Hawaii Holomua, Volume III, Number 29, 15 July 1893 — WAIHO I KAEA NA IWI O KAMAHELE. [ARTICLE]

WAIHO I KAEA NA IWI O KAMAHELE.

MAKE 3 KOA O KE Ai - Pl Nl PI 01. KOOLAU KA EU£U NANA I KI-PU. MAI LEPEKK 5 NO HONOLULU NEI. Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Iwalani ua hooiaio loa ia mai la na iono mua loa no ka makeanao ekolu koa haole o ke aupuni Pi Gi. i hoouna ia aku ai no ka hopuhopu ana i na mai lepera e noho ana ma Kalalau, Kauai, a o ka mea hoi i makemake loa ia e paa, oia no o Koolau, kela kanaka nana i ki a make ka Hope Makai Nui o Waimea. Ke lawe mai nei maEou i na mea ano nui o na lono i loaa mai. Kipu Poka Pahu. Mahope koke iho o ka hora 9 o ka la 3 i hala iho nei, ua' huki ia aku la kekahi pukuniahi a kau ilunu o kekahi puu a hoohuli ia aku la ka waha ma ka huli hema o ke awawa o Kalalau, a he elima poka i ki pinapinaia aka me ko lakou pahu ana, a ua nakolokolo ae ia ka lewa, a ua naueue ka papakuku o ka honua a wawalo hele aku la ma na paia a me na kuono o ua awawa nei, a piha ae la ke ea me ka pakui hohono o ka pauda. Aohe Wiwo Iho. 0 ke kumu o keia mau hana a na koa o ke Aupuni, oia no ko lakou manaoio e haawipio mai ana Koolau iaia iho mahope o kona lohe ana i keia mau leo uina n»kolokolo o na- pukuniahi a me ka honi aku i ka uahi o ka pauda; aka, aole loa nae he wahi lihi i hoike ia mai no ka wiwo a makau 0 ua Koolau nei. Pau i Kuekaaia. A hiki i ka manawa o ka lono hope loa i loaa mai, aia na mahele lehulehu o na koa ae auwana hele la maloko o na ululaau a maluna o na puu, e hele nihi ana me ke akahele, me ke akenui e loaa aku ia lakou kekahi wahi mahui lohe leo a ike kanaka paha no Koolau ma, aka, aole loa lakou i hoopoiuaikai ia me ka mea a lakou i manaolaua ai. - Na Makai Kuikawa. Ma ke ahiahi o ka la 3 asu nei, ua hoouna ia ka Puali Makai Kuikawa e hui iuka o ke poo o ke anawa, ilaila lakou e hoomoana ai, a e hoomakakiu ai hoi no Koolau no ketuhi mau la; he elua mile ka mamao mai ke tahua hoomoana nui o na koa. K;> Poka Mua h>a a Koolau. Oiai o Kapena Larsen e hoomakaukau ana iaia iho e ukali aku mahupe o ua koa e huli la ia Koo1 iau, aia hoi, ua hoea mai la be elua i o na koa i hoouua mua ia ai, a me fce pihoihoi uui a me ka pau o ke i aho, ua hoike mai la laua i ka loaa ana o ka meheu a me kahi a Koolau « pee ana ia lakou, a oiai lakou e hoao aua e hiki aku ia wahi, ua ku mai la kekahi o lakou i ka pu, oia o Johu Anderson, a make loa iho la. Ka moolelo o kona make ana. Oiai kekahi mahele o na koa e huli ana no kekahi hoailoua e ioaa ai o Koolau, aia hoi, ua loaa aku )a kekahi mehea o ke ano me be Ma akahi tm a hele la. Ua ukali aku la iakou e pii ana iluna o tekahi pali kiekie he 500 a oi kapuai a hiki I kahi e hiki ole ai ke oii hoa «ko no ka pii ku loa. la manawa, oa uioau ae ia ka Lulanela i ka maa o lakou • aa e pii iluna e aela paliku i wahi e maopopo ai, iM he meheo hou aau ma kela f««« Ua aa koke ae la o Aadmot

a me kekahi koa okoa iho e pii, * ua hoomaka aku la laua e aea me ka hooikaika. oiai, he paiiku loa ka pii ana, a o Ander»on mamua, a mahope ua ukali aku la kekahi mau koa e iho. Kona Hopena. 0 Anderson ka mea i kau mua iluna o ka lapa kiekiena a kiei aku 1 la. a ike iho la i ka moali o ka melieu. a kahea iho la i koua mau j hoa—“ ena hoa ua loaa ia’u ka meheul ” Aole i pau pono ae keia mau huaolelo, aia hoi ua poha mai la ke kani aka pu aku pololei mai la ma kona lae a make loa iho la. Olokaa ika Pali. 1 ka manawa i kani ai kela pu ! ua puiwa ae la ke koa mahope I pono aku o ke koa i ku mai la i ka pu, a hoomaka mai la e olokaa ila- . lo, a loaa mai la ka mea mahope aku ona, a pe’a no hoi laua i olo- , kaa mai ai a loaa mai la kekahi i poe mahope aku, & ua pau mai la lakou i ke kakaa like a hiki ika j hoea ana ilalo loa, he mau haneri kapuai ke kiekie mai kahi i hoo- , ; maka maiai. Na ukali make o Anderson. j Ma ke kakahiaka oka Poakolu, īa 5 i hala, ua halawai mai ka j elele aka make oka pu raifela a ] Koolau me McCabe a me Husberg. Ua lawe ia mai ka lono no ka pilikia ana o keia mau ola e Kapena Larsen a hiki i ke kahua hoomoana helu ekahi o na koa. oiai oia e j hoihoi mai ana i ke kino make o ; i Anderson, ke koa hoi i make mua. Ka loaa aua o ke kino make o Anderson. Ua kauoha ia kekahi mau koa e helee imii ke kino makeo Anderson | ma ua la 5 nei, malalo o Kapena | Larsen. I ko lakou hele ana a kokoke i kahi o ka pali kiekie i ki ia mai ai ua Anderson nei, a ua hoomaka aku la lakou e hookakaawale. Mahope o_ ka imi ana no kekahi manawa, ua loaa aku la. I ine kona lole wawae wale no, a ma ka hoomaopopo iho, ua wehe oia i kona palule i koua manawa i ike ai ua ku oia ika pu. Ua loaa aku kona kino e waiho ana iluna ke alo j a ua pukui ia na lima maluna iho oka puukole. a e kau ani kona ‘ ! poo maluna o kona wahi papale : kapu. O kana pu-aole i loaa, koe wale no ke apo poka a me ka elau oka pu. Na Larsen i hoihoi kona i kino i ke kahua hoomoana. I - Ka make ana o ua koa elua. , Mahope iho oka loaa ana oke kino make o Auderson, ua kauoha i ;aela o Kapena Larsen eki pu ia > ‘ kahi i manaola aia ilaila o K<M)lau kahi i pee ai, a ua ki ia ma kahi o i r kanaono poka. Mahope iho, ua i I hookokoke loa aku la lakou i ua . wahi nei, me ka mauao aole o Kooj Inu malaila, no ka mea, i ka mana- ! wa iki ia aku ai kona wahi, aole m loa kela i ki mai, aka, ua meha. * Noluila, ua haawi la ke kauoha i 1 na koa e helemua, la mamawa koke '|no i lohe ia aku ai ke poha ana 1 | mai o ka leo o na pu elua, a ku mai ' 1 ia ke koa Johu McCabe ma ke poo '' a iho la ia make loa. Ua 1 j hioa koke ako la hoi ke koa * j Hirschberg ia manawa hookahi no 'j a make aku la. Mahope iho, ua * «ii ia aku la na kino make a ua 1 j hulihoi hou mai ia na koa no ko e lakou wahi hoomoana. Kanu ia na koa make. Ua kanu ia keia poe ekoln ma » Kalalaa ma kahi hookahi, a ua » haawi ia na hoohanohano oke ano 1 mau ona koa. » I I I Kipokapaho ia na Pali o Kalalan. Ua lawe ia he pnknniahl iinna o i kekahi ona pun ana kipokapahn i ia ka papn o Koolau, aka. no ka >• maopopo ole o kona wahie pee nei, a aole i loaa ka waiwai no ia mau o hana, Ha 19 poka i ki ia aku, aka. i, aule i ike ia aku o Kooiao. oa paa a oo oia i kona kolana me ka haawi n pio ola maL * 0

Upu ia e hoopahu i na aa o Kaialau me ke Kiana Pauda. Ua hooholo ia e ki kiana pauda ia kahi o Koolau e pee la. ma ka hoolei ana mailuua iho, aka. ua hoike ia ae, he mea makehewa wale no kela, no ka mea. aole e loaa kekahi wahi kupono e hiki ai ke hoolei iho a hiki pono i ko Koolau i kahua, afca, e halahu ana. I Ko Koolau Pakaua. Ua hoike ae kekahi ona koa i ikemaka, aia o Koolau mawaena o , kekahi mau kakai pah elua ma ka aoao e pili la me Waimea. Aia oia maluna o kekahi wahi kahua palahalaha, a mamua pono mai I ! ona e poai puni ana kekahi lae pohaku nui me he la he papu i hana ia e ka lima o ka mea i ike ; ole ia. a aia o Koolau ilaila, a na kela poai pohaku e pale aku i na I poka e ki ia aku ana me ka manaoia nona. Aia mahope pono o j ua poai pohaku uei be ana hohohu a akea i lawa no ka hoolilo ana i home kupono no kekahi poe lehu- ! lehu. A wahi aua koa nei. oke kulana i loaa ia Koolau, ua hiki , wale no iaia ke ki pu mai a make i kela a me keia kanaka e hoao; ' ana e hookokoke aku iona ’la me ka mauao e hopu iaia. Na Mai Lepera. i I He elima mau mai lepera i lawe loa ia mai i Honolulu nei. oia o ; Poao (k), Nihoa (k), Kaili (k), Kala (k), a me Kaiaina (w). a ua lawe loa ia aku lakou no uka o Kalihi. O keia na lono lehulehu i loaa mai, a ua lawe mai makou a hoakoakoa ae; aka. e loaa mai ana no na lono e hiki ai ke hilinai ia, ala- j ila, e hoike ia aku ana.