Hawaii Holomua, Volume I, Number 4, 14 October 1893 — Leta Kumakaia A Mrs. Elena Makale ILOKO O KA RINA KALAI AUPUNI [ARTICLE]

Leta Kumakaia A Mrs. Elena Makale ILOKO O KA RINA KALAI AUPUNI

j Kukulu-pe’a na Wahine, o na 4 linia me na wawae iluna o ka ohuku-ale. Kalele hewa i ka houpo o Kane HO.'ilani) BEKA! ' Ke hoolaiia h >u aku nei makou i kekahi mau mahele ano nui o kekahi 2eta kumakaia i kakauia no ka nuuej>a Bangor Me. Commercinl , e kekahi io palupa’u o ka aoao hoohuiaina, oia hoi o >irs. EHen H. j McCulIy (Makale), ka wahine kane make a i.unakanawai Makhle i make. l'a kaumaha makou i ka i haawi ana aku i kekahi lede i ke koikoi o kela mau lalani poo e kau ae la maluua, aka. oia wale uo ka makou hana kupono, oiai makou e j ku ana ma ka aoao o ka lahui. ka , aina a me ke Aliiaimoku. oia hoi ka hoike. maopopo aku me ka hopo | ole i kona hoopunipuni a piha wahahee, a me kona kue loa i ke I ano maoli o ka poe haipule oiaio ' ma Hawaii nei. Mai oi loa aku ka pono ina oia i noho haman me ka pane ole, oiai oia he wahme kanej make na kekahi Lunakanawai i ke : au o ke Aupuui Moi, mamua o kona hoike ana i ka ino iioko ona e pili ana i kn Lahui Hawan a me kona Aliiaimoku. Oia iho keia malalo nei' *‘Ua koi ia inai au e ko’u lunaikehalae kakau i kekahi manao e pili ana i na hana ma Hawaii ne kau nupepa, na hnna hoi a me ka manao o Mr. Claus Spreckels no | ke kulana ma na Paeaina Hawaii. Me ka lawe ole i manawa a i keena paha no ke kue ana aku i kana mau olelo hakuepa a me ka wahahee, ■ eia kekahi o lakou, a ke makemake 1 nei au e hoopololei ia. ‘*Ua raaopo}X) ia’u ka ? u mea e kamailio nei. No ka mea, ua noho au ma Honolulu no iwakalua- , kumamawalu makahiki. Maluila no hoi au i keia hookahuli aupuui hope mai nei, a hooneleia ai ka i Moiwahine i kona nohoalii. Owau | hoi kekahi *» na wahine ehn i hiki 1 | kino aku ma ka pa o ka Hale Au- ' puni e kiaiia ann. oiui ka hae Ame- , rika i huki ia ai iluna malaila (aka nae, aole makou i apono i ka huki hou ia ana o ka hae o ko kakou aina ilalo). Ua launa olelo no hoi au me .Mr. Sprecke!s. no ke kue ana o Kapena Kini, ke Kuhina Kalaiaina hou i kela wa o ke aui puni, me ke poo o na oihana aupuni a pau. Ua kamaaina no hoi au i ka Moiwahine, a pela pu hoi me Mr. J. L. Kivini. O kekahi o na hoopunipuni ino loa a na enemi o ke Aupuni Koikawa, oia ka olelo ana, ua komo pu ka poe mika- , nele a ne ke Kuhina Amerika Kiviui ma ka hookahuli ana i ke Aupuni Moi. Aole loa peU ka oiaio. Na ka Moiwahine ponoi no oia i hookahuli. mamuli o kona hoao ana e kaihiku i na mana a pau o ke aupuni iloko o kona poho iima, oia iho la ke kumu nui o kona pilikia. Ua hoao pu ae no hoi oia e pinana maluna o ka Aha Kiekie, a mamuli o kona minamina loa no na kuieana kahiko o ka 1 nohoalii, e like me kona kaikunane Kalakaua, ua hoao oia e hana i wahi e hoi hou mai ai ia mau pono $ pau i lilo ma o ka maka’u wale o Kalakaua i ka hookahuli aupuni o | 1887. I ko KalaKaua make ana, | ua lilo ka nohoalii i kona kaikuaLine,& ma ka hoomaka ana mai o kona au hooponopono aupuui, e : makemake mau aoa oia i kumukanawai hou. Aole he maopopo i na kanaka Hawaii ke ano oia mea he | kumukanawai. a aohe no hoi o i Jakou man&o nui i na meaoia ano. | Aka nae, mahope koke ibc oka | hookuu ia ana o ke Kau Ahaolelo | loihi o 1892 aku nei, ua onou akn la kekahi poe i kumukanawai hou imua o ka Moiwahine. L T a noho ka Ahaolelo iloko o na mahina loihi e&aiu. a iioko o :a manawa e hoao mau ana ka Muiwauin.e e |o- j mo pu ma ka lawelawe ana i na I hana o ka Ahaolelo e iike me ka ■ hiki iaia. Pela i ike ai na haole, > Iaoia be aupuni onipaa malalo o ua Moi HajVu “Nolaila, i ka manawa a ka Motwahine i makaukau ai e kukala mai i kumukaoawai hou maluna o ka iahui, ua kipaka koie ia oia mai: ka nohoalii ae. M* ia mau pae- ; moku, o ua haole ke alakai ma na J •

■!■■■■ II «M—T I a o»u. A »le l«"»a h« hookahi kanaka Hawaii. Aoni haole uo hoi k \ poe na lakou i hookahali i ke aupuni. a aole ioa he hookahi mikane'e i kooio pu tua ka hooka j huli ana i ka Moiwahine. 0 ke kumu o ka hoolele ia ana o na koa o ka mokukaua Boe t 'oa ma Honolula. i ka la 16 o Iannari, no ka malama ana i na pono o Am«riks — ke ola ame ka waiwai oka t»oe Ameriaa. a ina na Atnerika m.ianei I e hoahewa ana ia hana ana. alaiia, aole e hiki i na makuahine a m« na wahine Atnerika e noho ana malaila ia mau ke hana pela. ! Aole be makemake ona halawai makaainana nui ana kanaka Uawaii e hoihoi hou ae i ka Moiwahine. He mokuahana tna i ka lakou mau halawai e pili ana ia mea. Oka manao ana ma ke koho ba!ota akea ana e ikeiaai ko lakou mauao oiaio e pili ana i ka bo >hui ; aina a t*ela aku, nole loa e loaa, ! peia ka’u koho. no ka mea, he poe puni wale a hiki wale no hoi ua kanaka Hawaii ke kuai ia. Nolaila, ua manao au he mea makehewa ka manao ana pela. 1 I ‘"la’u i ninau aku ai i kekahi ; raa« kanaka Hawaii (‘‘oia paha na wahi laiaupa?”) mahope koke tbo oka pau ana ae oka hookahuli i aupuni ma ka la 1. o Ianuari, i ko , | lakou inanao no ka hoohui aina, i eia ka pane i loaa: ‘aohe pilikiao ka hoohui aina, o ka makou wale i no aia i ka naea e pono mai aoa ia ; oukou.’ Na ka Moiwahine no i hoonele iaia i ka nohoalii a me kona mau kuleana a pau. ahe hana paewaewa loa hoi a kue i ka pono io maoli ka hoihoi hou ana ae iaia malum o ka nohoalii. e a’eku hou ai maluna o ka pono o ka poe hookaa auhau, e hana ana i ka hana, a e hoopakele ana hoi i kona wahi aupuni uuku mai ka iilo ana i mau mokupuni pegana e like rae kekahi | mau ailana e ae ma ka moana Pa- | kipika. 0ke kumu nui oko Mr. ■ kueaua i ka hoohui aina, | 1 ua maopopo loa, no kamea, he mea hoopilikia ka hoohui aina i ka oihana hoopae limahana e pahola ! , ianakila nei i keia manawa ma Hawaii, a o kekahi no hui, ina e lilo anio Hawaii i maheleno Amerika Iluipuia nei, e kukulu koke ia ' aku auanei me ka maalahi kekahi mau mikini hoomaemae ko malaila, a pilikia koke kana mau mikini oia ano ma Kapalakiko nei. j He uuku loa ke Aupuni Hawaii a kupono oie no ka lilo ana i anpuni j kuokoa, Ue mea pono oi« ke malamaia e kekahi aupuni mana nui 1 a ikaika e hke me Amerika nei, Knelani, lapana, a pela aKu. Ke ■ j ole au e kuhihewa, he apono loa ka j hapanui o ka lahui i ka hoohui ana mai me Amerika nei, koe wale no paha ka poe Beritania e noho ana j malaila. Oka poe i kamaaina ina kauaka Hawaii e like me a’u nei. ! nole !oa au i lohe uo kekahi h >okahe koko. Aole he uianao nui o i na kanaka Hawaii i ka Moiwahine —a i>eia no ho. me na haoie. A o ka hoao ana e hoouluuiu i na kana- i ka Hawaii e komo iluko o ka hookahe koko, oia kekahi onu hana paakiki loa.” Ellen II. McCl'Lly. -• - i