Hawaii Holomua, Volume I, Number 2, 13 January 1894 Edition 02 — KAHUA KALAIAINA AKEA A KA HUI KALAIAINA. [ARTICLE]

KAHUA KALAIAINA AKEA A KA HUI KALAIAINA.

— Ma ka hoopololei ar<a i ka oinau : no na kumu i make ai keia lahui. , Ile nioau keia e hemo ai ka pip ii < ana o na maka o ka poe e ooho ke- \ h-'kelia nel maluna o na hana a k i . ieh«!l*-hu i hoomana la e ke kana- « ii. a i aaua ia hoi he Papa Ola. He «ui uo ua liaina o keia mau niiau a makou i nooooo (jono ai a ī k<* h-.'ike aku nei i ke akea mc ko ' makou naua o!e i oa manao paio, J a loiloi paha i mea e hoi hope ai ka makou papa alaaai. O na kumu i ! make ai ka lahui, kc manao nei ( muk><u ua lawa ka makou haina no ka ninau ekoiu, iloko o ka haina 1 no ka ninau elua, penei: Huokui I. Ka hooku'i ana o | ke au kahiko o Ha«aii nei j ine k« au hou me ka ikaika, pela . i nahiha ai ua kunawai kunfti o , k(-itlahui, mai ke au mai o Kumuhonua a hiki i ke au » | melia 1. Hookui II. Ka nawahi ia , ana « k» Hanaii nei mau kana- ' wni hoano uia ka hoohaumia ia ana i 0 ka uihana kahuoa hemolele, oia kc kumu i haalele mai ai ke Akua , 1 keia lahui. Houkui III. Ka huikau okeia iahui ma ka mare me ko na aiuae, he hana haihai kanawai maopopo loa ia. Mookui IV. Oiu ka h >ohaum aia ; 0 na kuikamahine e ke kanawai , houkamakama, ma ke ano he lanu 1 lapaau 110 na malihiai o na aina e mai. Hookui V. Ka huikau o keia lahui ma na hana houpono|«onn lapaau o na wahi ma’i. HookuiVI. Ka pau loa ana o ka oihaua lapaau Hawaii, : ka oihuna ]a]>aau u na aina e mui. Hookui VII. Ke kukuluole iao na hale kula uo ke ao ana i na keiki 1 ka ike lapaau Hawaii a me ka olelo kumu 6 ko lakou aina, a me na ike hohonu o ko au kahiko e like me ke knnawai e ku nei. E like me ka nmau, pda makou c manao nei ua kulike ka makou mau haiya i hoike ae la, a ke hooholo nei makou, uamake keiaiahui maniuli o na kumu i hoike ia ae la. aka hoi, ina he umu kumu e ae no kekahi, aole no hoi he mea hewa ka houmaikeike wale ae. I kumu e heuiaio ai i ka makou niau haina, penei ihu ka hoomao]>opo ana: Mahope mai o ke ku anu mai o Kapena Kuke a hiki i ka makahiki 182S, ua hiki aku ka helu lahui i ka 400,000, ina nae hoi ua ]>ololei keia mau Iiuahelu, a mawaenaoka makahiki 1878 a hiki i kn makahiki 1832, ua hiki aku ku make o ka lahui 257—950 kauaka i make, a i ole, ua like me G4 hapa haneri ka make. l’a unnhi makou i keia mau huahelu i mea e hooiaio mai ai i ka makou mau haina i ke kumu i make ai keia lahui. a i mea hoi e ikeia ai, mawaena o keia mau makahiki i koiuo nui unii ai na ma’i luku hoo* luainoino i ka lanui, a hiki i te:a wa a kakou e ikemaka nei. No ka mea, mauiua aku o kria mau makahiki i olelo ia ae la maluna, aole i ike ia roa na moolelo kuauhau kekahi inai luku hooma* inoino e iike me ka ma’i i hoike ia se la maluna, % mai ia wa mai a hiki i keia wa. ke hele paleua oie nei na ma’i luku ma na kihi eha o ieia paemoku. Aka nae, ua hik: no ke olelo ia he mau make no ileko o ua makahiki i olelo ta ae la maLuna a mamua. oia ka make iloko o ke kaua, ma kela kaua i kapaia ‘*Ke Pani Wai o lao,” ma Maui. ua hiki aku ka make i ka 9 lau a 8 kaau, eia nae, aole i noho pepe ka iahui malalo o ia make. ua pii maikai mau ke ola o ka lahui. A ina o keia mau hama «e la ke kumu make o ka lahui, alaila, e konao iho ana paha keia nioau. pehea ia e hiki ai ke hooloii ae? Eia ka haina: £ hooponopono hou la ka huke ola kluo i unuhiia ai e ke Kau Ahaoielo o 18 0, a ke waiho uei keia huke ma ke keeua aupuni me kona hoohaua ole la. A e iilo ktia hake i ruia alakii oo ka h*x>uiu lahai mamoii o ka makeuaake o ke kanawai e Uooholo iaaku ana e ka AUaoklo ota keia h«pe koke iho. a mamuK o keia nmu kahua alakai Kik*

i ai ke hi«»lo na kumu e hooponalo j i oei i ke ola o ka iahui, a e ka ai { hoi kaena a oa haipule. * E ka | * TE ike, anhea k<«u laueinila? I a a<« , | ia ka make e ka lanakila.” j J * Pehea U kakou e hana ai a oin { 1 1 hou ka lahui e hke me mamua? | He uinau kepono keia īa kakou iho oo. aole o kakou koleaua e • ( ninau aku ai i ke Akua, no ka mea, j . ua pan ka ke Akua haua eauaka j ■ ana i kim-hi. «oie he mana ha.na j kanaka hou iaia, eo ka mea, ua • kaupalena ke kanawai i hooholo ; like ia e na Akua, a ua hooliio mai oa Akua i ka mana haoa kanaka ! 4 ia Adamu e like me ke kiuoha, ‘ L Adamu, e hoopiha aku oe i ka, houua me na lahuikanaka." Ma- i : hope iho o ku ke Akua hoolilo ana | ‘ ia A-i ima i mea hana kannka. a»le : i ikeia ma ka moolelo ua han < hou oia i kanaka noloko mai o ka ltpo. . doie i ikeia ia mea, no ka mea, ua | paa ke kauoha ia Adamu nana e j . liana i ke kanaka a kulike me ka | . ke Akua kanaka i hana ai. Peh*a !a o Adamu i hana ai i ke j kanaka i kuiike ai me ke kiuiaka a j ke Akua i hana ai? Penei: O ka io me ka io. a o ka | { wai me ke koko i hui ia, a l«io ae la be mea kino kanaka i like loa | me ka ke Akua kanaka i hana ai. j i Nana ae H o Adama i ke kanaka mua ana i hana ai a hoomaikai ae ka i ana, “Ke huomaikai aku nei au ia oe, no kuu iawehala ana roa ke kino. a ma | ; keia hope aku e ike pono no wau ] ia oe. he maka no he maka, a he kino no ho kmo.” Ke olelo mai nei o leau: “Aole anei i olelo ia iloko o ko oukou mau kanawai, ua olelu au he tnan akua oukou, ina pe’ a < a °l e > hewa ka Palapala Hemolele. ioane 10: 34,35. Ma ke kumu hea o lesu 5 olelo ai pela? No ka mea, ua haawi ia , ka mana hana kanaka ia Adamu no ka hoopiha ana i ka honua, a ; ua like ke kanaka me ke Akua 0 , ka ke kanaka kino kanaka « hana nei. aole ia ma ka makemake o ke kino, aKft. # ma ka makemake ia o ke Akua a me kona Uhane. Pela kaaou e ike nei, ua puka mai kc kanaka i ke ao nei mamuli no ia o kela kauoha mua a ke Akua ia Adamu, a ina ua ioaa ia Adamu ia mana, «ole anei na loaa pu iu , mana’ia kakou. A ina pela, pehea kakou e hana ai a ulu hou ae ka lahui a nui e like mo mamua a oi ae? Ka makou hama no keia ninau, e kukulu ke Aupuni i 4 mau hale k»la, i 2 no na keikikane, a be 2 no na kaikamahine. a e kapaia ka inoa o keia mau halekula, Ka Makia o ke Aupuni, ma ke ano hoo- , ul» a hoola lahui, a o na Kula Aupuni a pau e hoihoi ia lakou malalo o ka uiana o keia mau hale kula, koe na kula wae, a o na keiki a pau e hele wale ana e hoihoi ia no lakou e ke Aupum raa ia mau kula, a e noho lakou malalo o na rula alakai o ke kula e hooponopo no ai no ke ola kino a me ka noho naaemae aua o na keiki. A e ao ia lakou i ua ike hohonu o na ano a pau a me ka pono Kanstiano, ina i kakou e manao «e ana ua hiki i ka wa kupouo e mare ai na ke:ki, aiaila, i hookahi manawa e hoohui . ai ia lakou ma ka mare, ina he elua tausani ka nui o na keikikane a me na kaikamahine. Eia ka ninau. iloko o hookahi makahiki, ehia la keiki e loaa mai ana mai ko lakou mau puhaka mai? He koho wale ae no keia, « hiki ana i ka 1.000 a oi keiki e loaa mai ana. A iua he kanaliiua makahiki wanana e pau ai keia lahui, alaila, e oi aku ana , mamua o ka haneri tausani ka nui o na keiki, ina e hoomau ia ke kukulu ana u keia inau kula. Pehea ihe la keia. aole anei ka , kou e manao he nui keia, a hui pu , ae hoi me kekahi mau hanau e ae mawaho ae. alaiia, ua hiki ke olel< , ia ua ulu hou ka lahui a oi aku maiuua o 400,000 i nalowale. O na keiki a pau i hoopaa ia I ualalo o keia kanawai, e noho , iakou a hiki i ka wa a ka papa e I ike ai ua hiki \ ka wa kupono nu , ka mare ana, alaila, e ae ia na poe , Kauka oo ka nana ana i ke ola kino o ke keiki, a w ka ;»pa a me , na makua ka mana e houhoio ai i ka mare aua o na keiki. A i ka wa e hookuu ia ai na keiki no ka > hoi aoa ma na h*»me, a o ka poe , home ole, e hoi no laknu ma na L h >me i hookaawale ia e ke Aupuoi, . a maiaiia lakou e noho ai. i Hc mea pono paha ia makou e hoakaka aku i kekahi mea e plli i ana i ka makoo kanawai i maneo i wale al e pili ana t ka hooulu lahui. » He kaaawai e ae aua e xuknlu : i mau hale kula hou i eha oe ka i Anpuai, m« ko ano he mana > hoahou no ke Aupual, a • kapala 1 .. -a.: / W» V A -sSit

Ka Makia o ke Auponi ma ke ano hoouln a hoola lahui. X ) ka mea, ke ko nei kakoa he lahui n«a ku .:ak»«l kulana uiawaena o n* auponi naaoao a holomua 0ka hoooa nei. ma na mea e pi!i ana i ka noho hoopono a kookoa a ma na lako o ka naao'.o i loaa ai ia kakon mamuh o ko kakou mau knla. No ka mea hoi. ma ka uee mao anj o k* an o ki manewa, he mea piiikia no ka hanauna ooiopio ma keia hope aku ka hiki ana e hooulu hou ae i ka lahui Hawaii 1 nalowale aku he mau tausani, e like me ka hoike o na papa helu o ke Anpooi no na makahiki i haia aku la. A no ka mea. o ka Moi Kalakaua i make aku la. ua hoomaopopo a ua kukala aku oia. o ka makia o kona Aupani oia ka IkkhiIu a houia lahui. Ano na makahiki loihi i hala uku i>ei. aole no i hana ka Ahnole io i kanawa: oia ano. a ua nui na >mi ana o Ka Moi roa na ano be nut no keia kumuhana ano nui i minamina nui ia. Ano ka mea hoi, ua iini ia malalo o keia kumu1 ha:>a, ina e loaa ana ke ola a me ke : onipaa o ka nohoaliio keia Aupuni. O keia ae la maluna ka makuu i | noonoo ai e pili ana i ke po > o keia kanawai. Na “Koraite o ka Hui Kalaiaina.”