Hawaii Holomua, Volume I, Number 5, 3 February 1894 Edition 02 — Ka Ninau o Hawaii. [ARTICLE]

Ka Ninau o Hawaii.

Maloko o kekahi nupepa alakai o ke kulanakauhale o M asinetona, ua hoomaikeike inai oia i ke kahua kamailio akea maluna o ka Xin.au Luhui o Hawaii nei. i waiho ia aku hoi ka hooponopono pe kole ana rna ka Amenka olelo hooholo kaulike e haawi mai ai no ks pono 0 ka aoao i kuleana i ka noho hookele aupuni ana ia Hawaii maialo o ke alahele kaulike rue ka makemake a apono o ka hapanui o keia lahui. E ike la iho no ma keia kukulumauao. aole wale o na poe Aim-nka kakaikahi o keia kulanakauhale, o lakou wale no na kanaka Amenka oiaio e loaa nei ka noho lanakila ana i kela aupuni mana nui a hoaloha pili kokoke loa i ko kakou kapakai. ina aole o ka uhane debolo kekahi e launa pu nei me keia }>oe Amenka i helu ole ia e kela aupuni naauao. ke kahua hilahila ole hoi o ke ku ana o keia aupuui oehaa ma ke koi maoli ana aku ia Amerika e kokua mai ia lakou. O keia mau pauku inalalo iho. oia na manao alakai o uu nuf»epa la e pili ana 1 na hooko mana o ke kulana luna aupuni kiekie o ka Peresidena no kela lahui, ma kona unulii ana mai i kela kuikahi pukahee i onou-p<w ia aku iloko 0 ka Aha Scnnte, mamuli o ka hana keonimana ole o ko aloha a me ke kaulike o ka manao i ka noho Peresidena ana o Harikona, a na ke au o Pereside- . na Kalivilana i hooko aku ka hana maemae e kaulana mau ai o Amerika i kona makee i ka hana pololoi iloko o na hanauna a pau o ka lnwkele aupuni ana o ka lehulehu—no ka lehulehu —a ma o ka lehulehu. O keia iho ka manao alakai o ua nupepa la oWasinetona no ka Ninau Lahui o Hawaii. | “O ka mea hou ano nui a ka lahui Amerika e kali aku nei no ka hopena e hooko ia maluna o ka ninau o Hawaii, oia no ka olelo hooholo e hoohewahewa ole ia, no ke ahewa a Amerika e hoahewa aku ai i kona mau luna pili oihana, na poe na lakou i hooko aku ka hana hilahila ole i hana ia ma kona inoa. He manao oiaio ka hoike maoli ae imua o ke akea mai kela kapakai o ka Atela- | nika ma ka hikina, a hoea i ke kapakai o ka Pakipika ma ke 1 komohana—ua lawe aihue ia mai ke aupuni e Hawaii no ke i pakaukau ana e kuai mai i ka Hepuhalika o Amenka nei e na poe powa o ka aihue aina. 0 na Peresidena elua o Harikona me Kalivilana. ua kamaaina like laua i ka okomo ia ana mai o keia ninau, a jiela i hiki ai ke waiho ia aku iloko o ka Aha Senate. Aka, o ka Aha Kuhina o Kalivilana i ko lakou wa i komo mai ai iloko o ke kulana alakai Mana Hooko no keia aupuni, ua ike lakou i ka waiho moakaka loa o kela pane kue a ka Moiwahlne o Hawaii, e olelo ana—“1 a haawi pio mai oia i kona aupuni imua o ka mana kaua oikelakela o Amorika. nona ka pualikixi i lako pono i na mea kaua, a i hoolele ia aku hoi i uka o ke kulanakauhale ma ke kauoha a ke Kanikela Amerika no ka hui me kekahi hopena e ala inai ana.” Nolaila, ua haaw i pio mai la oia i kona kuleana o ka nohoalii me na manao o ka hilinai e kali no ka olelo hooho- | lo o ke kaulike a ka Hepuhalika e haawi ai i ka noho oluolu ana o kela lahui makamaka a | hoaloha pili kokoke loa ia ka- | kou, maloko o ka moanawai akea o ka Pakipika. Mamuli o ka manaoio kaulike e haoa ia ka pono a me na j kuleana maluna o na mea a pau, ! P Peresidena Kalmlana i

' hookuma ai i ka mana<> hoopono o ke kanaka Amenka oiaio, a Iiiwuna ia he Koiuisina i ka I Paenioku Hawaii, no ka huli i a me ka noii pololei ana i na kuuiu i ala mai ai o keia hookahuli aupuni i ka nohi>alii o ka Moiwahine Liliuokalani. a malalo no hoi o ia kuiuu i unuhi hou mai ai ka Peresidena i kela kuikahi onou-|xx) o ka hoohui aina iloko o ka Aha benai te, i hana malu ia e ka Pervsidena mua me na manao [•■'holalo a me ke kuleana ole i ka noho maluhia ana o kela lahui uuku o ko Hawaii Paeaina. 0 Mr. Palaunu. oia ka Agena i hoouna ia aku i ko Hawaii Paeaina. a he kanaka hoi oia i hilinai nui ia ma kona kulaua naa a me ke kaiuaama i na hana ano nui o na ninau pili hooponopono lahui iI<»ko o ka Ahaolelo no iwakalua makahiki i hala, a maluna o kona mau manao kalai a me alakai no ka ī papa Komiie o na aina e, i kupono loa ai iaia kela kulana hookohu o ke Komisina huli i na inea pohihihi i hunakele ia mai ka malamalama aku o ka ninau hooponopono lahui e loaa ai ka olelo hooholo kauhke no ka haawi aku i ka aoao i kuleana i ko Hawaii mau |>ono pilipaa o ka noho aupuni pili lahui ana e liko me kona kuikahi hoomalu mai kekahi mau mana e ae o Europa e ku nei iloko o keia la. Aole keia he ninau {>aakiki e haawi ai i kekahi kanaka o ka naau hoopono no kana ulelo hooholo o ke kaulike, ina o koi ia aku kona alelo e hoike pololei mai i ke kahua i kukulu mua loa ia ai ka hookahuli auI puni kuleana ole i ka nohoalii 0 ka Moiwahine o Hawaii. a me na hoao maoli ana no e lawe ina ke ano aihue i ka f>ono pilipaa o kekahi lahui i haawi ole mai i ko lakou ae me Jca lokahi e hoohui i ko lakou aina hanau me kekahi aina okoa. O ia inau ano lawelawe e hooko ia e keia aupuni naauao a nie ke kaulana ma keia hapa poep«H< o ka honua imua o kekahi aupuni hoaloha a ine ka nawaliwali, he kue maopopo loa kela 1 ko kakou kahua i kukulu ia ai ka hae o ka lanakila o ke aupuni Kepuhalika o ka lehulehu—aole no ka hapa-uuku o na Amenka kakaikahi o ka powa 1 e noho nei maloko o ko Hawaii mau palena aina, e hoao nei e hapai i na hana o ka hilahila o!e ma ka inoa o Amerika e lilo i mea paahana keaka na keia poe puulu o ka ohumu malu a me ka pakaha aina «*iaio. ■ Mahope iho n ka huli n:*eau • ana a Komisina Eaiaunu oiai i ; oia ma Honolulu, a waiiio aku i kana hoike piha imua o ka mana hwko o ke Auuuni Amerika. ua hoopuka ae ka Peresi- | dena Kalivilana i keia mau ' olelo o ka hoahewa i ke kuleana ole o ka mana aupuni nana i kukulu keia P. G. o ka lima nui a me ka hao wale i ko Ha- . ; waii pono pili {»aa me keia mau 1 olelo: “O ko kakou aina. ’ wahi a , ka Peresidena, “aia kakou ma kae o ka lua kahi i eli ia ai ka , hua o ka hewa, uo ke kukulu ana i ke Aupnni Kuikawa o [ Hawaii. he uiokuaina i lihi ko- , koke ole mai i ko kakou mau k okana aina ponoi, a kakou hoi . i hookau hewa loa ai i ka mana . hookele lahui maluna o kela * {taetnoku. O ko kakou Agena ; i e noho ana maloko o ka poai o kela paemoku, ua kikoo aku i kona wawae e hookomo i kona | kino holookoa iloko o ka hana I hilahila loa o ka aihue aina a me ka powa i ka hookele auI I puni ana o Hawaii. a o Ame- • hka pu kekahi e loaa ia haai' wioa hiUhU» maluna o na mo-

. • Ilna o ka hae a me kona kulana kuokoa e niakee i ka p»">no, ka k maluhia, a uie ke kaulike. | i “Ina he aupuni kaulana o i 1 Amerika nei no kona hoopono ■ a hoowahawaha i ka hewa, o 1 kana hana mua l f> a e hana ai, 1 j oia no ka hookt> aku e holoi ia j kela kiko eleele i palapala ia i ma kona inoa— he aupuni aihue aina o Ainenka. a e hookonio | iho ma ia wahi—he aupuni | hoopono o Amerika, ma k<ma ; hooko i ke kahua aupuni i kukulu mua ia ai o Hawaii I malalo o kona noln'alii, a i apono nui ia hoi e kona lahui , | ponoi, na kekalii alii hanau o ka aina e mla i kona hopena, a i noho maluhia niau hoi no hapalua keneturia o na makahiki 1 i hala ae nei. Nolaila, o ka mana i waiho ia aku e ke kumukanawai iloko o ka hix>ko pili oihana o ka Poresidena, o ! kona wahi ia o ka hana a hoo- ' ko i kela ninau lahui ma ko Amenka inoa, ma ka hoihoi hou ana i ka Moiwahine maluna o ka nohoalii, a oia ka hopena o na hana poholalo hila- ; liila ole i hana ia a hoeueu ia e ko Amenika hma aupuni e noho ana ma ko Hawaii aloalii. O ka manawa o ka hana, ua hiki mai i keia la. a o ka hooko wale no ka mea i koe a keia aupuni e hana aku ai i na manawa a pau a ka ahaolelo e haawi mai ai i kana kauoha pili i ka pomaikai o ka noho aupuni lahui ana »> kela lahui uawaliwali o Hawaii.”