Hawaii Holomua, Volume I, Number 13, 31 March 1894 — Na Mea Pohihihi o ke Kulanakauhale o Ladana, ke Keikialii o Wale A I OLEIA, Miss Letitia Paulina [ARTICLE]

Na Mea Pohihihi o ke Kulanakauhale o Ladana, ke Keikialii o Wale A I OLEIA, Miss Letitia Paulina

Ka Hooilina Moi o Eneīani, a me ke Kaikama- ! hine Kau-Lio Hoolei-ili o na Kula Laula Auoano 0 o Amczona.j ' • I KK KULANA WEHE MOOLEIO ILUNA O IIALEAUAU. Iloko o kekahi kakahiaka pouiponi o ke kau hooilo o ka mahina o lanuan 1705, oiai ka hau anu kilikilihune e halii paa ana i ke kulanakauhale o Laelana, a , e noho ana na ohaua lehulehu ma kae o na kapuahi-hao no ka hoopumehana e kali ana me na i manao o ka pihoihoi no na lono i e lohe ia mai ana mai ke kahua kaua mai, a o keia hoi ka makaluki kaulana loa nana i hoala ae i na koa puuwai liona o Enelani, e ku ma kona kulana pukonakona o ka makaukau a me j ke keikikano, a paio hookahi aku hoi i kekahi mau anpuni i nui o Europa me ka mana o ka i pahikaua a me ka ikaika o na pukuniahi. Iloko o keia au o ka hoomakaukau kaua nui, e noho Moi ana o Keoki III. iioko o ke kanakolu me elima o na maknhiki I maluna o kanohoaliio Enelani, a o kana keiki hiapo ke Keikialn o Wale, i kapaia ma ka iuoa kamaaina, “ke Keikialii hoomakaleho i ka Hoku kau ahiahi ia Venuta,” ua hiki aku kona mau makahiki ia manawa i ke kikowaena o ua la hoouiui o keia ola āna, oia hoi na la holomoku . kikii-pau ka iwikaele o Keeke- j li i ke kanakolu me ekolu o na makahiki. 0 ka Pailata nana e ku-lioe ana a hookele i ke aupuni o Enelani iwaho o ka hanupanupa o ka moana kai hohouu, oia no kela loea a kakaolelo kaulana loa o Beritania Xui. nona ka inoa poina ole iloko o ke punwai o ia lahui, ke Kuhiua Kaua Xuī Wihama Pitea, a nana e hooponopono ana ka ninau lakui o Enelani me na aupuni keikikane o ka hikina. O ka pio koke ana iho no ia o na ao ooloku o ke kukala kaua ma ke Kaiwaenahooua, a o na hookele aupuni weliweli aua hoi o Pari>?, aia iloko o ka lima o ke aupuni Kepuh.ilika i kuku’u houia o na lakokina. 0 keia ka makahiki mua ka hoao ana ma ka benta o ka mare « ke Keiki : ahi o Waie me ke Kaimahiue , alii Karo«ine o I> mnawika. Oiai keia mau la op«o o ke keikialii o Wale e cn ; ana kona mau aakoko a uliualiua ua iohuki. ua hookamaaina uui ia kela iuoa a me koua helehelena iwaena o nu home lehulehu o ha ama he Hipi Bulu maopopo ke keikialii ma kaua mau haua o ka hooko kauoha i ka wae uhi mai ai ka maluhia o ka po, i ano lise aku me ke kuiana wiwo ole o Satana i hoowalewule ai ia Ewa, a ua o; ioa aku

uō hoi ke keikialii ma koua hele laula iioko o ke kahua kaua o na hana lea’ea o na aao a pau, mai ka hihipea mai o na kakele o ke kahua heihei lio. a hiki loa aku i ka huikau o na kiaha aniani loloa ma ka aoao o na omole bia/ maluna o ka papakaukau o na hale hoteIe piha lealea o na mea hookani pila-gita a me na hulaku’i pauhananuu. Xo kekuhi mau la kakaikahi i hala ae, oiai ke keiklalii malu- 1 na oke kahua he*hei lio, ua hoomaopopo loa kuna ike ana i kekahi wahine kaulio opio i uhi ia kona helehelena me ka uhimaka, e holo ae ana mawaho 0ka rina heihei lio rae na lako no a pau o ka poe hololio hele kuahiwi, a ua pinepine loa kona hoohuli ana i kona lio ma ia wahi me he mea la o kali ana 1 kekahi mea kino kanaka, a oia ka ke keikialii i hoomanao koke ae al, o ka wahine no kela ana i halawai mua ai maluna o ka uwapo Laelana i kekahi aliiahi inamua aku, oiai oia ua haiemalule ia e ka ikaika o ka ' waioua inamua aku, malalo o ka hoopoluluhi ana o ka omole hia o kikibote, a ua hoao aku oia e hamabaga iaia e iike me kona ano mau o ke ake no e hoi koke i Waialua, a ua hili ia mai ke poo o kona lio e un kaikamahine la me kekahi kani-poha o kana uwepa loihi hili bipi, a 4 iloko o keia manawa i hoomaka ai ka lio o ke keikialii e puiwa me ka wehiwehi nui a holo hoihope hou no ke kahua heihei lio mo ka puahi nui o na lim'a rae na wawae me ke keikiahi e puliki paa ana i ka makuu o kona noho-noho paniolo nui. 0 ka manawa iho la no keia i pau ai o ka heihei, a e huli hoi ana na mea a pau no ke kaona, oia ka Migela i hele mai ai imua o ke keikialii a pane mai la i keia man olelo. “E ke keikialii; Ua hana aku uei au i na hana a pau au i kauoha mai ai. a ua makaukau. 0 ka lio heihei Kalola, aia oia ' raa ke kulana maluhia iloko o ke kakela, ua makaukau na mea a pau nona ” Good by-e Naniva. Nau na kui oka niho oba la. Mai ka Hema mai ka manuwa Beritania Royal Arthur, Keia ka la ku mai o ka manuwa Farani, pehea lohi? Ma ka la 22 o Maraki ua mak.aikai ae he kai ma Keauhoo. Kona, Hawaii. Piha na nupepa haole i ka moolelo oka hihia o kela hon pahi ia Koouli ma. Piha hou no paha auanei ka— —o m? He bola kope manawalea ke jxinoe mua ia mai ana i na poe a pau e hele ana ika paina o ! ka Home Hoohanau Keiki. ua hele ia la a ono i ka wai ohelo O i noke ihe kahi Emeluhe ;!• ko o ki Ahaolelo inehinei, me kona manao e hoopilikia loa i ka poe hookaa auhau ole, ka hele ia o ka wili puahiohio o Kana mau olelo a papaa KĪKala ona hoa, haule eka bila mawaho oka puka anianl O ke‘a mau luina mahuka i hoolaha ia mai ai ua au mai ka Makaainana mai a pae i ka Boe Maihole. s ke lonolooo ia nei. ke hui malu nei laua me ka mea ke{:>a kanaka o ke 1 okohola “Hoku.’’ ua hoike ae laua I ike kumu oka mahuka. no ka nui uinhua i ka hanapilo ioa o ka u-li II u-li ana oua wafai aa moui.

Kalaiaina Naauao a Kalivalari.a. I ka la a Kuhina Amenka Kivini i haawi aku ai i kona ike a me ke apono i ka hookahuli aupuni a na poe kipi o ka poe mikanele, ua puhi ae na kakoo o ke Aupuni Pe-Gana e ku nei i keia la me ka lakou mau o-le. —“Hoohui aina I hoohui aina II ’ l a maoj>ojx). oia wale no ke kumuhana e pakele ai ka lakou mau hana kolohe, a e hooko ia ai hoi ko lakou makemake o ka manao hapuku wale me ka ae ole o keia lahui e hoonele maopopo ia lakou mai na jxmo kuleana pili paa maluna o ko lakou aina hanau jx>noi. E like me ka waiho moakaka mai o ka lani ilalo a o ka honua iluna, pela no ke kii aina hoohewahewa ole a Kalivilana i ike mai ai i keia Kuikahi onou j)oo a ka lapuwale nui a me ka hanohano ole, na kona au liookele aupuni e auamo na hooko hana o ka hilahila maluna o kekahi kumuliana hoohui aina poholalo o ke kulana haahaa loa e hke me keia kuikahi hoohui aina o Hawaii i onou kapulu ia aku e Peresildena Harikona, a oia ka Kai livilana i unuhi koke mai ai i kela kuikahi mamuli o kona manaoio, he uhaki kanawai ia ' a Amenka e hooko mai ai ma- ■ luna o kekahi aupuni hoa’loha e paa nei malalo o ke kuikahi lahui, a penei kona mau manao i i hookahua ai maluna o ka ninau : “Aole keia he hookahuli au- ; puni i hoala ia e ka iahui Hawaii. a aole o ka laliui Hawaii na poe e noi aku nei no ka hoo- j hui aina. a malalo o ia kumu i. hoouna ia mai ai o Komisina Palaunu no ka huli |x»no i ke ano o keia ninau hoohui aina i onou pupuahulu ia aku, o na lima me na wawae e Hankona iloko o ka Aha Senatc. “Ma na kumu hea la o Amerika e ae aku ai i ka hoohui aina mai ia Hawaii ? E ae anei o Amorika i ke kanawai kepa-kanaka o na limahana iloko o kona mau okana aina ? O ka haina no keia mau ninau. he mea hiki ole loa kela ke hana ia, ke ole o Amerika e uhaki i kona mau kanawai o ke kauwa kuapaa malalo o kekahi palapala kepa. a aia he haunaele lahui e uka.i koke aku i ke keena oihana aupuni o ka Mana Hooko ma aainetona nana e pane mai ka haina no ke kumuhana o ka uhaki kanawai oiaio i ka makemake o ka hipanui o ka lahui —aole he kanawai kepa kanaka maloko o kona inau palena aina, a pela auanei na poe mahiko o Hawaii e hoopilikia nui ia ai no na limahana.” l ! , -, L He mea maopopo; o ke kumuhana hoohui aina. no keia manawa wale iho no ia, oiai. ua hoole mai o Amenka no kona : | lawe aku ia Hawaii e hoohui ' | aina. N'olaila, o ke kumnhana ' hou a ke Aupuni Pe-Gana e \ makemake nei e h*x»ko mai . maluna o Hawaii. oia ke kukala mai i Hepuhalika. Pehea

! e hiki ai .ko mana ia kukulu aupuni ana ke olo o haawi ia kekahi koho l>alota akoa i ike ia ka manao lokahi o ka lahui no ko kakoo i koia aupuni. a oia walo no ko alahele pokole e hooholo ia ai ka ninau mawaena o ka ohana mikanele hookamani me ka pakaha, a me ka lahui Hawaii me ko lakou Moiwahine, ma kokahi aoao o ka uinau.