Hawaii Holomua, Volume I, Number 52, 18 April 1894 — Puiwa ka Lunakanawai A. F. KAUKA. [ARTICLE]

Puiwa ka Lunakanawai A. F. KAUKA.

KA KE AHO A ME KE OLA I KONA MAU HOALOHA LAHUI HAWaII. Mr. Lunahooponopone; Aloha: E ae inai oe ia u e |>ane aku ia Alapaki Kuika. Ma ka nupeoa Kuokoa o ka puie i hala. u i ike ih<> au he palapala akea na ka l.u—naki.nawai Kiekie Alapaki Kanka, ko’u hoa’loha. a i kakau inoaia no ho. eia. e hoiie ana kona manao penei: 1. K kahea ana i k<uia mau makunnka Hawaii a pau e hoolohe a e hilinai aku hoi kana olelo ma knna leta, a no keia mau kumu: ( a ) Ua pio ka mannnlnna no ke knkulu hou ana i be Aupuni Moi ma ko Hawaii Pae Aina. (e) Ina mnkeiueke na kanaka Hawaii e kuleana pu lakou iloko o ke Aupuni Hawaii e kukulu ia aku ana, o ko ouknu manaw - i keia e hele ai e kakau inoa, a h<x hiki i mea e loaa ai ka Mana K<>bo no na Elele no ka Aha Elele hana Kumu kanawai. (i) Pono e hoopau i na manao k< hihewa, e haaiele i na manao huhu, a e ala a e komo pu me na haole a me na kupa Hawaii iloko o keia hena hanohano. A kau iho la i keia mau huaolelo o ka hauoli maoli. “Me ke aloha nui. na’u no.” A. F. Judd, (Alapaki.) Mamua o ko’u pane ana i keia mau manao maluna, ke makemake nei au e hoike aku ia oe e Alapaki, owau kekahi o kou mau makamaka Hawaii oiaio, a he hoa hana du iloko o ka hana pono a Karisto, a he kuhihewa ko’u aia la iloko ou ka uhane piha i ke aloha i na ka naka Hawaii a me keia lahri, mai ka Moi e noho ana ma ka Nohoalii a i na makaainana oiwi ponoi o Hawaii, no ka mea, o kou mau makua, ua pae malihini mai i keia aina o ka a na na Alii piha aluha a lokomaikoi o keia mau paemiku i hoeKipa mai ia I laua me ke aloha. a n< ho me ka j maluhia i ko L'.ua wa hune me ka i punaheie nui i na alii, a na nui na ; p»mo a me na pomaikai i loaa ia | laua mai na alii mai. A oia pono a me ia mau pomaikai i loaa ia laua, < ia kau a me au mau keiki e ai hookano nei. Ua hala kou makuakane a me kou makuahine. ua moe malie me kealoha 5a e ka lahui Hawaii ponoi, no ka mea, ua aloha ia laua no ka laua mau hana maikai a ku i ke aioha i na Hawaii ponoi o ka aina. Ua koe iho ka laua mau keiki a me na moopuna e ola. nei. ua manao aue lilo ana lakou i poe kekua ika lahui Hawaii, ka nui Hawaii etc, etc, eia ka —aole. I ka manawa i pii ai o ka Moi Davida Laamea Kalakaua ma ka noho ain, ua hoekiekie ae oia ia A, F.3Judd,i Lunakanawai kokea no ka Aha Kiekie, a mahope iho o ka

hakahaka ana o ka noho Lunakinawai nui. oiai ka iloi Kal ikaua ma kana huikai makaikai honna. ua mū la o a i kona kaikuahane aloha ko kakou moiwahine aloha i kij».iku ino ia me ka hanohanooiee na poe pikaha aina a hookahuli aupuni rna’a 17 o Jan 1893, no ka me i. ua ; ii ae oiu ma ka noho al:i, i i ua kuawaleakn k« aln ka M »i Kalakaua mawahoakn o ke aupuni. He nui uo na hoa o ka {> ii>a loi > i pu ka ili me kou j hoike ae, aole lakou i manao ua kupono oe ke hookiekie ia uk ma ke kuiana hanohano au e noho nei> 0 Jug le II rtweh ka mea i manao nui ia. aka. ao e lioolohe o ke alii wahine ia in m olelo. Lla ae oluolu aku ko kukou M .iw’ahine al> - h»; a ua hookiekie hou ia ae o Alapaki i ku noho aua he Luuakanawai Nui, iih hana muikai, uui na hana aloha a ka moi Kalakana a me kona kaikuahine moi in Alapaki, a nui k.i hanohan >i loaa luia hookahi wale no aoan i koe iaia o ka noho maoli rnai i Moi no keia mau j>aemokni. Aoleiaia wale no ak», i ka ohana no a paa a Kaaka makua, im hana aloha a keia mau Moi aloha o kakou, a me ka nui a manmmuu o keia mau pouo a me ka hanohiinu, na Mo ia i tnea o'e ia AI;ij»ak’, a eia ka'u e kahaha nni nei me ka minamina i kona hoolilo i kona makua ma ka hano Lano i enemi ino nona, a ke ku mai nei oia imna o ka lahui Hawa ii, a nonoi mai e kokna ako i kana mau maimo, a ke oielo mai nei ua pio loa ka manaolana no ke kuk'ilu hou iao ke aapuni Moi ma Huwaū i>ei. Anhea oe e Alapaki, ke makemake uei au keia houloha ou e ninau akn ia oe, a e oluolu oe e pane mai ma ke akea. 1 Nawai i hai mai ia oe, ua pio loa ka manaolana no ke aupuui moi ma Huw.ai nei? 2- Iim ou pio loa ka manaolana no ke kuluknla hou ia o ke aupn ui Moi ma liawau, uo keahu i hookomo a ai kela nuu huaoleio ma kela mauolelokohu ole penei; £ kue mau loa aku hoi i ka maimo ana e kukoiu hou i ke aupuin mui ma llnwaii nei? 3.Lia hoi na j>io loa ke anpum moi ma Hawaii nei, no keaha no hoi koii meu i nonoi ma; ia makou e kokna aku. a e komo pu aku me oukou. no ka mea. oa maa no hoi oe a me ko pohai i ka hana mo ka ni ole mai i ua kanaka Ha w.ni. Hoouna aku nei u*> h i oukou i na lvom:5 na hoohui aina 1 Amerika. uole lo.» oukou i ui mai i» makou koa muu makaai nana Hawuii j>oroi, no k i j ono a pono ole oia hana. llookahuli ia hoi ka Nohoaiii a me ke aopuni, aole oe i ui mai ia makou na Uawaii Oiaio no ka pono a me ka pono ole oia hana. A i keia hoi, oiai ua pun hoi, ua pio boi ka manaoiuiiu uo ko aupani Moi ma Hawaii nei, a ke iho mai oei oe maī kou Luuakanawai Kiekiemai o ka hanohano nai, o na lima o ua wawae me ke kahea mai, e o’u iuuu makamaka Ilawaii aloha, lle mail He mail! Komo pu mai, hana pu mai, etc, etc. Aoie enei uo kou Ike maopopo maoli e kuu hoa’ioha, aia ka lanakila, koo p >no a me ka pomaikai ma

; ka l:ma o ka j.oe koho bi!» 1 1 oka ; lal.ui li iwnii, kou maum >k«mukH | wahi au, oia ke kumu o kou kulou nm i ke>a w» rne ka hnao’elo ; pe!o i ku lahui, au i hoo.nmiui wale mai nei i ka lahni Hawaii, ■ ua pio ka manao'ana no ke aupuui moi. Oka mea pololei a’u e p.ne aku nei i,t oe, ke pii mau ! nei ko’u mauao i kela a me keia ia, a me ka lah n Hawaii j>>i. Aole • loa e j.io ana ke i>ujiuni moi ma I Ili*wa i ne , a o oe i>u no kekahi i iloku o la manao i o kahi nie a’o, aku, u i j.iia ke kino a me ko’u raa>> mea aj>au ma kela aoao. a ke kokoke neio h.oio loa, noiaiia ke oni iuai nei oe rae ka ni >n<>o e mahu iik'i ana k>>u inau hoa’ioha i kau S.veet 01. E auhea oe, o ka j'Oe nawuliwali o ka honpilimeaai ia oe ke pnm, aka, o ka j>oe mau<>0 io a ma ka poe alohu iiina, aole loa lak>'U e puni ia oe i keia wa, ua ha la, ua ha-la ka uam, ua |>au ka hilinai. I ko’u manao, e hoomalimali mai ana oe ia makou, a puni aku raakou, momona hou ae oe, alaila. kani iho kau aka; hiki mai auanei ko makou la o ka popilikia, o kou haalele mai no ia a j>t-ku mai ia makou, nui ioa ko makou poino. Nui no hoi ko ka Moiwahine hana aloha ana ia oe, momona oe a nui ko opu i ka ai loaa a ke aupuni Moi, a ka la pilikia o ke Alii, haalele iho la oe, a holo a lele jju me kou auna manu hu!u like no ke ake nui e lilo kaokoa o Hawaii malalo oka uukou mau hana aihue o ke kulana haahaa loa, Pololei na olelo kahiko, “0 na manu hulu like, lele hke no lakou.” Nui ko makou pilikia, noho ke Alii me ke kaumaha o ka manao, kiolaia mai ka nohoalii mai a hoo—maewaewa ia hoi me ka hilahila. Uwe ka lahui, mai na makuakane a me na makuahine Hawaii, na keiki a me na moopuna Hawaii; a ia wa a makou e auwe ana no ka poino, haalele iho la nae oe ia makou kou mau makamaka Hawaii i ke anu, a mo ka Moiwahine kou hoa’loha oiaio, aole au wahi leo uwalo no makou i ka la hookahuli aupuni poina ole o Ianuari 17, 1893, a makou hoi e hiki ole ai ke poina a hiki i ka hulihia ana o ka honua. I keia wa, ke he’e kehana mai nei oe he kinu a he uhane, a ke nonoi okoa mai nei ia makou na Hawaii e kokua aku i keia hana a ; lakou a ake nui nei e umi-a-puaa j ia kakou. Heaha iho la ke kumu ! o keia huii hou ana mai i hope? , iie nui anei na puu u-a o raua e ; iai ko ouieoa moku? He kai puni ; i uuei ua kukoke inai e hoopoino i . ka oioku u nahaha liilii? L'» kuko i ke anei e leieae ka hanu mui kon kino ae no ka manawa hope lea? Oia uoei ko kumu e huh mui nei k« pono i ua makamaka Hawaii? Mnlia nae j>aha, no ke aloha nae . p.iLa ia mukou ea? Ke hoole nei j au, aohe manao aloha, oiui aole oe i haolohe i a ka Uaku penei: "Poioo au, aole oukou i kokua mai; ika halep&ahao au, aole oukou iikemai; makewai au, aole oukou i Laawi mai i wai no'u; huue au i ka poioii, aole oukou i nana mai.” i ” Aole i pao.