Hawaii Holomua, Volume I, Number 65, 8 May 1894 — Na Hoa o ka Aha Hana Kumukanawai Pi Gi. [ARTICLE]

Na Hoa o ka Aha Hana Kumukanawai Pi Gi.

Ma ka nupepa hoohui aina a ka poai o na mikanele hoopun\pani o ke ao holookoa nei, i iho ai makou i na olek» pai i kulike loa no me ko lakou muu helehelena i hauau ia mai e k- iakou makuahine, e olelo ana i ka huliamahi )>alenaoleo na kan.ika Hawaii i ke komo iloko o na lima o na poe powa a me aihue aina, a makou e nianaoio nei rae ka hilinai ku i ka inoa hanohano o ke aupuni Am r.ka, ua kokuko loa ka uimmwa uona e haawi mai ai ī kana oielo hooholo inaluna o elna wale no huaolelo—ka “ae,” a p>e k a “hoole” e hoihoi huu i ke aupuni kumu o Hawaii e kah hoamanawauui nei imua o koua aha mana o ke kanawai nc> ka makahiki holookoa i hala. 0 ke kanawai koho baiota no ka hana kumukauawai a ke auponi pi gi i hooholo iho nei —* i honko ia ihonei i ka Poakolu o ka pule i hala» Mea 2,

oia keiiiiu» o o& kiMWill p.iuaka o ka hanohano ole i hooko ia e kekahi mana aupuni i kaena ia lakou iho—o lakou na alakai pookela loa o kekahi aupuni kuikawa i kukulu ia malalo iho o ka lani—ina he imu kalo kolekole ka lakou i hua’i ae nei me ka lokahi ole o ka lehulehu a nie ka maliu ole aku o na kupa, aole o lakou wale, aka, aia he mau poe malihini i ike i ka nohona kaulike ma ko lakou mau aina hanau pakahi, a i hookahaha ia ko lakou manao i na mea e hana ia nei ma Hawaii ma na hooko ana o ke kanawai. Mai loko mai o na hoa o ka Ahaolelo hana Kumukanawai i kohoia ai no na pi gi he 18, he 6 wale no lakou he mau Hawaii oiaio no keia lahui. Mai ko lakou helu ekahi mai e hoomaka ai kakou i ka heluhelu pakahi i ko lakou moolelo, ko lakou ano, a me ka lakou hana malalo o na kuumhinu kulike ole me ko lakou mau helehelena ponoi iho, a o ke aha la ka hoohalike kupono e kakia-kui ia ai ma ko lakou mau lae uo ka hopena o na hoopunipuni ana i ko ke ao nei, Eia iho ka papa kii hoikeike kau hooilo i malama ia mai nei ma Kapalakiko, maloko o kela keena Hawaii pi gi, etc., etc. Kii 1 —Mr. Kauhane; He elemakule keia, a he kahunapule no ka poai Hke o na mamo mikanele, i oi aku kona kupono o ka lilo ana i kii keaka no na halepule o Kawaihae a me na apana aina uwala liilii o Kalepolepo, mamua o kona hoao aua e lilo i wahaolelo hana kumukaimwai no ka lahui Hawaii, oiai. aole loa he wahi ! huaolelo Enelani e hiki ai iaia | ke kamailio, e loaa ai he mahaloia no kona a|)ana hana iloko o ka hale kanawai, koe ko.ia hlo i mea paahana keaka n t ka poai mikanele hookamani a hoopunipuni nui wale o o Hawaii nei. Ua hala ko oukou »u, a ua piha makani a munaka m. Kii 2 —Mr. loeepa: He kahunapule hou uo keia kii noua poe mikanele nei, a oia nei ke : kanaka Hawaii hupo i hoowa- j : waha eleele ia e ka apana o ! Haua. a ua kiimku ia umi e ua • poe iVar.8tiauo oiaio o ka mokupuui holookoa o Maui—he : D«abolo nmopopo oia iloko o ko lakou mau Eka!esia. a he iliohae hui i komo iioko o na hana . powa hilahila ole, a e hoao nei “ e umi i kona hoalauua a me I kona mau hoakanaka. I kona kipakuia ana mai ka E\alesia mai o Hana, ua hookohaiaaku ( oia e ke aupuni pi gi i kokua Makai Nui no Maai, be oko makana no kona kakooi na hoa

kahunapule ona e noho kahu v pule ona e noho aupuni nei, a kipi i kona aina a me koua lahui e like me ka nioolelo lapuwale o Kaina, ka hoahanau i pepehi i kona kaikaina ponoi o ka hanau hookahi ana. Kii 3—Mr. Uolesetina: He kanaka opio wale no keia, a aohe i maop<»po kona aoao ku o ka hana mai ka apana mai o Kohala, Hawaii, a e kala ia oia no na nema koke aku iaia i keia manawa, ina e lawe ana oia ike kaulike o kona mau manao i ka wa mua e oili mai ai o na kumuhana poholaloa ka aoao mikanele, a o ka maemae ka mea ana e kupaa ai no kona inoa a me ka pomaikai o kona aina makuahine, aole no na poe kakaikahi o na mikanele apokaka malalo oka aahu hookamaiti KarIbliano ole. Kii 4 —Mr. Kahaulelio: He kahunapule hou uo keia no ka honmana hke o na pi gi, a eia oia ke noho nei maluna o kckahi oihana aupuni malalu o na hooponopono aka poai mikanele i kona uhane, o helehewa oia mawaho ae o ko lakou makemake, oiai, o ko lakou makemake wale no ke hooko ia a he mea ole na huapule paanaau. Kii 4 me 5—Mr. Kunuiakea me Mr. Kaiua: Aole a makou mau olelo ana no keia man kanaka Hawaii, oiai, ua kamaaina na mea a pau i ko laua ano ame ka laua hana iloko ona kau i hala, a ua hiki ia makou ke kamailio akea ae me ke kanaiua ole—aole o keia mau kanaka elua ma ko iaua ano makaainana a kupa no ka aina hanau, o laua ka lahui Hawaii holookoa e kupaa nei ma ka hoihoi aupuni kumu o Hawaii? Aole no makou i manaoio, ua ulu wale ae ka manao lili hanuino iahui iloko o ko laua puuwai. ina aole he eliabolo e ukali nei mahope o lana, no ka hooko i ka hewa hilahila o ke kipi hanohano ule o ka j hookamani, a e kupono loa ka j holoi ia oko laua mau inoa | makaainana i kuhke me ka lahui Hawaii, a hoohai.ke aku ka heleheiena o na Pukiki ike ole ika olelo kumu oka alna, e loaa ai ke kohu o ke kuleana ! | koi ilok<f o ko Hawaii nei au o | lvJ .auu. «U:lO na inanaolana no ko Ha- ! waii kulana hooponopono au- ; pnni, aole ia i naiowale mai ko na Hawaii puuwai aloha aina aku, oiai, aia no be mau ooloku |e ku pakahi mai nei mamua o I k«* kakou alo oo na hana hauohano ole i hooko ia maluna o keia lahui malalo o ka limaikaī ika a me ka ohumu maiu, a ke j hoemaka nei ua iole e haaiele liilii um iko iakou iua a kukala ae—e malama ia he koho'

| balota ake* n*» ka hana knmnkauawai, ke kahua i kukuiu ia ai ka hookahuli aupuni e ku nei iloko o keia la uiai na ma* mo mai o ka poai misionari c ao nei ia oe e Hawaii. a i ao hou mai la oe i keia la e apono aku i ka hewa, ka p»»wa a rae ka hana kipi haahaa loa raa ke kakoo aku ia lakou ma keia koho balota aluuu a me ke apuka kulana lahui. I kaulana o Hawaii i kela mau mamalaolelo kahiko o ke kaena—“Hawaii IraiU*a,” i kokakou htx»ko i ka hana a malaraa i ka uialuhia, a oia no ka makou e lana mau nei ka manao, aole o Hawaii i lawe i kana olelo hooholo i keia manaw» e kumakaia iaia iho no kona lanakila ih»ko o ke kupaa a me ka hoopono inai ka Ainerika olelo hooholo kauliko c haawi mai a} no ka poniaikai o ka lehulehu hol«H>koa— a<>le no ke kanaka h<>okahi a me kokahi mau poai kakaikahi u na unkanele apokaka o Hawaii e makeinake nei e hookahuli hou i ke kumukanawai, ka makua o ka ninau i waiho ia aku imua o Amerika no ka hoao nna o ka Moiwahine e kukala mai i kumukanawai kaulike no kona lahuikanaka.