Ke Alaula, Volume I, Number 1, 1 April 1866 — Page 4

Page PDF (472.26 KB)

4 KE ALAULA.

 

"KE ALAULA."

1. I ka wa mamua'e nei,
Ka wa hoomana kii,
Ka wa hupo,
Ua ikea ole ia'i,
Naauao e ola'i;
I keia wa loaa nae
Na pono hou.

2. O Lama Hawa,
Ukali koke ae
Ka pepa hou,
O Nonanona no;
O kona ano mau
Ka hoonaauao
I ka poe i oo.

3. A haawi wale mai
Na kumu alakai,
Elele hou;
Mahope loaa mai
Ka pepa nui ae,
I kapaia o Hae,
No ka poe i oo.

4. Hala'e ke kau maikai,
Ka wa o Hae Hawaii,
Ua ano hou;
Imo ae Hoku Loa,
Paio ae Kuokoa,
Huki ae Au Okoa,
No ka poe i oo.

5. I keia wa maikai,
Hoopuka ia mai
Ke Alaula hou;
He pepa liilii no,
He pepa no makou,
Kamalii mai o a o,
Huro! huro!

KE KEIKI KUAI AHI-KOE.

                E noho ana kekahi wahine kane make ilihune nona kekahi keiki o Hanalei. He keiki maikai a hoolohe keia. A i kona ike ana i ka hoikaika ino ana o kana makuahine i ka hana e pono ai a e lako ai kona keiki, hu ae kona aloha, a nalu iho la ia iloko ona iho i ka mea i hiki ai ia ia ke hana e kokua i kona makuahine i ole kaumaha loa ia i ka malama ana ia ia. Aole i maopopo ka hana i hiki ia ia, aka manao oia i ka la apopo e huli ai i hana. Nolaila pule iho oia a hiamoe aku.
                Ia la ae, huli o Hanalei i hana nona, aole nae i loaa, a e hoi aku ana ia i kona home me ka naau kaumaha. I ka hoi ana, halawai ia me kekahi keiki e kuai piele aku ana i na ahi-koe, a ulu mai ka manao iloko ona, he hiki paha ia ia ke imi wahi loaa ma ia hana.
                I ka hiki ana i kona home, hoike aku la i keia manao ana i kana makuahine, a nonoi aku ia ia e kokua mai ia i kau wahi dala i hiki ia ia ke hoomaka aku ia hana. Apono no kona makuahine i keia manao.
                Ia la ae, hele aku o Hanalei me kona hinai i kahi i hana ia na kukaepele, a kuai mai, e like me ka nui i loaa mai i na dala a kana makuahine i kokua mai ia ia, e haele aku kela e piele aku.
                Hala kekahi mau pule ia ia i keia hana me ka puka pono no o kona mau loaa. I kekahi la anu loa o ka hoilo, e ku ana o Hanalei me kona hinai ahi, e haukeke ana i ke anu, maalo ae kekahi kanaka waiwai, a hoike aku keia kamalii i kona mau kukaepele, a kuai mai no kela, a haawi mai no me ka manao he hapawalu. A hala ae la ke kanaka waiwai, i nana ka hana ou o Hanalei, eia ka, he hapawalu gula ka ke kanaka i haawi mai ai me ke kuhihewa he hapawalu maoli. Noonoo iho la o Hanalei, a hoomaopopo, ua hopu hewa kela kanaka ma ke dala ulaula me ka manao he keokeo. Hawanawana mai ka uhane ino ma kona pepeiao, "he pomaikai loaa wale keia nou; he kanaka waiwai kela, he nui ke dala ia ia, nolaila e malama oe i keia hapawalu gula nau." Aka, hai koke mai ka luna ike hala, "he pono ole ia oe ke malama keia dala," a hoolohe koke no ia i keia leo maikai, a hahai aku mahope o kela kanaka a hoihoi aku ia ia kana dala gula.
                Ia la ae komo mai ia kanaka waiwai ma ka hale o ka Hanalei makuahine, me ka hoike mai i kona makemake e houna aku ia Hanalei i ke kula, a nana no e uku i na lilo. Ua olioli no laua i keia manao, a hoomaka o Hanalei i ke kula ana.
                I ka loaa ana ia Hanalei i na makahiki he umikumamaono hoihoi kona makua hanai waiwai, a iloko o kona hale kuai e hana ai, a no ka pololei a me ka ewaewa ole o kana hana ana ua mahalo ia oia e na mea a pau.
                Mahope ua hoolilo ia o Hanalei i hoahui me na ona nona ka hale kuai, a i keia wa ua lilo ia i kanaka kalepa, waiwai, e kokua mau ana no loko o kona waiwai i ka poe ilihune.
                E na kamalii, e hana oukou i ka oiaio a me ka pololei; a i ka wa e hiki mai ai ka hoowalewale, e hoomanao, ke haka pono mai nei ka maka o ke Akua ia oukou, a o kona aloha ia mai, ua oi aku ia i na loaa a pau o na hana ewaewa.

KE AUWAALALUA.
(THE NAUTILUS.)

                E nana mai oukou, e na keiki, i keia ia kupaianaha e lana nei maluna o ka ili o ke kai. He iwi lahilahi loa ko keia ia, a o kona hale noho paa no ia, a o kona waa e hookelekele ai maluna o ke kai; i ka wa malie. Ke ike la oe i ka iwi he anuunuu, a o ka ia ua ano like me he hee la, he manamana.
                I ka wa malie loa a malino ke kai, hoolana mai keia ia i kona waa maluna o ka ili o ke kai, a kau aku kona mau pea iluna a poho mai ka makani kolonahe. Hookuu no hoi ia i kana mau manamana iloko o ke kai me he mau hoe la, e like me kau e ike la ma ke kii maluna ae nei. Pela no ia e holo lealea ai ma kana wahi ana e makemake ai.
                Ina i alualu ia e kekahi ia e ae, hoe ikaika loa no ia e pakele; aka ina no luna iho ka holo ana mai o kekahi mea e hooweliweli ia ia, o kona ume koke ana no ia ilalo i kona mau pea, a ume mai i kana mau hoe a pau loa iloko o kona iwi, alaila moni koke iho la ia i ke kai a piha kona waa, o kona luu ana no ia ilalo i ke kai hohonu. A hiki hou i kona wa e manao ai e hoolana i kona waa, luai hou aku no ia i ka wai a pau iwaho, o ka lana koke ae la no ia.
                Aole anei i akamai ke Akua i kona hana ana i keia holoholona liilii me kona waa, kona mau pea, kona mau hoe? He hiki ia ia ke holo maluna o ke kai, a he hiki hoi ia ia ke luu ma ke kai hohonu, a nalo loa aku.
                Ua lohe anei oukou i kekahi kanaka i loaa i ka hele wawae aku maluna o ke kai, me ka poho ole ilalo? E noho ana ma kekahi aina i ka wa kahiko he kahuna lapaau akamai, a he mea lokomaikai loa no ia. I kekahi la hoola kela i kekahi poe mai, a pau ia, hanai wale aku kela i kekahi huakai kanaka, elima tausani ka nui. He moana wai ma ia wahi. Ia ahiahi i aku kela i kekahi poe hoa hele ana "e holo aku oukou ma ka waa i kela kapa o ka moana wai, a mahope e hui aku au me oukou, ma kela kapa." Ee koke aku lakou ma kekahi waa, aka no ka pakuikui mai o ka makani mamua mai, holo ole aku ka lakou waa. Hoe ikaika aku lakou a hiki lakou iwaena konu o ka moana wai. Eha paha mile i hala ia lakou, eha paha mile i koe. I ka hora ekolu o ka po ike lakou i ka lakou makamaka aloha e hele mai ana maluna o ka wai. I ae la lakou, "he uhane ia," a hooho aku i ka makau.
                Owai la keia kahuna lapaau, a owai la ka haumana ana i hele aku i o na la maluna o ke kai? E huli oukou ma Mataio 14 no ka haina o keia ninau.
                Ma ke kai waena-honua kahi e loaa nui ai ka Auwaalalua, a ua lohe makou ua ike ia i kekahi manawa ma Hawaii nei, ma na kai e puni ana ia Lanai. O ka loa o ka iwi o keia pupu mai ke ono iniha a i ka walu iniha.

KE ALII PEPEHI KANAKA O RONOKITI, PONAPE.

                Mai ka pae ana'ku o Mi. Kureke a me Kaaikaula i Ponape i ka makahiki 1853, a hiki i ka makahiki 1864, ua noho alii kekahi Nanakina ano naauao a hoomalu hoi ma ka aupuni o Kiti, Ponape. Ua make aku ia alii maikai, a i keia wa ua noho alii kekahi Nanakina uhauha, hooluhi, a puni koko.
                Iloko o keia makahiki ua puhi oia i ka luakini maikai a ha hoahanau o ka Ekalesia o Ronokiti i kukulu ai, a ua pau i ke ahi.
                Ua pepehi oia i na kanaka hala ole elua me ka pahi a make. A ua waiho aku oia i ke kolu o ka pahi me ka i ana no kekahi kanaka hou no ia ana e manao ai e pepehi. Ke olelo nei kela, aia a make ehiku mea hou ia ia alaila e hoomaha iho oia i ka pepehi kanaka.
                Elima wahine a keia alii pepehi-kanaka. Makemake oia e lawe i wahine hou nona, a no ka ae ole o ka wahine, a mahuka aku ma kahi e, kii aku oia ia ia, a hoihoi mai ma kona wahi a hoopaa ia ia i kekahi pou a paa. Ilaila kona paa ana mai kakahiaka a aui ae ka la. I ke ahiahi ki pu aku oia ia ia, aka ku ole ia. Kona lalau iho la ia i ka pahi a hou aku ma kona puuwai, a ka make iho no ia o keia wahine. Aloha ino na kanaka o Ronokiti.

"KE ALAULA,"
He Nupepa Hoikeike Kii,
Hoopuka mau ia ma Honolulu, i kela malama keia malama e ka PAPA HAWAII, no na Kamalii Hawaii.

                25 keneta ka uku no ka makahiki no ka pepa hookahi; 20 keneta pakahi ka uku no na pepa he iwakalua a oi aku paha ma ke ope hookahi, ME KA HOOKAA MUA IA MAI.
O. H. KULIKA, Luna Hoopuka.