Ke Alaula, Volume I, Number 3, 1 June 1866 — Page 11

Page PDF (1.23 MB)

KE ALAULA. 11

 

KA HALE PAAHAO.

                Owai la keia? He kanaka e noho ana, a ua hele mai he kaikamahine e ike iaia. Ano e ke kapa o keia kanaka. Ua hele a pili pono ka lole wawae malalo, me he kamaa buki loloa la.
                Heaha la ma ka pakaukau? He ipu inika, a he peni, a he pepa kanana, a he buke liilii kekahi; he Baibala paha ua buke liilii nei? E nana i ka paia o ka hale. He hale pili anei? He hale laau paha? Aole, he hale pohaku, no ka mea aia na pohaku nunui, oolea, ke kau mai la, ua kalaiia a huina ha. Manoanoa paa loa ka aoao o ua hale la. Aia la mahea ka puka aniani? Nohea mai ka malamalama? no ka mea ua paa ka puka komo, a ua kiia. No luna mai paha, no kekahi puka liilii maluna loa loaa ole ke kikoo aku, nolaila mai ka malamalama.
                Auwe! he hale paahao ka keia. Aia no ke kaulahao ke waiho la ilalo, a o kela noho liilii kahi e ku la ka puka wai, he pohaku ia, ua kalaiia me he noho la. A eia ka mea kupanaha loa, aole kela ke kanaka hewa, he kanaka pono kela i hoopaaia maloko.
                O Ioane Buniana kona inoa, a he kahuna pule ia o ka wa kahiko. No kona haiolelo ana i ka mea ku ole i ka manao o na 'lii o Berekane, nolaila ua hoopaaia iloko o ka hale paahao e ua poe hookaumaha nei. A manao anei oukou he noho wale kana hana malaila? Aole, kakau kela i kekahi moolelo maikai; iloko o ka hale pouliuli kona kakau ana me ka hoomanawanui. A mahope ua paiia a ua hoopukaia ma na aina he nui wale, a ua hoihoi ka manao o ka poe pono i ka heluhelu ana i ua buke nei. Ua paiia no ma ka olelo Hawaii. O "Hele Malihini" ka inoa o keia buke i kakauia e Ioane Buniana.
                E nana hou i ke kii. Aia kana kaikamahine, ua hookuuia mai iloko o ka hale paahao e ka luna paahao e launa iki me ka makua. Aloha ino! Ke kau nei ka lima o ka makuakane ma kona poo. Aole e noho loihi ana, he mau minute, a hele no. Alaila e honi auanei paha ka makua i ke keiki, a hele kela me ka waimaka. Mehameha paha o Ioane Buniana i ka noho ana, oia hookahi wale no? Aole, aia o Iesu me ia, a aia ka olelo o Iesu, oia o ka Baibala, a e lana auanei kona manao i ka heluhelu ana i ka olelo a ka Haku aloha.

                ALOHA OE KE ALAULA:—He nui loa ko makou mahalo ia oe. Ua olioli makou no kou hiki ana mai nei mawaena o makou. Ke kani honehone mai nei kou leo maluna o ka makani kolonahe o Makawao. O ko makou mau maka ua oluolu maikai ke nana iho i kou helehelena. Lohe makou "ua hiki mai Ke Alaula!" ko makou holokiki no ia, i lulu lima me keia hoa aloha, e hiki mai ana i kela mahina keia mahina.
                Eia ko makou makemake—E LOIHI KOU OLA. Ke hookipa nei makou ia oe me ko makou hoolilo ana he kaikunane oe no makou, a i poe kaikuahine no makou nou. Pehea la kakou, na pokii mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano? E lawe! e lawe i keia mea hou, Ke Alaula.

Me ke makemake nui i kou pomaikai,
O MAKOU NO NA KAIKAMAHINE O KE KULA NUI O MAKAWAO.

Makawao, Mei 25, 1866.

KEIKI HOOLOHE OLE.

                O kekahi mau makua, eha a laua keiki kane; o Hanale ka inoa o ka mua, a o Alika, o Ioane, a o Palani ka muli loa. I ka pau ana o na makahiki he umi-kumamalua o Hanale, hai mai la kona makuakane iaia, a i kona mau kaikaina: "E Hanale, o kou la keia i hanau ai: nolaila, a ahiahi, e hele ae oe a me kou mau kaikaina ma kela hale o ko oukou kahu hanai, a aia malaila ua hoomakaukauia he wahi paina ahiahi no oukou. Nolaila hoi, e kuu mau keiki, i ko oukou hele ana, e hele pololei ma keia alanui a hiki ae i kahi a oukou e hele ai. Mai komo aku oukou ma kela pa o Kalaka, no ka mea he bipi kane hae malaila. Eia hoi keia: ke hele pu nei oukou me ko oukou wahi pokii uuku. E malama loa oukou iaia, o pilikia oia ma ke ala i ko oukou hele ana. Nolaila, e kuu keiki, e Hanale, o oe ka mea nui a noonoo, e hele pololei ma ke ala, mai poina i ka'u mau kauoha, e hele me ka hoomanao." O ka hele aku no ia o ua poe keiki nei a hiki lakou ma ka puka o ka pa o Kalaka. Kali iki iho la lakou malaila, alaila olelo mai la o Hanale i kona mau kaikaina, "Ua makemake au e komo ma keia pa, no ka mea he kokoke aku no maanei. Aole no paha i ike ko kakou makuakane he hipi hae maloko o keia pa. Aole no paha he hae."
                Olelo mai la o Alika ia Hanale, "Aole pono ke hele malaila, a hoolohe ole i ka olelo a ko kakou makuakane, no ka mea, aole no he loihi loa ke hele kakou ma keia alanui a hiki ae."
                "Ae," wahi a Hanale "aka ua makemake au e ike i ka bipi." O kona hele koke aku no ia a kiei ma ka puka. Aole liuliu hoea mai la ka bipi. I kona ike ana i ka bipi, wehe koke oia i ka puka, a komo aku la iloko, a paani koke aku keia keiki me kela bipi hae, a hailuku aku oia me na mea he nui e hoonaukiuki ana i ka bipi, a nui hoi ka uwo a me ka helu ana o na wawae o keia bipi, no ka nui o kona huhu i ke keiki.
                A ike o Hanale ua nui loa ka huhu o ka bipi, o kona holo koke no ia iwaho, a poina oia i ke pani ana i ka puka. Holo aku no o Hanale ma ke alanui, a loaa aku kona mau kaikaina, o Ioane a me Alika.
                Ninau mai la o Alika ia Hanale, "Auhea ko kakou wahi pokii o Palani?" Akahi no a hoomanao o Hanale no Palani, kona pokii. "Aole au i ike ia Palani." A ia laua e kamailio ana no ua wahi kaikaina la, nana o Hanale ihope, a ike aku la i ka hoa paani ona, oia hoi ka bipi, e hahai mai ana mahope ona, a ia wa, hoomaka oia e holo, me ka manao e pakele mai keia bipi hae ae; aka aole nae pakele. Loaa e oia i ka bipi, a oe ia oia a kau ma kona mau hao, a kiolaia, a eha loa oia, a me he mea make la, e waiho ana i kekahi kanaka e, a na ia kanaka no i hoihoi aku ia Hanale a hiki i ka hale o kona mau makua.
                A o Palani, kahi kaikaina o keia poe keiki, i ka wa a Hanale e kali ana ma ka puka o ka pa o ka bipi hae, oia no ka wa a keia wahi keiki uuku i hele ai a komo ma kela aoao ae o ka pa o keia bipi hae, me ka ike ole o kona mau kaikuaana. He ilio nae kona hoa i hele pu ai. Ku no o Palani me ka nana aku iloko o ka pa o keia bipi hae, a ike oia i kekahi pua iloko o ka pa o keia bipi, me kona hoomaopopo ole no, no ka mea he naaupo oia, a komo pu no hoi me ka ilio i hele pu me ia, a ike ka bipi ia laua, holo koke mai no ia a oe i keia wahi keiki me kona mau hao, a kiola aku mawaho o ka pa, a haule iho keia wahi keiki maluna o kekahi hao oioi, a komo no na oioi o kela hao ma ke kino o kela wahi keiki, a paa loa oia maluna o ia hao; aole hoi i hiki iaia ke oni a hemo. Waiho no oia malaila, iloko o ka eha nui, me he mea make la. Aka o kona wahi hoahele, oia hoi ka ilio, aole no i haalele iaia; noho no me ke kiai aku i kona haku e waiho ana iloko o ka popilikia, me ka uwe aku o keia ilio i ke keiki.
                Aia kekahi kanaka e ae e hele ana ma ke alanui, a hiki oia ma kahi e kokoke ana i kahi o kela keiki i waiho ai, lohe oia i ka uwe o ka ilio. Hele aku oia me ka manao, "Heaha ka uwe o kela ilio?" a ike aku la oia he wahi keiki e waiho ana maluna o ka hao oioi. Hapai ae keia kanaka iaia a lawe aku i ka hale o kona mau makua, a na kona makuahine no i malama iaia a lapaau, aole nae loaa mai ka oluolu. Aole oia ekemu mai, aole hoi kaakaa kona mau maka, waiho no me he mea make la; a i kekahi wa akahi no a nana mai na maka, a ninau mai, "Auhea la ko'u makuahine?" a make iho la keia wahi keiki i aloha nui ia e lakou a pau, no ka mea he wahi keiki oluolu loa ia. Aloha ino kahi keiki i alakai hewa ia e na kaikuaana hoolohe ole!

 

KE ALAKAI PONO ANA O NA MAKUAHINE.

                O Ioane Ranadalapa (Randolph) kekahi kanaka kaulana, aole loa ia i hoopoina, a hiki i kona la i make ai, i ka hoomanao ana me ke aloha i ka malama akahai ana a kona makuahine iaia, i ke ao ana iaia i kona wa kamalii e kukuli ma kona aoao, a i ka puliki ae i kona mau lima, a hapai ae iluna me ka hooho ae me ka leo akahele i ka pule a ka Haku.
                Olelo mai o Benetona (Benton,) he lunamaka-