Ke Alaula, Volume I, Number 9, 1 December 1866 — Page 33

KE ALAULA.
BUKE I. HONOLULU, DEKEMABA, 1866. HELU 9.

KA HOOMANAWANUI O ISAAKA NUTONA.
(SIR ISAAC NEWTON.)

                Ua hanauia keia kanaka kaulana loa no ka ike a me ka noiau ma Enelani i ka la 25 o Dekemaba, 1642. Ua ao ia oiai ma ke Kula Nui o Kiliniki ma Kamepilika (Trinity College, Cambridge.) Ma na mea helu ka holo loa ana imua o keia haumana o ke kula nui. Mahope ua lilo oia i kumu ao ma ia kula.
                Ma kona noonoo a me kona imi ana, loaa iaia ke ano o ka malamalama, a me ke kanawai no ka ume mai o na kino nui i na mea liilii, e like me ka ume ana iho ilalo o ka honua, ka mea kino nui, i na mea a pau ma kona ili, i ole lele aku ma kahi e. O ka mea i alakai ae i kona noonoo a loaa iaia keia kanawai nui, oia ka ike ana i ka haule ana o kekahi ohia mai ke kumu ohia, a pa ilalo i ka honua. He kanaka naauao no hoi ia ma ka ke Akua olelo, a ua kakau oia he buke wehewehe i ke ano o na wanana ma Daniela a me Hoikeana. He mau buke kaulana loa no kana i kakau ai.
                He wahi milimili ko ua kanaka kaulana nei, oia kekahi ilio i kapaia ka inoa o Kaimana. I kekahi wa e kakau ana ua kanaka naauao nei he buke nui, a ua paa i ke kakau ia na aoao he nui wale ma ke kanana. O keia puu pepa, oia ka hua o kona luhi no na makahiki he nui.
                I kekahi ahiahi haalele iki o Nutona i kona keena kakau, a hele aku. I kona wa i hele ai, lele ae o Kaimana, kahi ilio liilii, maluna o ka pakaukau; a hookahuli i ka ipukukui, a a ke ahi i na pepa a kona kahu i kakau ai. Hoi mai ka hana o ua o Nutona, ua pau ka na pepa i ke ahi, koe wale no he puu lehu ahi ma ka pakaukau. Manao paha kekahi o kakou ua huhu loa o Nutona i kona wahi ilio, a ua pepehi paha. Aole loa no. Aole he noonoo iloko o ka ilio e hewa ai oia. Ua hana wale kela me kona naaupo no. Makehewa ka hahau wale iaia, a me ka huhu aku.
                I ka hoi ana mai o Nutona, holo mai kahi ilio e ike iaia, e like me kona mau, a pane ae ke kanaka naauao: "E Kaimana, e Kaimana, aole oe i ike i ka poino nui au i hana ae nei."
                Ina e nana oukou ma ke kii maluna ae nei, e ikeia ke kukui ihoiho ua kahuli maluna o ka pakaukau. Aia hoi ka ipu-inika a me na peni elua e ku ana. Ma ka aoao o ka ipu-inika e ikeia ka lehu o na pepa i pau i ke ahi. Ma kela aoao he poepoe honua, a maluna o ka pakaukau he ohe-nana.
                O keia hoomanawanui o Nutona i kana wahi ilio, he mea hookaulana maikai iaia i na hanauna a pau. E aloha kakou, e na hoa, i na holoholona kauwa maikai a ke Akua i haawi mai ai ia kakou.

KE POOWAI UUKU O KEKAHI MULIWAI NUI.

                Ninau aku kekahi kahunapule ma Wale, ma Beretania Nui, i kekahi kaikamahine uuku i ke poolelo o kana haiao hope. Aole oia i pane mai, uwe wale no. Ma ka niele ana o ke kahunapule i ke kaikamahine, maopopo iaia aole ona Baibala kahi e huli ai a loaa ke poolelo. Alaila ninau hou oia ina he Baibala ka na makua a me kona mau hoa-launa. Ike iho la ia i ka nele o ka lehulehu.
                Ma keia ike a keia kahunapule i hoolalelale iaia, a me kekahi poe uuku i manao nui i ka pono, a hui lakou ma Ladana i ka makahiki 1804, e imi i ka mea e hoolako ai i na kanaka ilihune o Wale i ka Baibala. O ka hua o keia hui ana, oia no ke hookumu ana i ka Ahahui Hoolaha Baibala ma Beretania, a me na aina e. I keia wa ua hoolaha aku ua Ahahui la he 50,285,709 Baibala, a me na Kauoha Hou, iloko o 170 o na olelo o na lahui o ke ao nei; a o ka nui o na Baibala ana e hoopuka nei i ka makahiki hookahi, he hookahi a me ka hapa miliona.
                Ma ka hoomahui ana i kela Ahahui ma Beretania i hookumuia ka Ahahui Hoolaha Baibala o Amerika, a me na Ahahui Hoolaha Baibala ma ia wahi aku ia wahi aku, a puni na aina Keristiano o ke ao nei, me he mau laau o ke Ola. O kona mau hua ka laau lapaau no na lahui.
                Aia no ke poowai o keia muliwai nui, palahalaha a hohonu ma na kulu waimaka a ua kaikamahine uuku la ma Wale. "Aia hoi, ua hoaia he puu wahie nui e ka huna ahi."

HE OLAI.

                Ma ke aumoe o ka po Poakahi i naue ae nei, o ka hapaha ia o ka hora 1, aia hoi, ua hoonaueueia ae na poo e waiho malie ana maluna o na uluna, a i ka puoho ana ae, e naka ana ka honua. E na pokii, aole anei lokomaikai ke Akua i ko oukou manao ana? I ka nana aku, ua lokomaikai loa oia ia kakou; aole oia i hoonoha mai i ka honua, e like la me kekahi mau aina ma na aina haole, ka pau i ka make o na kanaka i ka hiolo o na hale, a me ka nakaka o ka honua. Nolaila, e hoomanao kakou a pau i ka Makua Nui ma ka lani.