Ke Alaula, Volume II, Number 3, 1 June 1867 — Page 11

Page PDF (1.04 MB)

KE ALAULA. 11

 

NA KANAKA O KA PAE AINA O EBONA.

                I ka makahiki 1857 ka launa mua ana o ka Hoku Ao mua ma ka pae aina o Ebona, a ike aku i na kanaka hihiu o ia wa ma ia pae aina. Papa mai na kapena moku e ae i ke kapena o Hoku Ao, a me na misionari maluna ona, me ka ao mai aole he pono ia lakou ke hele aku ilaila, o pau mai lakou i ka powa ia, a hao ia ka waiwai o ka moku, a puhi ia ka moku i ke ahi e like me kekahi mau moku he lehulehu i powa mua ia e lakou. Aia a hoolakoia o Hoku Ao i na pu, ka pauda, poka, a me na mea make a pau, alaila pono iaia ke holo aku i kela aina, wahi a na kapena o na moku okohola, a me na moku kalepa. Aole nae pela ka manao o Kauka Piersona a me ke kapena o Hoku Ao. Manao no laua na ke Akua no e hoomalu a e kokua mai ia lakou ke holo aku lakou iwaena o ia pae aina e lawe i ka olelo o ke ola, a nana no e kaohi i na manao kuko o na kanaka pegana, a e hoakea i ke alanui no kana mau elele e manao ana e noho aku ilaila.
                E hookokoke aku ana o Hoku Ao mawaho ae o ka mokupuni, ohaka o Ebona, ikeia he auwaa nui e puka mai ana mai ke kowa e komo aku ai iloko o ke kai kuono maloko o ua mokupuni la. Hulo mai lakou a polua ma na aoao o Hoku Ao. Na kane, na wahine, a me na keiki, ua pau mai maluna o na waa. I ko lakou ike ana i ka oluolu o na haole, hoopili mai lakou ma ka aoao o ka moku a paapu loa.
                He poe koa ko laila mau kanaka, a he makau ole i na haole. I ka launa uuku loa me na haole ua hopu koke iho no lakou i kekahi mau huaolelo, a penei ko lakou pane ana mai: "Guda monin;" "Iu pele gude;" "Give mi baka;" "Give mi naipe," a o ka hookomo koke mai no ia o ka lakou mau lima iloko o kou pakeke e imi ana i ka pahi, a hookomo ka manamana lima iloko o kou waha e imi i ka paka. Mahaoi no ka lakou hana ana ia wa. Ua hoonaauaoia a ua okoa ka lakou hana ana i keia wa.
                Ua kakau uhi ia na kane a pau, a o na 'lii ua paa loa i ke kakauia mai ke poo a hiki i ka wawae. O kekahi mea kupaianaha, oia no ka nui o na puka o ko lakou mau pepeiao. Ua houia i ka wa liilii, a ua hukihuki mau ia a nui loa, a hookomoia ka lauhala a me ke ea honu ma ka puka o ka pepeiao i lilo ai ia i puka nui loa, a hiki i ke kanaka ke hookomo i kona lima a pau loa iloko o ua puka la. Ke ike la kakou ma ke kii maluna ae nei i ka helehelena o ke kanaka o Ebona, a me ke ano o ke kakauia ana ma ka umauma a me ka opu. E kau ana na apo ea ma kona mau pepeiao, a o kona lauoho loloa ua hipuuia maluna o kona poo. He lei ma kona a-i, a he lei pupu maluna o kona poo. Aole e like me nei ka hapa kakauia o na 'lii. Ua paa loa ko lakou mau lima i ke kakau uhi ia, a hiki loa aku kekahi i na manamana lima. He nui loa ka hoehaia o na kanaka o ia aina i nei hana, e ke kakau ana i ka ili a onionio loa.

KA PE RESIDENA O AMERIKA I KE KAU E HIKI MAI ANA.

                Owai la ke kohoia ana i Peresidena no Amerika Huipuia i ke kau e hiki mai ana, ke kau e lilo ai na keiki e heluhelu nei i ke ALAULA i poe kanaka makua? Eia no ke noho nei iwaena o na kamalii e hele nei i ke kula, ke keiki e lilo ana i Peresidena a i alii koho no kela lahui kanaka nui. Aole nae e maopopo mua i ua keiki la ka ili ana o ia hanohano nui maluna ona; aole hoi i ike kekahi kanaka o ke ao nei i ka mea e lilo ana i Peresidena i keia hope aku. Aka, he mea hiki ia kakou ke hoomaopopo i kekahi poe keiki me ke koho maopopo loa iho no aole o lakou e hoopiha ana ia noho hanohano ma keia hope aku.
                E nana aku kakou i na keiki elua, o Keo a me Mahina, e hele pu ana i ke kula hookahi. O kekahi o laua, o Keo, ua i mau iho oia he luhi makehewa loa kona hele mau i ke kula. E ake wale ana kela e pau na hora kula, i hiki ai iaia ke hele i ka pani mabala, a i ka auau kai paha, ka holo lio paha. Ua ikiiki oia i na rula a pau o ke kula, a o kona mea e iini mau ai, e hiki mai na mahina hoomaha o ke kula. Iloko o na hora kula i haawiia e hoopaanaau i na haawina, ua pili iho kona poo i ka papa kula e hiamoe ana, a i ole la, e kolikoli ana kela i kahi laau me kona pahi pelu; e iniki ana paha oia i kona hoanoho, e poi ana paha i na nalo, a e lilo ana i ka hoolohe wale aku i ke kulaia o ka hai haawina; e kiai ana paha ma ka puka aniani i ka holo ana ae o na lio ma ke alanui. I ke ahiahi e ike aku paha oe iaia e ku ana ma na pipa alanui me kona mau lima i hooia i kona pakeke, he kika ma kona waha, a e punohu ae ana ka uwahi a Pele mai kona waha a me kona mau puka ihu. I ke alanui no ia e hoonanea wale ai a poeleele, alaila hele paha i ka hale keaka, i kahi e ae paha me kona mau hoa opio e pepa ai a e lealea ai, a hiki i ka hora e hoi aku ai i kona home a moe aku.
                Aole wau he kaula, aole hoi he keiki na ke kaula, aka, hiki ia'u ke hai aku me ka oiaio loa aole e lilo ana o Keo, keia keiki palaualelo, i Peresidena o ke aupuni alii koho.
                He okoa loa ke ano o kona hoa kula, o Mahina. O kana mea e olioli loa ai, oia no ka hoopaa pono loa ana o na haawina a me ka hoike pono loa aku me ka haule ole o kekahi ninau hookahi i ka wa e kulaia mai ai. O ka ike kana mea i manao nui loa ai a i puni loa ai. Ua hooikaika nui loa oia e hoolilo i ka ike o na buke i kulaia i ike nona i koe ole kekahi mea iaia. I na hora paani ua ikaika no oia ma na paani a pau e hooikaika ai i ke kino. O ke kini-popo a me ke pio na paani ana i hapai ai, aole o ka noho ilalo i ka lepo e pana mabala ai. I ka hoi ana i kona home i ke ahiahi ua kokua aku i kona mau makua ma ka mahiai paha, ma ke kaka wahie paha, ma ka uwi ana paha i na bipi, a ma kekahi hana e ae paha a lakou. Ina e loaa iaia ka wa kaawale, kakau aku oia he palapala i na makamaka ma kahi loihi aku. Ua imi oia i ka nupepa o kona makuakane, a ua pau na manao iaia i ka heluheluia. Ina e paa ole na haawina kula iloko o na hora kula, huli aku oia a hoopaa i ke ahiahi, a i na wa kaawale e ae.
                He mea kanalua ole ia kakou ke koho, ina e hooloihi mali ke Akua i ke ola ana o keia keiki, e ku ana no ia imua o na kanaka koikoi, e ili ana iaia ka hanohano a me ka mahaloia, a e lilo ana paha oia i Peresidena no Amerika Huipuia, i hope no Wasinetona, ka makua o kona lahui, a no Linekona, ka mea i aloha nui loa ia e kona lahui.

KE AO ANA O KAHI KEIKI UUKU.

                He wahi keikikane uuku nona na makahiki eha, o Kuewa kona inoa. I kekahi la hele pu aku oia me kona kaikuahine e ike i kekahi wahine hoa'loha o kona makuahine. Olioli loa ua wahi keiki nei i na mea hou ana i ike ai malaila. O ka ilio kekahi mea ana i makemake loa ai. I ka wa e kaheaia ai lakou e komo mai i ka aina ahiahi, komo mai ua ilio nei a noho malie loa ma ka aoao o kona kahu, e kali ana a loaa mai kona kiaha waiu. Lealea loa kahi keiki i ka ike i ke ano noonoo o ka ilio me kona noho malie mai.
                Ua akoakoa mai ka ohana a pau ma ka papa aina, a hea koke ia mai ka makuakane, a haalele oia i ka papa aina. E kamailio nui ana na keiki, aole i hoomaluia, a hoomaka koke ka wahine e haawi mai ka ai ma ke pa o kela keiki, keia keiki. Ua maa ole ua wahine la e hoomaikai mamua o ka ai aina, no ka mea na kana kane no ia hana i kona wa e noho mau mai ana. A ike iho o ua o Kuewa nei i ka ai wale ana o lakou me ka hoomaikai mua ole i ke Akua, pane mai kela: "Ua maa mau kuu makuakane i ka pule mua." A ike oia i ka napa ole ia mai o kana, pane hou aku no kela: "A ina ole e pule kuu makuakane, pule ae no kuu makuahine." Pela i aoia ka poe makua e ke keiki uuku. Aole i poina hou ua wahine la i ka hoomaikai mua i ke Akua mamua o ka ai aina. "Ua hoomakaukau oe i ka hoolea mai loko mai o na waha kamalii a me na keiki ai waiu."

HOIKE KULA SABATI O WAIALUA.

                I ka la 19 o Iune, e hoikeia ana ke Kula Sabati o Waialua, a me na kula lala o ia kula, oia hoi ko Mokuleia, ko Kamooloa, ko Waimea, ko Waialee, a me ko Kahuku. Mahope o ka hoike ana, e malama ana na keiki kula a me ko lakou mau makamaka he ahaaina hoohauoli. Ua ike lihi aku no makou i na hae a me na mea nani i hoomakaukauia no ua la hoike la, a ua ohuohu no. E hele nui ae na hoa'loha a me na makamaka o ke Kula Sabati.

                O ka mea aole i hoolauna i ke aupuni o ke Akua me he keiki uuku la, aole loa oia e komo ilaila.