Ke Alaula, Volume II, Number 8, 1 November 1867 — Page 31

KE ALAULA. 31

NA HALE HELELEI O EPESO.

                KA HELE ANA O REV. W. W. PATTON E IKE IA LAKOU.--Aole kauhale ma kahi i ku ai ke kulanakauhale kaulana o Epeso; aka, ke waiho nei ke kahua o ua kulanakauhale nui la me ka neoneo, me he waoakua la, a o na hale nani, na hale keaka, a me na hale hoomana akua kii o ka wa kaniko, ua pau i ka helelei. Ua hele o Rev. W. W. Patton, kekahi kahunapule no Amerika Huipuia, e makaikai a e ike ia lakou. A penei ke ano o kekahi o kana haina no lakou.
                NO KA HEIAU NANI O DIANA.--O keia heiau nani ua kapaia i ka wa ia Paulo, kekahi o na "mea kupanaha ehiku o ke ao nei;" no ka mea he nani loa ua heiau la—he hale nui hoi. Eia ka loa, 425 kapuai, a o ka laula hoi, 200 kapuai. Ua puni i na kia mabala nani, 127 ka nui, a he 60 kapuai ke kiekie o kela kia keia kia. Na na lahui kanaka o Asia Uuku i kukulu, a 220 makahiki ka loihi o ko lakou hooikaika ana a paa ua hale nani la. Elima haneri makahiki a oi mamua ae o ko Kristo hanau ana ke kukuluia ana. Ua like paha na kia o kela hale nui me ko ka hale keaka o ko Pilisetia poe ma ke kulanakauhale o Gaza i hoohioloia e Samesona, i hoikeia'i ma ke kii maluna ae nei. Aka, i keia wa ua helelei loa ua hale nani la; aole no hoi i maopopo loa ke kahua kahi i ku ai, no ka mea he nui na kahua hale i keia wa, kahi e waiho helelei nei na pohaku nani o na hale pule o ka wa mahope mai o Paulo, a me na hale keaka. Ua puhiia kekahi i ke ahi, a ua hoohioloia kekahi e na olai.
                HE MAU HALE KEAKA NUI.--Maanei ka hale keaka kahi i akoakoa ai na kanaka o Epeso i ka wa ia Paulo i haiolelo ai malaila (ma Epeso) me ka hoohaunaele nui, a me ke kahea ana, "Nani ka mana o Diana o ko Epeso!" I ka wa i ku ai ua hale keaka la, 660 kapuai ke ana waena, a 1,980 kapuai ke ana puni, no ka mea he poepoe na hale keaka o kela wa. Ua makaukau na noho no na kanaka he 50,000. Kokoke i keia hale keaka he hale keaka hou ae i hooliloia no ka hooikaika kino. Maanei i paani ai na kanaka me ka hooluolu a hooikaika i ko lakou mau kino. Loihi loa keia hale—925 kapuai ka loihi, a 685 kapuai ka laula. Aole nae like me na halepule keia hale, no ka mea ua waiho kaawale ia mawaena he wahi akea, i like ka nui me na eka 15, kahi e paani na mea akamai a me na mea kulakulai. Mawaho mai o keia wahi akea ua kukuluia ka hale me na noho, kahi e noho ai ka lehulehu, e like me ka noho ana ma na hale keaka. Malaila hoi kekahi hale keaka i kukuluia no ka nana ana i na heihei lio. He hale nui, a ua hiki i na kanaka 75,000 ke noho ma na noho i hoomakaukauia.
                UA PAU KO LAKOU NANI.—Ua pau nae ka nani o keia mau hale a pau i kukuluia mamuli o ka manao puni lealea o kela wa. Ua laweia kekahi mau kia nani i na aina e; a o kekahi mau pohaku nani hoi, ua laweia e kokua i ke kukulu ana i kekahi halepule nani ma Konekekaniko, ke kulanakauhale alii o Tureke. Pela e pau ai ka nani o ke ao nei; aka o ka Euanelio no Kristo, ka mea a Paulo i hai ai ma ua kulanakauhale la, ke mau nei kona nani a e mahuahua ana a piha ke ao nei me ka malamalama mai a Iesu Kristo mai.

KA PAUKU HOOPAANAAU O SETEPANO.

                Heaha la ia pauku? "Ina malama aku i ka hewa ma ko'u naau, aole e hoolohe mai ka Haku ia'u." Ninau aku o Setepano, "E Mele, heaha la ke ano o keia?"
                Leha ae la o Mele i kana mau maka iluna mai kona buke heluhelu aku a noonoo iki, alaila pane aku la, "Ua ike no au, aka aole hiki ia'u ke wehewehe aku."
                Huli o Setepano i kona kua ia Mele, a ninau aku i kona makuahine, "E kuu makuahine, heaha la ke ano o keia pauku, 'Ina malama au i ka hewa ma ko'u naau, aole e hoolohe mai ka Haku ia'u?'"
                Pane aku la kona makuahine, "Eia ke ano: aohe hoolohe mai ke Akua i ko kakou pule aku iaia ina ua huhu mai kela ia kakou, a ua like hoi kona huhu mai ia kakou i ko kakou malama ana i ka hewa iloko o ko kakou naau me ka hana hewa aku. I ka hele ana o kekahi keikikane ma ke alanui, ike oia i kahi hinai alani e ku ana ma ka puka o kekahi hale kuai; manao oia i kona hele ana ilaila, e o malu aku i kona lima a lawe i kekahi alani nana. Oia no ka malama ana i ka hewa ma kona naau. Aole oia i hana aku i kekahi mea hewa, aka o kona manao no keia."
                Ninau aku la o Mele, "A pehea, ua hooko anei oia ia manao hewa?"
                Pane ae ka makuahine: "A hiki oia i ka hale kuai, a makaukau e hao i kekahi alani, ike aku oia i kekahi kanaka e ku ana iloko o ka puka. Nolaila, hookomo oia i kona lima iloko o kona pakeke a hele aku me ka lalau ole. Pehea, ua hana hewa anei keia keiki?"
                Hoole aku o Mele, a ae aku o Setepano.
                I aku la ka makuahine, "Aole hewa ma kana hana ana,--aole oia i aihue i kekahi alani. He hewa anei ma kona naau?"
                Ae mai na keiki a i elua.
                I hou aku la ka makuahine, "Ina e manao oe e hana aku i kekahi mea hewa, a ina e malama ana kekahi mea iloko o kou naau e manao ana oe ua hewa paha, ua ike no ke Akua; oia ka malama ana i ka hewa ma kou naau, a no ia mea aole hoolohe mai oia i kau pule. E pono e waiho aku ia mea hewa a pau, alaila e hoolohe no ke Akua i kau pule, a malama oia ia oe me ka maluhia a me ka olioli."
                I ke kamailio ana o kona makuahine, hoomanao iho la o Setepano i kekahi mea. Hookomo oia i kona lima iloko o kona pakeke a imi malaila, a loaa kona mea i huli ai, hoopaa loa ia ma kona lima. A pau ae la ke kamailio ana o kona makuahine, ninau aku o Setepano ia Mele: "E Mele, heaha kau mea i nalowale?"
                Pane aku kela, "Ua ike no oe, e Setepano, aole i loaa ia'u kuu hapaumi, i nalowale."
                "Hiki no ia oe ke hoomaopopo ia, ina e ike oe?"
                Ae aku la o Mele; "no ka mea he puka iloko, a ua lei iho au ma ko'u a-i; pela ka nalowale ana."
                Huki mai o Setepano i kona lima mai loko ae o kona pakeke, a hoike aku i kekahi mea iaia. "Oia anei?"
                Lalau o Mele me kona lima,--he hapaumi ka! me ka puka iloko. " Ua like no me ko'u ; kuhi au ua haule ma ka mala-pua."
                Pane aku o Setepano, "Malaila no i loaa ia'u."
                "I ka manawa hea la?"
                Aole makemake o Setepano e hai aku, no ka mea ua loaa iaia i ka la mamua aku, a ua huna no ma kona pakeke, me he mea la nona ponoi; aka, i ka wehewehe ana o kona makuahine no ka huna ana i ka hewa ma ka naau, alaila lilo ae la ua hapaumi nei i mea kaumaha loa, me he pohaku la, ma kona pakeke, e like me na waiwai a pau i aihueia. Ua kokoke mai kona wa e hiamoe aku ai, a ua makau oia o hoolohe ole mai ke Akua i kona pule ahiahi. Kaumaha iho la o Setepano no kona hoihoi koke ole aku ia Mele i kana hapaumi i ka loaa mua ana iaia; aka, i kona lohe ana i ke ano o keia pauku, ua hoihoi koke aku no, a mama ae la kona naau. Ia po iho, i ko Setepano pule ana aku "e kala mai i ko makou lawehala ana, a mai hookuu hoi ia makou i ka hoowalewaleia mai," hoomaopopo oia i ke ano a me ka io o ia pule ana.

HE KULA LAWE OLE I KE ALAULA.

                I ka holo ana'ku o kekahi kahunapule kaulana o Oahu nei i Maui a hoi mai, hai mai oia i kona ike ana ma kekahi kihapai o Maui, mawaena o ua kihapai la ua kukuluia he hale kula hou a maikai, a ua houluuluia mai na keiki. He kula maikai, he kumu maikai, a he poe haumana maikai. Ninau aku kela: "Ua laweia anei ke ALAULA e oukou?" Hoole mai na keiki a pau, "Aole, aole hookahi."
                Hoi mai ua haole la a ninau mai ia makou: "No keaha la i hoouna ole ia aku ke ALAULA i ke kula o mea?" Pane aku makou: "No ke kauoha ole mai no o Rev. ——, ke kahunapule, ka makua hoi o ia kihapai."
                Pehea keia, e na hoa lawehana? Pehea la e loaa aku ai keia wahi elele o ke ao i ka lima o na keiki ke ole kokua oukou a hoolaha aku? Aia a elieli iho oukou i na auwai liilii e hookahekahe aku ai i ka wai ma na kihapai mea kanu, a ma na pua rose, alaila ulu mai na mea kanu.
                E nana iho ma ke ALAULA o Sepatemaba: ilaila e ike ai oukou i ka haule ino ana o ke ALAULA i keia makahiki, no ke aloha ole ia e kekahi poe kupono i ka hoolaha aku. O ka makou hana, o ke hooponopono, hoonohonoho manao, a pai, a hoopuka; a o ka oukou hana o ka hoolaha aku, a hookomo aku i ka lima o ka poe heluhelu, me ka hoihoi mai i na hapaha no ka pepa.