Ke Alaula, Volume II, Number 10, 1 January 1868 — Page 39
KE ALAULA. 39
wale mai ka pule mehameha ana o kana kane, a haalele loa ia.
Mahope pouli loa mai la o loko o ka naau o keia kane, a haalele loa mai la oia i ka manaolana a me ka manao ma ka pono.
Haohao ke kahunapule i ka nalowale ana aku o keia hoahanau mai na halawai, aole i ikeia i na Sabati e like me mamua, he haule ole na Sabati iaia. Hele mai a launa mai me ia, a hai aku kela i ka hana a kana wahine hoomaloka, me ka olelo aku ua haalele aku oia i na halawai, a i ka pule ohana, a i ka pule mehameha, a ua haalele mai ke Akua i ia; aole ona manao i koe ma ka pono, a ua pouli loa mai la oloko. Paipai aku ke kahunapule iaia e ala hou mai, a imi i ka pono me ka hapai i na hana a ka Haku. Aole nae kela i eu iki ae.
Mahope loohia oia i ka mai. Hele hou mai ke kahunapule a paipai hou no. Hoole aku kela me ka olelo, "Ua hala kuu wa e mihi ai, eia au iloko o ke au awaawa o ka make." Pela no ia i noho wale ai, me ka pule ole, a make aku. Aloha ino ka make wale ana! He nui ka poe e alakai ia nei pela i keia wa iwaena o kakou e na hoa mare hoomaloka. Nolaila, e na opiopio e imi ana i hoa mare, "mai hoo, ili ano e ia oukou me na hoomaloka."
KE AKUA KII O KALIA.
O ka hapa nui o ka poe e heluhelu nei i ke ALAULA, aole no i ike i kekahi akua kii; o kekahi hapa uuku ua ike no, a o kekahi poe ua ike no i keia kii e hoikeikeia nei ma keia helu. I ka makahiki i hala iho nei, loaa keia akua kii i ka Mea Kiekie, M. Kekuanaoa. ma ke kuauna o kekahi loko ia, ma Kalia, ma Paalaa-uka, ma Waialua. Ua waihoia ua pauku laau nui nei ilalo, a ua uhiia i ka lepo mai kahi e pili ana i ka makaha o ia loko ia nui. I ka hueia ana o ua pauku laau nui la, eia ka he akua i kalaiia keia. Laweia mai i Honolulu nei, a ma ka lokomaikai o ka Makua Alii nona ka loko ia o Kalia, ua haawiia ua kii nei i ke kula nui o Kapunahou, a eia no ia ke ku nei ma ke keena hoikeike o na mea kupanaha ma Kapunahou. Aia hele makaikai aku kekahi o oukou i Kapunahou, e ninau aku i kolaila poe keiki no ke akua kii o Waialua a e hoikeia mai no e ku ana.
Ua hooleiia aku paha keia kii iloko o ka lokoia o Kalia i ka makahiki 1819; oia no ka makahiki i haalele nui ia na kii o Hawaii nei. Puhiia no kekahi o lakou i ke ahi, a hooleiia kekahi i ke kai.
Ua hoomanaia keia kii laau ohia i na hanauna i hala aku nei. O na kupuna o na keiki naauao o ke Kula Sabati o Waialua, o lakou paha ka i kukuli iho a hoomana i keia pauku laau.
Kupanaha loa no ka hana a na kanaka o na aina pegana a pau e hoomana nei i ke kii i kalaiia a i hooheeheeia paha e ko lakou mau lima iho. Pela nae ka hana o na kanaka ma na aina a pau i hiki ole aku ai ka ke Akua olelo.
Na pauku laau, na apana pohaku, apaha dala, apana keleawe, apana hao paha i hooliloia i kii, oia no na akua a na miliona kanaka e malama nei ma na heiau, na hale aku, na mauna, na ana, ma kapa o na muliwai, a ma na ululaau,--e hoomana ana imua o lakou me ka manao, mai keia mau akua mai na pono, na lako, a me ke ola o ke kino a me ka uhane.
Eia hou no ke kii no kekahi kanaka Hinedu e hoomana ana i kona akua kii, he moo i kalaiia ma ka pohaku.
He mea e hoehaeha ai ka naau ka ike ana i ka pouli a me ka pilikia o ka poe i ike ole i ka Haku Hoola, ka mea i iho mai e hoola i na kanaka a pau. No ka ike ole o lakou iaia, ke imi nei lakou i ke ola ma na pohaku, a me na pauku laau, a me na hana e hoeha ai i ko lakou mau kino iho. Aia a pule iho oukou, "E hiki mai kou aupuni," e hoomanao i ka poe pegana, i hikiwawe aku ka malamalama io lakou la.
ALOHA ANEI KE AKUA I KA POE MAKILO?
Kikeke aku la kekahi elemakule me kona kookoo ma ka puka pa o kekahi hale maikai. E noho ana iloko ka ohana oluolu ma ka papa-aina kakahiaka i piha i na mea ai ono. Ua kiia ka puka a paa, i ole e komo na mea kuleana ole. Lohe ae la kekahi kaikamahine uuku, ka pua rose o ia hale, alawa ae kona mau maka me ka olelo aku: "Eia hou no ua elemakule makilo nei. Ua mau kona hele ana mai i na kakahiaka Poakahi a pau, aka, aole i haawiia i wahi hunahuna berena iaia a hala ka hooilo. Ea, i ka nana'ku, ua anu loa, a ane make i ka pololi. E ae mai oe e haawi aku au iaia i wahi kiaha kope. O kuu la hanau keia—-a oluolu mai paha oe ia'u e haawi?"
"Aole, aole, e Kukuna; ina haawi kakou i kope no ka poe makilo, mamuli paapu loa ko kakou puka i na mea makilo, i kela kakahiaka i keia kakahiaka."
Pane like mai na leo liilii ma na aoao a pau o ka pakaukau, "E mama, e ae ia Kukuna i keia manawa hookahi wale no." Pela hoi kahi leo o ka bebe, he keiki elua paha ona makahiki, "Haawi mama, haawi."
"He poe makilo oukou a pau," wahi a ka makuakane me ka olioli. "E kuu wahine, mai manao kakou i ka lehulehu, e hiki mai ana paha ma keia manawa aku, aka, e haawi i wahi kope ma ka lima o Kukuna."
Ae mai kana wahine. E kali ana ke kanaka ma ka puka, ua ike no ia lakou e ai ana, me ka mea ole mai iaia e hele aku.
Lawe o Kukuna i ke kiaha kope me kahi ko, a haawi aku iaia, a ku a nana i kona inu olioli ana, me ke ano hou ana o kona maka; a nana oluolu mai oia me ka olelo mai, "He wahi loihi i hala me kuu inu ole i ke kope. E hai aku i kuu aloha i kou makuahine." Pau ka inu ana, hele hou aku oia.
Hele liilii ka ohana, kela mea keia i kana hana iho. I ke awakea, luhi i ka paani me na lio, na kaa, a me na mea e ae, hele ae ka pokii, o Kale, i ka makuahine, me ka hai aku: "E honi mai ia'u, e mama." Ua honi mai oia, a hoi kela i kona paani. Aole liuliu a hoi hou mai ia i ka makuahine me ua noi hookahi no, "E honi hou mai oe ia'u," a honi hou iaia. He manawa pokole a ike hou ia ua pokii nei ma ka aoao o kona makuahine, e noi hou mai ana: "E mama, e aloha nui mai oe a honi mai ia'u i iwakalua honi ana," a ua honi no e like me kona makemake.
Hapai ae ka makuahine iaia ma kona lima, a nana iaia ina paha ua mai oia. Moe malie o Kale he mau minute ma na lima o ka makuahine, me he mea la e hiamoe ana, a lele kela iluna, a huli kona mau maka i koana makua, me ka olelo aku: "E mama, aole paha oe i aloha i ka poe makilo; pela anei?"
"Aloha no au ia oe, e Kale."
"Aka, o na elemakule me na luahine i hele mai ia nei me na maka pelapela, o na keikikane me na kaikamahine me ka lole weluwelu, i hele mai a kokoke ma ka puka o kakou, ka'u e ninau nei," wahi a Kale.
"Aole, e Kale; ke manao nei au, aole paha o'u aloha ia lakou."
"E mama, aloha anei ke Akua i ka poe makilo?"
"Aloha no ke Akua i na mea a pau ana i hana ai," wahi o ka makua.
"Aka, o ka poe makilo ka'u mea e olelo nei, ka poe e noi mau ana i na mea ana i makemake ole ai e haawi mai ia lakou, aloha anei oia ia lakou?"
"Aole paha oia i aloha ia lakou."
Pane hou mai o Kale, "Aole pela kuu manao. Manao au ua aloha no ke Akua i ka poe makilo; no ka mea, noi o papa i ke kakahiaka a me ke ahiahi i ka mea hookahi; a noi aku au i na po a pau i ke Akua e malama mai ia'u i kuu manawa e hiamoe ana; a pela no hoi o Kukuna, a me Beni, o me Mele, ke nonoi nei lakou iaia. He poe makilo kakou a pau; a manao no au, he aloha ko ke Akua ia kakou, no ka mea, ke malama mau nei oia ia kakou a pau; aole kela i ki iki i ka puka nui o kona pa, no ka mea, ina ua kiia a paa, aole no kela e lohe i ko kakou noi ana iaia."
Hiamoe o Kale, pii mai ka wela ma ke poo, mahuahua loa ka piwa, a hala na kakahiaka elua, ua hookuuia keia wahi pokii makilo, a ua hookomoia ma ke aloha Iesu iloko o ke aupuni o ka lani. F. M.
HE MAU DIA.
Ua haawi manawalea mai nei kei Kanikela Hawaii ma Iapana i ko kakou Moi Kamehameha V., he ehiku mau dia, a ua hiki mai i Honolulu nei ma ka pule elua o Dekemaba i hala iho nei. Elua o kela mau dia, he mau dia kane, a o ka nui he mau dia wahine. E hoihoiia ana lakou ma ke kula hanai holoholona o ka Moi ma Molokai. He holoholona lealea loa keia na na keiki o Amerika ma ka hoohehee hau ana ma ko lakou mau wahi paani, ke hiki mai ka wa hau o ia aupuni.