Ke Alaula, Volume II, Number 12, 1 March 1868 — Page 46

46 KE ALAULA.

 

MAIKONI SIA,
Ke Keiki a Hawaii, ka Moopuna a Amerika, ka Hanai a ke Aloha.

                Ua hoi mai o Hoku Ao me kona kapena misionari, o H. Binamu opio, me ka poino ole, a me ka loaa ole o ka pilikia. i ka alo ana i na ale hanupanupa, a i ke kooia e ke au miki, ke au ka, a me ke au lawe iwaena o na mokuaina liilii, na kohola, na pukoa, a me na ahua lae one o Maikonisia.
                Ua manao wale makou e olioli na mea a pau e heluhelu nei i ke ALAULA, e ike a e lohe i ka moolelo o ka holo ana o ka hana iwaena o na aina Maikonisia, kahi i noho ai na kanaka me ka nana aloha loa mai i ko lakou makua, oia na Ekalesia o Hawaii nei. E like me ka pumehana o ke aloha o ko Hawaii nei mau hoahanau a me na kanaka naauao a pau o nei i na ekalesia ma Amerika i hoouna mai i ka  malamalama i Hawaii nei, pela hoi ka nui o ke aloha o ko Maikonisia mau haumana hou ia Hawaii nei. He mea e hoohauoli ai na puuwai o kakou ka loaa ana ia Hawaii nei he keiki, a he mau keiki hoi oia o Maikonisia a me Nuuhiwa, he mau moopuna hoi no Amerika.

No ka Palapala Aina maluna ae nei.

                Ma keia palapala aina ua hoikeia he wahi hakina uuku o ka Moana Pakipika mai ka latitu 4° hema a hiki i ka latitu 14° akau, a mai ka lonitu 150° hikina a hiki i 180° hikina. O na mokuaina hoi maloko o ia mau palena, ua kapaia o Maikonisia. Ekolu mau inoa mahele nui ma keia palapala aina, oia na Pae Aina o Kalolaina (Caroline Islands), o ka Pae Aina o Ebon (Marshall Islands), a me ka Pae Aina o Kilipati (Gilbert Islands.) Ina e nana pono ia, e ike aku kakou ma ke kii aina i na inoa o na mokupuni i kamaaina iho ai ia kakou; oia hoi o Apaiana, a malalo iho o Tarawa; maluna ae e kau mai ana o Ebona, o Namerik, a me Jaluit. Ma ke komohana ae, ikeia o Kusaie oia o Ualana, a me Ponape.

Ka aina i loaa mua aku.

                Ku mua aku o Hoku Ao ma Waitipu a me Nui, he mau moku o ka Eliki Pae Aina ma ka hikina iki ae o ka Pae Aina o Kilipati. Aole no i komo ia mau aina ma keia palapala aina maluna. Ma keia mau moku na lulu lima aloha aku ko kakou mau misinari me ko Samoa mau misionari i hoonohoia mai malaila e ka moku misionari o Beretania mai, oia ke kiakolu Ioane Wilama. Hookahi misionari Samoa ma Waitipu, a hookahi ma Nui. Ua like ka olelo o ko Nui kanaka me ko Apaiana, a i ka loaa ana'ku a lakou o kekahi kope o ke kumu mua a Binamu i kakau ai ma ka olelo Apaiana, ua lawe aku na misionari Beretania o Samoa i ua wahi kumu mua la, a ua pai hou a nui, a ua hoonoho mai i ka misionari Samoa ma Nui me na kumu mua. I ka loaa ana'ku o Hoku Ao, he iwakalu mahina ka noho ana o ua misionari Samoa la malaila, a ua maa ka nui o na kanaka i ka heluhelu. Ua hookui na hana o ko nei aku, a me ko ka hema mai, ma Nui, a ua holo ka ike o na kanaka. Nani no!

Ku aku i na Mokuaina o Kilipati.

                Haaleleia na aina o Eliki, ka loaa koke aku no ia o na mokuaina o ka hema aku o ka Pae Aina o Kilipati. O Tamana ka mua, aia ma ka palapala aina maluna. Loaa hou aku o Onotoa, a makemake na kanaka e hoonohoia i misionari no lakou; loaa hou aku o Peru. Ma ia aina e ona ana a e uhauha nui ana na kanaka. Holo hou aku o Hoku Ao a kuu ka heluma ma Tapituea, he mokuaina ololi loihi me na kanaka he eha tausani. Koi ikaika lakou i misinari no lakou. Ku hou aku ka moku ma Nanouti, a ma kekahi wahi ua ikaika ko lakou noi ana i misionari no lakou. Ma ke kau wahi hoi e ona ana na kanaka. Naue hou aku o Kapena Binamu i ka akau, a loaa aku o Apemama. Hoole ko laila Moi, aole makemake i misionari no lakou. O Paiteke ka inoa o keia alii hoole i ka malamalama. E noho Moi ana oia maluna o na mokuaina ekolu, oia o Apemama, Kuria a me Aranuka.

Ku i Tarawa a me Apaiana.

                I ka la 9 o Augate ku aku o Hoku Ao i Tarawa, a hoohuiia na misionari ma ka ahaolelo makahiki ma Apaiana. I ka hoi ana'ku o Rev. J. H. Mahoe mai ka ahaolelo aku, make ko laua wahi pua rose o Mareka, nona na makahiki elua a me na malama eha.

Buta ritari.

                Haaleleia o Apaiana a ku aku lakou i Butaritari, me ka hoouna aku ma ka lima o ka hoahanau o ko laila Moi ka palapala a ko kakou Moi Kamehameha V., e ninau ana i ke kumu o kona pepehi ana i na kanaka Hawaii ekolu i ka makahiki 1867 aku nei i hala. I ke ku hou ana'ku o Hoku Ao ilaila, loaa mai ka olelo pane a ko laila Moi ia Kamehameha V., e hai ana, no kona ona pupule loa i ka rama, oia wale no ke kumu o kona pepehi ana ia mau kanaka hala ole ekolu. He mea e hehena ai na 'lii a me na kanaka ka inu ana i na wai ona. Ahea la e aoia ko Hawaii nei lahui i ko Butaritari alii, a e haalele i na mea e pupule ai? Ua oluolu kela alii e hoi hou aku o Kanoa ilaila e noho ai.

Ka Make ana o Rev. E. Ioane.

Ma Butaritari hoomaka mai ka mai ana o Mr. Ioane. ka elele o ko Hawaii nei mau Ekalesia i hoounaia'ku. Haaleleia ia aina, a kau ka ihu o ka moku i Ebona. He mau la pokole wale no ka mai ana, a make aku oia i ka moana. Ua kanuia oia ma ka malu niu ma kahi kokoke i ka hale o ka misionari ma Ebona. Ke loheia nei ma Hanalei ka leo kupinai o na keiki a me ka wahine, aole e na. Me lakou na kulu waimaka o ke aloha minamina loa.

Ebona, Jaluit a me Numerik.

                Loaa aku o Hoku Ao ia H. Aea a me R. Maka e malama ana i ke kihapai o Ebona. Holo hou aku i Jaluit, a launa me Rev. D. Kapali a me kana wahine. Ua holo ka hana a laua. Ma Namerik ua launa aku me J. A. Kaelemakule a me kana wahine.

Ku saie.

                Huli hou ka ihu o ka moku i ke komohana, a ku aku i kahi Edena o Maikonisia, oia o Kusaie, i kapaia o Ualana. Ilaila i noho ai o Kanoa i keia makahiki, a ilaila hoi o Mr. Kano (Snow) i na mahina eono. O kona wahi noho paa no nae aia ma Ebona.

Ponape.

                Kau mai o Mr. Kano maluna o Hoku Ao a haalele lakou ia Kusaie, a holo i Ponape. Ilaila i ahaolelo na kumu haole. Ua hoonohoia aku o Mr. Doane ma ka aoao akau o Ponape.

Hoi mai o Hoku Ao.

                A pau ka ahaolelo ana o na kumu ma Ponape, hoopiipii hou mai o Hoku Ao i ka hikina a ku hou ma Kusaie, ma ka Pae Aina o Ebona, a ma ka Pae Aina o Kilipati. Ua hoonoho hou ia o Kanoa ma Butaritari, ma kona hale ana i haalele ai i kela makahiki no ka hana weliweli hookahe koko o ko laila alii. Ua malama loa ia kona hale a me kona mau mea a pau i haaleleia maloko. Aole hookahi mea i koloheia, a ua hauoli na kanaka i kona hoi hou ana e ao ia lakou. Huli hou ka moku i ka akau, a ku ma Ebona a me Namerik, a hoi loa mai i Hawaii nei. He iwakalua-kumamawalu la ka hoi ana mai o Hoku Ao mai Namerik a ku i Honolulu. E hoonaniia ke Akua no kona hoopakele ana i ko kakou moku makamae, a hoihoi pomaikai ia mai.

Na Misionari i hoi mai.

                Ua hoi mai o Mrs. Kano a me kana mau keiki elua. E hoi loa ana i ka aina o ke kupunawahine, o Amerika. O H. Aea a me Debora, a me ko laua ohana keiki kekahi, i hoi mai no ka omaimai o Aea. Eia pu no me laua he kane a he wahine kamaaina o Ebona. Ke kipa ae nei lakou me Paahao ma Kawaiahao. O D. P. Aumai a me kana wahine kekahi i hoi mai no ko laua nawaliwali e hoolana mai.

Ke aloha o ko Maikonisia ia Hoku Ao.

                Ma ia kihapai aku ia kihapai aku, ua hoike na hoahanau i ko lakou aloha ma ka haawi nui mai i na mea ai no Hoku Ao--ka niu, ka ulu, ka maia, ka moa, a pela aku.

Kokua Mahina Hou.

                Ma ka Pae Aina o Ebona, a ma Kusaie, ua