Ke Alaula, Volume VII, Number 6, 1 September 1872 — Page 23

Page PDF (1.01 MB)

KE ALAULA. 23

 

                                3 Na kamaiki makamae,
                                Komo ma
ko'u pa maikai,
                                Malu pono ma ke ao,
                                Moe olu ma ka po.
                                Ae, ke kamo nei makou,
                                Komo olioli no.
                                Makou no na pokii nau,
                                Hanai pono kiai mau.
                                Hui—Na kamaiki makamae, &c.

ALOHA MAKUA.

                E na pokii, na keikikane me na kaikamahine, na kini e heluhelu ana i ke ALAULA; aloha oukou.
                Ke hai aku nei au ia oukou i kekahi mea i hanaia ma Waimea nei ma ka la 16 o Iulai i hala iho nei. He halawai hui aloha a he ahaaina hui aloha. Ma ia halawai a ahaaina ua hoike mai ko Waimea, ko Hamakua, ko Kohala, i ko lakou aloha i ka makua no kona noho pu ana a no kana mau hana no lakou iloko o na makahiki he kanaha. Ua like ia me ka hui ana o ka makua ponoi me na keiki ponoi e lulu lima a honi aloha, a uwe pu me ka helelei o na waimaka.
                Nui kuu aloha ma ia la, hu ia iwaho. Nui kuu aloha i na kanaka Hawaii, i na keiki Hawaii. Ua akaka ko'u aloha ia oukou ma ka nui o ku'u mau hana no oukou, no ke kino a no ka uhane. Ua lilo na makahiki he kanaha o'u no oukou, ko lakou ikaika a me ka nawaliwali. He mau makahiki opiopio, oo, a ikaika kekahi, a he mau makahiki elemakule a palupalu kekahi ua pau like nae lakou no oukou.
                Ua hoole au ia'u iho, i ko'u pono iho, a lilo au me ka'u mau hana a pau i mea e pono ai oukou. Ma ia la 16, ua hoomanao au i ka la 16 o Iulai, 1832, oia ka la i puka mua mai ai au ma Waimea nei. Ua hoomanao au i ke ano o na kanaka a me na kamalii ma ia wa. He nui no na kanaka, he nui na kamalii, aka, he poe hemahema, he poe lako ole, a nui ka naaupo. Ua kulaia no na kanaka ma kekahi mau palapala he uuku loa, he mau apana o ke Kauoha Hou, he wahi buke Pi-a-pa, he wahi Moolelo Baibala, a he wahi buke Honua. Aohe buke Helu, aohe Palapala Aina, aohe Baibala okoa. Aohe hale kula maikai; a o ka luakini he hale-pili pelapela me ka noho ole. Aohe lole haole, he kapa Hawaii wale no. Kakaikahi loa ka lole ma ia wa, aohe halekuai, aohe dala e kuai ai.
                A o na kamalii, aole lakou i kulaia mamua. He poe hihiu a naaupo lakou, e hele wale ana ka nui me ka malama ole ia. Nui ko'u aloha ia wa. A ma keia la 16 o Iulai, 1872, e hai iki au i na hana i maopopo ai ko'u aloha ia oukou na makua a me na kamalii.
                Eia ka hana mua—Ko'u hooikaika loa ana e ike i ka olelo Hawaii, a me ke ano o na kanaka Hawaii, na kamalii Hawaii, no ka mea, ua hemahema au mamua, aole ike i ka olelo Hawaii, aole ike i ka nui o ko oukou ano. Kuu makemake nui e ike i ka oukou olelo i hiki ia'u ke pule, himeni, a ao, a haiolelo, a kakau ma ka olelo Hawaii. Nolaila lilo au ma ka imi ana, ala ma ke kakahiaka nui, ala ma ka po a aumoe e heluhelu. Hele ma ke alanui ninau i ka poe i loaa heaha keia? heaha kela? a pela aku. Kakau no hoi i na huaolelo i loaa mai. Huli mau no au me ka molowa ole i loaa ka olelo Hawaii, he olelo paakiki a hope ole, he olelo maikai nae. A ua ike oukou i ka loaa a i ka loaa ole o ka olelo ia'u, kuu akamai a me kuu hemahema ma ke ao ana, hai, kamailio, a kakau ana ma ka olelo Hawaii.
                Eia ka lua o na hana—I maopopo ai ia oukou ka'u hana kumu. O ke ao ana ma na kula ka'u hana mua. Nui ke ano o na kula a'u i ao ai; kula la me na makua kekahi, me na kamalii kekahi; ma na makahiki mua ia. Ma na makahiki hope ua lilo na kula la i na kumu Hawaii, a i ka'u wahine hoi me a'u mau kaikamahine.
                Na kula Sabati— Me na makua a kamalii oia na kuia i hoomauia e a'u mai Iulai 16, 1832 a i Iulai 16, 1872. Ma kuu noonoo a huli ana, o ka nui o na kula Sabati i loaa ia'u ke huipuia ko na makua me na keiki, eia no ia 4,000. Aole nae i paupauaho, ke ao nei no au i na kamalii, i na makua ma ke kula Sabati.
                Na kula himeni—Oia kekahi kula nui i ao ia e a'u ma na makahiki mua he 15 paha. He kumu himeni au, he alakai himeni ma na halawai; he kula pakahi, palua a pakolu i ka hebedoma; i kai, i uka, iwaena, a loaa ka poe akamai mailoko mai o na kula nui, lilo ke ao himeni, ke alakai himeni ia lakou.
                Na kula kumu a kula wae—Mai ka mua a ka hope o keia mau makahiki he kanaha keia mau kula a'u, i kela a i keia makahiki i kekahi manawa, kakaikahi na makahiki i haule. Loihi kekahi mau kula, he mau malama pokole kekahi mau kula, he mau hebedoma, he mau la. Na kula keia i makaukau ai na kumu ma ka oihana kumu, na haumana wae e hele i na kula nui, a i ole e lilo i mau kumu, a i poe makaukau ma na oihana e.
                Na kula kahuna—Mai ka makahiki 1836 a i ka 1865 he mau kula kahuna ka'u i ao ai, ma Waimea a ma Hamakua a me Kohala Hema. Malaila i hui ai na luna ekalesia, a me ka poe ui i pono a naauao e ao ia ma ka oihana kahuna, ka oihana haiolelo, a nui ka poe i makaukau iki e haiolelo ma na halawai, a ua lilo kekahi poe i mau kahunapule, i mau kahu ekalesia. Ua hele a ke noho la kekahi poe haumana o ka'u kula kahuna me ka haiolelo ana mai Hawaii a Kauai. Nui hoi na haiolelo a'u i make.
                Kekahi mau kula a'u—Ke kula Baibala, ke kula Kanawai Aupuni, i ike pono oukou i na kanawai, na kauoha a ke Akua, me na kanawai o ka aina, i ole e hoohihiaia i ka hihia, a olelo oukou no ka ike ole ka hoohihiaia.
                Na mea i aoia, na buke, &c.—I aoia iloko o na kula a'u i ao ai, he uuku na mea, na buke kula ma Iulai 16, 1832, he wahi buke kamalii liilii he buke A, a hookui, a heluhelu iki; na apana o ke Kauoha Hou, Mataio, Ioane, Oihana, &c., he mau apana o ke Kauoha Kahiko, Iosepa, Iosua, he mau Halelu; he Buke Himeni liilii, he wahi Ai o ka La, na Kanawai Umi; he Moolelo Baibala a o a ihola no me na wahi papa pohaku. A mai ilaila mai a hiki i anei, ua paiia a kulaia na Helu Kamalii, Helu Naau, Helu Kakau, Huina Helu, Arimatika, Hoailona Helu. Ana Aina, Hoike Honua, Palapala Aina, me na Niele, Kumu Mua 1, 2, 3, Kumu Lua, Ike Mua, Buke Holoholona, Moolelo Holoholona, Buke Heluhelu, Hoike Uhane, Hoike Akua, Wehewehe Hala, Ake Akamai, Ao Hoku, Anatomia, Hoike Honua Baibala, Hoike Manawa, Moolelo Ekalesia, Moolelo Hawaii, Buke Kanawai, Hele Malihini, Na Ui a Ai o ka La he nui wale, ka Baibala okoa, na Buke Himeni no na makua, a no na kamalii, ka Lira Hawaii, Lira Kamalii, Hae Hoonani, na nupepa Kumu Hawaii, Kumu Kamalii, Nonanona, ka Elele, Hae Hawaii, Hoku Loa, Alaula, Kuokoa, &c. (Aole i pau.)

NAWAI KEIA KEIKI AIHUE?

                Nawai la hoi keia keiki aihue? Ma kekahi kakahiaka laelae a mahana, ku au me ko'u kookoo a nauwe malie aku ma ke alanui e pili ana i na mala waina, mala maia, piki, a piku hoi, a olioli kuu maka i ka ike ana i na manu maikai e lelele mai ana a kiko ana i na hunahuna ai ma ke ala, a pa oli mai ko lakou leo mele ma kuu pepeiao. He oli keia no'u. Aka, pokole ko'u oli ana. Nana hou aku au, aia hoi, he poe kanaka a kamalii hoi i akoakoa a hookeke ma kekahi kihi o ka ala, e nana ana i kekahi mea. Makemake hoi au e ine ia mea, a kikoo aku i ike. Aia hoi, he mea hoeha i kuu maka a hookaumaha i kuu naau, ka i halawai pu me a'u. Heaha la ia mea hookaumaha? He wahi keikikane helehelena maikai, e ku hilinai ana ma ka pa, e uwe nui ana, me he la e moku ana kona naau. Aole au i ninau aku i ke kumu o keia mea, no ka mea ua ike au i kekahi kanaka e paa ana i ke keiki ma kona lima, a ma ka lima o ke keiki he huihui maia nui. He keiki aihue ka! Ua komo malu iloko o ka mala, a nana ka maka, a kuko ka naau, a hoopa ka lima, a oki ka pahi i ka huihui maia maikai, a e lawe aku ana ia me ka manao, aohe mea i ike ma ka honua nei, aohe hoi he mea i ike ma ka lani.
                Nana na makuakane, a hoole, aole na'u keia keiki aihue. Nana na kanaka ui, na keikikane a hoole, aole ia he hoa no lakou, a maalo aku. Nana na makuwahine, a loihi, aole nae i ike he keiki ia na lakou.
                Ua akaka no ia'u he keiki ia na kekahi makua, a no kuu aloha i ka makuwahine, nui ko'u makemake e uwao no ke keiki, a e hookuuia i loaa ka manawa nona e hoao hou ia'i, i mihi a hana maikai ma ia hope aku. Aka, ua hopuia oia a hoopaaia e ka maikai, a hahaoia i ka halepaahao. Ua mihi paha mahope a hoopau i ka aihue ana. Aole paha, aole au i lohe.
                E na keiki, aole anei he kanawai no ka aihue? Aole anei i papa ko ke Akua kanawai, "Mai aihue oe?" Aole anei i papa ke kanawai o ke aupuni mai aihue oe? Aole anei he maka ko ke Akua e ike ai ke komo malu oukou iloko o na mala, a lawe malu i na maia, na piki, na piku, na pua, na ko, na ipu, na hua moa, na moa pu? A ina pakele oukou i ka hoopaiia ma keia ao, pakele anei i ko ke Akua hoopai ana?
                O ka mea i aihue mai aihue hou aku oe.
                O ka mea aihue ole, mai hoowahawaha a hoaikola i ka mea aihue, aka e pule nona, a e imi i ka mea e maikai ai kona noho ana ma keia hope aku; a e malaua hoi oe ia oe iho o haule hoi iloko oia pahele, ia oe e kiai ole ana.

                "E malama oe i kou wawae i kou hele ana i ka hale o ke Akua, e hoolohe koke, aole hoi oe e haawi i ka mohai a ka poe naaupo, no ka mea, aole lakou i manao pono, ua hana hewa lakou." Kekahuna 5:1.