Ke Aloha Aina, Volume I, Number 1, 25 May 1895 — Page 3

Page PDF (706.85 KB)

This text was transcribed by:  Hartwig Hermann
This work is dedicated to:  to Aunty Helen

KE ALOHA AINA

 

Hana e Hoea mai nei.

---

  Ua maopopo mamuli o na lawelawe hoohana ana mai nei a Enelani ia Nigaragua, ua @ na wawa olelo iloko o Amerika Huipuia, e hoahewa ana i @ hana a Beritania, aka, ua @ loa lakou i na mea a ke @ina Stevens me ka moku@ a Boston i hana mai ai ia Hawaii nei ma ka la 17 o Ianuari 1893.

  O ka mea oiaio a pololei @li, na ka mea hala ole e @ mai i ka pohaku.

  O keia mau hoohali ana a Enelani, e upu ia aku nei e ulele @ ana me kekahi o na Aupuni o Amerika Hema, he kanaka hou ia o na kaina wawae a Enelani e upu nei mai ka hikina a ke komohana.

  He alanui ano pahaohao loa @ e hoohele ia mai nei, o kahi nae e pae ai, aole ia mea @ hoomaopopo ia e na kilo Aupuni o waho mai.

  Ke huli nei ke au o na lahui e alualu nei no ko lakou mau pono, mamuli o ka mana, a me ka ikaika o na mea kaua, a me na aumoku; aka, hookahi @ nae hopena, i na he lanakila a i ole ia, he pio na ka mea i oi @ o ka ikaika.

  No makou iho ke nana aku nei makou iwaho o na ae kai o Hawaii, a ke hoomaopopo ae nei, na ko ke Akua aloha wale no e malama mai nei ia kakou iloko o keia noho ana pahaohao.

  O ka makou pule e hoopakele mai ke aloha o na lani ia Hawaii.

---

 

KA AIE DALA.

---

  He mea kanalua ole, ke upuia @ei e hapaiia ana he aie dala hou @ noho mai ka Ahaolelo Kuika@a o ka Repubalika Hawaii.

  I ko makou manao, he mea kupono ia mea, ina he pono ia no na hana e loaa hou mai ai na pomaikai o ka lehulehu, a ke hoolilo ia hoi no na hana hooulu waiwai no ka aina, e loaa hou mai na hoopiha ana ai i ka waihona dala aupuni.

  Ua olelo ia ae, ua hoao e Kuhina Waiwai e loaa kahi e ukuia ai na hoolilo o ke aupuni, me ke kuai ole aku i na bona aupuni; aka, aole e hiki iaia ke hooko aku @ mea, oiai, ke hoolilo mahuahua ia nei na dala, no na lako puali koa, lako mokukaua, na makai kaulio, a me na poe kiu, a pela aku.

  He mea pahaohao loa, no kekahi aina uuku pomaikai a holomua e like me Hawaii nei, ka ike ana ke komo kuhohonu loa aku nei oia iloko o ka aie nui hewahewa launa ole, me ka loaa ole o kekahi mau mea e hoike ana, oia ka waiwai o na dala i hoolilo ia aku.

  I keia la, eia ko kakou aie lahui he ane $4,000,000!! - a o ka waiwai loaa hoaie hou he ane $300,000!

  O ka huina Waihona Hale Leta a hiki ke koiia mai, ua aneane $700,000, a eia ma ka waihona he mau dala ha ane $150,000 e hookaa aku ai no na koi ana mai.

  O na loaa aupuni no ka pule i hala aku, he $15,000, a o ka huina hoolilo piha nae he $19,000 ia. Mailoko ae o ia huina, he ane $7,000 no ka lilo o ke keena o ka Loio Kuhina, he uku no na lilo o na lio, na kiu a me na lilo waapa no ka oihana makai.

  Ma ka hoomaopopo ana iho i keia ano hoolilo, a me ka manao ana ae, e hoea mai ana ka wa e koiia mai ai no keia mau aie e hookaa aku, alaila e hiki aku ana ia huina i ka $500,000!

  Ua manaoia aku, malia e waiho ia ae ana he bila aie o $2,000,000 iloko o ka Ahaolelo ae nei. Ina he aie dala ana o keia ano e hoea mai ana, alaila, he hookahi wale no wahi e loaa mai ai o ke dala e aie aku ai, oia no o Beritania Nui a kakou e hoouluhua  mau aku nei.

  Ua nui wale na olelo ikaika loa no ka hoohui aina ana aku me Amerika, aka, aole nae e loaa ke dala aie hikiwawe ia kakou ma ka ukupanee haahaa loa, aia no a mai Enelani mai. Eia no kakou ke aie nei he $2,000,000 i na poe eea dala o Enelani, ka waihona dala nui o ke ao nei.

  I keia wa no, ua aie ke aupuni o Amerika ma o kona mau oihana kuloko la he mau tausani miliona dala mai ko Beritania mai. Nolaila, ua lilo o Enelani ka makete a puuhonua no na aupuni e ake ana e aie dala no na hana aupuni.

---

 

KA PAE AINA HAWAII.

---

  Ua hoomaopopo ia he 12 mau mokupuni ko lakou huina nui, me ke kaulele ana mai ia Neka Ailana mawaho mai. Aole makou e kamailio ana no na ano a me ke kulana o keia Paemoku, aka, e hoakaka wale ana no makou i ke ana o ka nui o ka area  [ili] palahalaha o Hawaii ponoi, ke hookuko ae me na mokupuni e ae a pau loa, a pela o Maui, Oahu me Kauai.

  Ina he mea hiki ke maihi ia ae o Maui, Molokai, Kahoolawe, Lanai, Molokini, Oahu, Kauai, Niihau, Kaula Nihoa a me Lehua a kau ia iho maluna o ka mokupuni o Hawaii; alaila e koe ana o Kohala holookoa aole i paa i ka uhi ia. Nani ka nui o Hawaii, ku no hoi ka olelo kaulana a kahiko; he apa na Hawaii an ka moku nui.

  Ina e kaikai ia ae ana o Molokai, Lanai, Kahoolawe a me Molokini a hoouka iho iluna o Maui, alaila, e paa pono ana o Maui Hikina, a koe aku o Maui Komohana i ka malu ulu o Lele.

  Ina e hapai ia mai ka mokupuni o Kauai a kau ia iho maluna o Oahu nei, alaila e uhi pu ia ana oia a koe aku na makalae o Makapuu.

  Ina hoi e hui ia na mokupuni o Niihau, Nihoa, Lehua, me Kaula a kau ia iho maluna o Kauai o Manokalanipo, alaila he aneane hookahi hapakolu  wale no o Kauai e paa i ka uhiia a koe aku ka hapa nui.

  He mea ano ole keia ke oleloia aka, ke hoike maoli mai nei no nae ia ua hooponopono ia keia paemoku mamuli o kekahi ano nui i ike ole ia kona hookumuia ana ma kekahi wahi o na paemoku liilii o ka honua nei.

  O ke kukuluia ana o keia pae moku ma kahi ana e ku nei, he naauao kiekie a hohonu maoli no ma ke Ana Moleana-honua, aka nae, ke olelo nei makou, o Hawaii no ka oi ma kona nui.

  Ua hoike ae ka nupepa Hoku o ke ahiahi onehinei, i ke koikoi o ka halulu ana iho o ka ua i keia mau la iho nei, a penei na hoike ano nui i laweia mai: Ma Luakaha, he 3 iniha ka hohonu o ka ua, iloko o 24; he ua lani polua ko ke Koolau, he na loku i ka lauko ko Waimanalo.

---

 

 

KE KUIKAHI LAHUI.

---

  O na kuikahi maluhia mawaena o na lahui kanaka o na aupuni maluna o ka honua nei, ua kukulu ia oia maluna o ka Olelo Hoonani a na Puali Anela o ka Lani i ka manawa i hanauia ai o ko kakou Hoola, ke keiki a ke Akua; e like me ia i hoikeia ma ka Euanerio a Luka, Mokuna 2:14, penei:

  "E hoonaniia ke Akua ma na lani kiekie loa, a he malu hoi ma ka honua, he aloha no i kanaka."

  He kaua mawaena o ke Akua a me Kona Puali Anela e kue ana ia Satana a me kona puali Anela, pela hoi, he kue mawaena o na lahuikanaka o keia ao a me ke Akua. Ua maopopo ke kumu o keia kue ana, oia no ka makemake ole aku o na kanaka e hana i ko ke Akua makemake, ua paa hoi ka uku hoopai a ke Akua maluna o lakou, he make mau loa.

  Aka, ua hanai he Kuikahi o ka Berita, e ola ai ke kanaka ke ae oia e hana, oia mea, ua loaa mai a ua hookoia ma ka hanau ana mai o ka Hoola Iesu Kristo i keia ao.

  He Hoola Oia, a he mea e hoomalu ai i na lahuikanaka a pau loa o ke ao nei, e like me ka olelo o na lalani mele o ka pauku maluna ae nei.

  "He malu ma ka honua,

  A he aloha no i kanaka."

  I ka manawa e komo ai na lahui a me na aupuni o ke ao nei iloko o na uluaoa, a me na kaua ana, a hiki aku i ka pahu hope loa o ka lanakila o kekahi aoao, alaila, na ka aoao i pio e lawe i na kaumaha o na poho o na hana ana iloko o ia wa kaua o ia mau lahui.

  Ia wa e hoomakaukau ia ai he kuikahi maluhia mawaena o na aupuni i komo aku iloko o ke kaua.

  E like me Kina a me Iapana i kaua mai nei, a hana hoi i kuikahi maluhia mawaena o laua.

  O na Luna Oihana Aupuni o kela a me keia aina, i hoouna ia, a e noho ana paha ma ka aina e; aia no lakou malalo o na oleloao, a me na olelo kauoha paa a ko lakou mau aupuni. O ko lakou noho Luna ana, ua kuhikuhi ia a ua  alakai ia e ka manao alakai o na Kanawai Lahui.

  He moolelo ano nui a loihi hoi, na rula a me na loina pili oihana Luna Aupuni o na lahui a pau loa mai kahiko loa mai, pela ko Roma, ko Enelani a me ko Amerika mau alakai manao naauao ana e pili ana i ke kahua nui o na Kanawai Lahui.

  Ua olelo kekahi mea naauao kakau ao Kanawai Lahui; o kela Pauku 14 o ka Mokuna 2 o Luka, oia ke kahua maoli a me ka mole o na Kanawai Lahui a pau loa o ke ao holookoa.

  O ka maluhia, oia ka mea i manao nuiia; a i makemake nuiia no na aupuni a pau, a no na lahui kanaka a pau loa.

  He mea hoopoino loa ka noho haunaele ana, a he mea e hoopilikia loa ai i ka Lahui kanaka e hoouluaoa ia ana e na hana kolohe a me na ana luku wale.

  He mea kupono keia no ka noho haipule ana, a me ka noho lahui ana ma ka honua nei. He mea i kupono no ka uhane a me ke kino o kakou a pau.

---

 

Ka Pono o na Kupa.

---

  O keia Poaha ae (apopo no) oia ka la e noho ai ka Aha Kiekie no ka hoolohe ana i ke noi a ke Keiki Alii Kalanianaole ma ka Palapala Kuu Kino.

  I ka manawa i hoopiiia ai na poe Aloha Aina no kela hoehu kaua ana ma Leahi, o ke Keiki Alii pu kekahi i hoopiiia mawaena o kona mau hoa.

  O ke noi i waiho ia aku e Mr. Numana ma ka aoao o ke keiki Alii imua o ka Aha Hookolokolo Koa, oia keia:

  Aohe mana o keia Aha ma ke Kanawai e hoolohe ai i keia hihia.

  Ua hoole ka Aha Hookolokolo Koa i keia noi, a ua lawe ka mea hoopiiia i ka hoohalahala imua e ka Aha Kiekie e noho ai i ka la apopo.

  Ua ike makou i ka manao o ka Bihopa Enelani Willis i hoolaha ia ma ko lakou Nupepa hoomana mamua aku nei, e hoole loa ana i ka mana o keia Aha Hookolokolo Koa malalo o ke Kumukanawai hou o ka Repubalika o Hawaii nei, e noho a hookolokolo i na poe i hoopiiia mamuli o kela uluaoa o Ianuari 17 aku.

  He mea ano nui ka olelo hooholo e puka mai ana ma keia koi ana a ke Keiki Alii e lilo auanei ia i kanawai maluna o na ano hihia o ulu mai ana ma keia mua aku.

  I na i ae ia ke noi e ka Aha, alaila, e like ana ka pili ana o keia olelo hooholo i na poe a pau loa i hoopii ia ma ia ano hookahi.

  E kakali aku kakou i ka olelo hooholo a ka Aha.

---

 

He Wahi Mea Hoakaaka Loa.

---

  Aia mawaho aku o ka Makete Kuai I'a, ma kahi e hekau ana o kekahi moku apulu; ua ike ia na lapalapa ahi me ka uahi e a ana iluna o ka ilikai. Heaha la ia mea?

  Ma ko makou hiki kino maoli ana ku a nana iho, ua honi aku makou i ka hohono o ka uahi, he like a like me ka hohono o ka uahi o ke sarapa, (lepo Pele) e Kaluaopele. I ka wa e pii ae ai o na pohaha liilii mai lalo ae o ka lepo poho, a hoea ae i ka ilikai, oia ka wa e poha ae ai ka lapalapa ahi me ka uahi e punohu ana. I ka wa e pio iho ai, aia hoi, e lana ana ka hinu aila iluna o ka ilikai. Haalele aku makou i ka hora 11 a. m ., e kamau ana no ahe o Lono-pele.

  Ina he ahi pele ia, alaila, e hoea koke ae no na pohaku pele a lana iluna o ka ilikai, me ka a no o ke ahi. Aka, mahope mai, ua loaa ae ke tini, a ua maopopo lao ae la, he aila Hoomalie Ino, ua mea la.