Ke Aloha Aina, Volume I, Number 2, 1 June 1895 — Page 2

Page PDF (788.35 KB)

This text was transcribed by:  Carol Hill
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

POAONO,  IUNE 1, 1895.

eia pu no ke komo o ka mea au i pepehi ai.  Ina aole i lawa ia mau mea no ka hiki ke hooiaio ia no kela karaima kiekie loa au i hana ai, a e li ia oe maluna o ka amana li kanaka alaila, eia hou no ka palapala kauoha i hana ia i ka ponei, oia hoi, e hooneie ana ia oe ma na pono kiwila a pau o ke ola kino uhane ana.

  No kekahi mau manawa i ku hamau ai ua opio la me ka pae leo ole, a aneane no e piha na hora he 47, ua hooho ae la kona leo me ka i ana mai imua o kona alo penei:

 Owau ka mea i hoope a la no ka hewa pepehikanaka o ke Akua o ka Lani ko’u lunakanawai, aole loa au i hana hewa iki, aole lua hoi i ike iki ko’u mau maka i kena mau mea a hiki keia i manawa.

  Ke hoomaopopo pono la no ka makaikiu i na mea a pau a Halmek na e kamilio la.  Hookokoke  loa aku ia oia ma ka aoao o ka lawehala me ka hakilo nui a me ka hoolohe ana i ke ano o ka hana ana ke kulana ano makau a me ka hopohopo o kona mau ouli.

  I kela manawa, ua pane malie mai la ua opio nei me ka leo nanahe a ku i ka walohia ke hoolohe aku, aole wau i hana hewa iki, a aneane loa ka makaikiu e manaoio he oiaio loa kana mau huaolelo a pau e olelo mai ana imua o kona alo.

  “Olelo aku la oia i ke kapena, ua poino hoi oe i ke pihi.  Heamea pono e loaa ia kaua ke kuka kahi o keia apana pihi i moku ai.”

  “Ua pono oe, “ wahi a ke kapena aka, aole lakou i kali hou aku i manawa no ka huli ana i kekahi mau mea hou aku i koe, a haalele aku la lakou i ka hale no ka lawe ana i ka laua lawe hala no kahi hoopaa.”

  Ma ka hora 10 ae o ia kakahiaka, ua pahola ia ae la ka ouhou o ka pepehikanaka, a pela pu no hoi me ka hopu ia ana o ka mea nana i pepehi ka mea i make.

  I ka makaikiu i haalele aku ai i ke keena o ke kapena a makai ua halawai aku la oia me Wikamana ko loio o ke kanaka i pepehi ia.

  “E ku iho” wahi a ka loio.

  O oe ke kanaka a’u i makemake loa ai e ike.  Auwe no hoi e – Aole loa he hopena no keia hana ku @ ka weliweli.

  “Heaha aku hoi koe,” wahi a ka makaikiu.

  “Ua hoomahuka ia o Miss Kilamana ke kaikamahine a ka mea i pepehi ia.”

  “Ua hoomahuka ia?”

  “Ae.” Palapala kai loaa maiuna o kona pakaukau i keia kakahiaka e olelo ana: Aole ona aloha ia Halinekona, a ua hala aku oia e mare me kekahi kanaka ana i makemake ai.

  “Pela io ka?” Komo iho la ka makaikiu iloko ka hoohuoi, me ka nalu ana iloko iho ona, he oiaio paha ka Halinekona i hoole ai ia kakahiaka, aole oia i hana hewa iki, no ke mea, he meheu okoa keia i pili i kela pepehikanaka ana e paa nei iloko o kona lima.

  “Ae,” wahi a ka loio, aka, he palapala apuke kela i hanaia ai.

  “Apuka?”

  “Ae,”  he maaiea no ka hanaia ana.

   Aole loa oia i kakau iki, he aloha io maoli oia i kona makuakane, o kela palapala, he mea uhiuhi wale iho no.  Ua kakau ia i mea e uhi iho ai i ka mea oiaio maoli, a ua lawe aihue maoli io no oia.

 

MOKUNA II

HE MAU HIONA.

I ka loio e hoakaka la i kona manao no ia mea, ua komo iho la iloko o ka makaikiu ka malamalama  Pane like me ka anapu ana a ka uwila.  Ina io no hoi o ka ka loio mau hoakaka ana no ka nalowale honua o kana kaikamahine, alaila, he malamalama hou ae keia no ka pepehi ia ana o kona makukane, a e komo hohonu aku ana na lawelawe ana no keia hihia iloko o na hihipe a o ka hauhili.

  Ua oi ae kona manaoio  kela manawa no ka Halinekona i hoopaakiki ai no ka hewa pepehikanka i hoope’a wale ia aku no iaia e ka mea nana i hana io.  Aka nae, o na hopiaio ana no kona ahewa ia, ua lawa ia.  Oiai oia e noonoo kuhohonu ana, ua pane aku la oia me ka ninau ana:

  “Eia anei ia oe ka palapala a ua kaikamahine ia?”

  “Ae”

  “E ae ana anei oe ia’u e nana aku i ua palapala la?”

  “Ae,” a unuhi ae la oia i kekahi owili palapala mai kona eke ae a haawi aku la ma ka lima o ka makaikiu, me na laina i palapala ia penei:

  I kuu papa i aloha nui ia  - E kala mai oe i ke anuu a’u e lawe nei, aka ea, aohe o’u aloha ia Kale Halinekona, aole hoi wau e lilo i wahine mare nana.  I ka wa a’u i ae ai e mare me ia, aole loa wau i hoomaopopo pono iloko iho o ko’u puuwai, a hiki i ka loaa ana ia’u o kekahi kanaka, ke kanaka wale no ia i haule ai wau iloko o ke aloha kupouli.  I ka wa e loaa aku ai o keia eia ia oe, owau auanei kana wahine mare, a o maua pu a i elua ke hoea pu aku ana imua ou no kou kala ana mai, oiai aole oe e makemake ana e ike i ka poino o ke ola ana o kau kaikamahine nei, kau mea hoi i aloha nui ai, aka, he kaikamahine hoolohe ole a hookuli au malalo o ka malu ou e ka makua.

  E “Mauda” e:

  “Ke olelo mai nei oe, aole keia o ka lima kakau o ua wahine opio la, ea!”

  “Ke hoike aku nei wau ia oe, he palapala apuka maopopo kena, eia no kona lima kakau maoli, a unuhi ae la ia i kekahi palapala mailoko ae o kana buke pakeke, a haawi aku la i ka makaikiu, a hookuku ae la i ua mau palapala la a i elua.

  “Ua pololei oe,”  i pane aku ai oia me ka leo akahele, he apuka io no, a he hana akamai hoi.”

  “Ke hooiaio nei wau aole nana keia palapala i hana io.”  wahi a ka loio, a nolaila, ua maopopo ua aihue ia no ia.

  “Pela io no ma ka nana aku.”

  “Aohe kanalua ana?” i pane kuoo aku ai o Wikimana, he paulele nei au maluna ou,  nau ia e huli aku iaia a hiki i kona wa e loaa aku ai ia oe no kekahi wa aku.

  Ia wa. aole no i pane koke aku o Saliuka opio, ua kali iho la ia a piha paha na minute elua a ekolu, a ninau aku la.

  “I hea kahi a ka wahine opio i hele makaikai ai?”

  “Ma kahi kauhale liilii i kapaia o Covetown.”  He hora wale no me ka hapa e holo ai mai ke kulanakauhale nei aku maluna o ke kaamahu, hiki aku ilaila.

  E holo ana wau ilaila, ua kamaaina anei oe me ka poe o kahi ana e noho la?

  “Ae,” he poe hoaloha pilikoko ponoi loa lakou no’u, a e haawi aku no hoi au i palapala hoolauna nou me ia poe ke hiki aku oe imua o lakou.

  He hapalua hora paha mahope iho ua holo aku la ka makaikiu a kau ma luna o ke Kaamahu no Covetown.

  Iaia i hiki aku ai ilaila, ua hele pololei aku la ia no kahi o Mr. me Mrs. Huila, kahi o ke kaikamahine i luakaha ai, a hoakaka aku la ia i ke kumu o kona hiki ana aku.

  O ka hopena o na mea a pau, he oiaio no na hoohuoi ana, oiai, ua lawe aihue ia no ua kaikamahine la.

  Na laua a i elua i hooiaio mai penei:  He oi loa ae kona aloha a me ka pau lele nui ia Kale Halinekona, aole hoi he mea mawaho ae ona i kupono i kona manao, ma ka laua ike aku a me ka hoomaopopo ana.

  Hele aku la ka makaikiu ma kahi hoolulu o na kaa e hakilo ai i na paha ua kau oia maluna o kekahi kaahi, a holo me kana kane hou ma kekahi wahi okoa aku, ina hoi he oiaio ka palapala ana i kakau ai, he neo nae ka mea i loaa mai.

  Ua noonoo iho la ka makaikiu, i na he mea pono iaia ke hookaulua iho ma ia wahi, a huli aku i kahi ana i hele ai, a i lawe ia ai paha e ka aihue, a liuliu hooholo iho la no ia e hoi hou no i Nu Ioka.

  I ke kupono ana o ka la i ka iolo, ua hiki hou aku la oia i Nu Ioka, a hele pololei aku la oia no ka hale lua i hoopaa ia ai o Kale Halinekona, ua komo aku la oia iloko a loaa aku la iaia ke kanaka opiopio e noho ana maluna o kekahi noho laau me kona mau lima e paa ana i kona mau papalina a elua.

  Ua hikilele ae la oia i ke komo ana aku o ka makaikiu, aka, aole nae oia i pane leo mai.

  “Ua hoomaopopo mai la no anei oe ia’u? i ninau aku ai o Saliuka opio i ua kanaka la.

  “Ae,” wahi a Halinekona.

  “Ua maopopo no anei ia oe ke kumu o ko’u komo ana mai nei iloko nei?”

  “Aole.”

  E hoike aku au ia oe. no ka mea, ke manao nei au, aole oe i hana hewa iki, a ke makemake nei au e kokua mai oe ia’u ma ka hooiaio ana i kahi mea.

  Ia manawa, he nauaina hakumakuma kai pahola iho maluna o Halinekona no kahi manawa pokole, a luhiluhi ae la kona poo me he ala e hoole ana.

  “Aole anei oe i hana hewa?”

   Ae, O ka lani ko’u lunakanawai.

  Alaila aohe au kumu a hoole mai ai, e oluolu anei oe e pane mai ia’u no kekahi mau ninau?

  “Ae.”

  E pane mai ana  anei oe me ka oiaio loa, i mea hoi e hooiaio ole ia ai o kou hana hewa ole, a i loaa aku ai ka mea nana i pepehi maoli?

  E pane aku no au me ka oiaio ia oe i keia wa,

  Pono loa kela, ua lono mai au e mare aku ana oe me Miss Kilamana, he oiaio paha, aole paha.

  “Ae,” he oiaio la.

  Ke manao anei oe ua aloha maoli no ola ia oe, a i ole ia he kauoha wale no e lilo mai oia i wahine nau i mea o hooluolu aku ai i kona makuakane?

  Ua ike no wau ua aloha io maoli no oia ia’u, ua paulele a hiunai no hoi.

  O kona aloha ia oe, e ku ana anei ia ma keia hookolokolo ana, a i ole, aole no paha.

  Aole e hiki ia’u ke hooiaio aku ia oe no ia mea.

  Ina hoi au e olelo aku ana ia oe, ma ka po mamua iho o ka pepehi ia ana o kona makuakane, ua ahai ia aku oia me kekahi kanaka, e manaoio mai ana anei oe i keia?

  “Aole au e manaoio aku ana i kau e pikale mai nei.”

  He oiaio no keia, ua hana ia io no pela.

  “Aole loa wau e manaoio aku ana i kau e kamailio wai nei.

  E heluhelu mai oe i keia haawi mai la ka makaikiu i ka palapala a ka loio i haawi mai ai iaia.

  Heluhelu awiwi iho la o Halinekona huli pono aku la kona alo imua o ka makaikiu, me ka helehelena piena o ka hunu, a pane aku la me keia mau huaolelo o ke kuoo e hekau ana maluna iho ona.

 Aole, nana kena i kakau he apuka kena.

  Heaha kou ano i hele mai nei ianei nei e hoao ai ia’u e hooi aku ana i ko’u poino i ko keia wa?

  Ua hele mai nei wau me ka hele ia haawina.

  O ka oiaio maoli no, ua nalowale io o Miss Kilamana, a ua loaa aku keia palapala maluna o kona pakaukau ka kau.

  “He oiaio anei kau e kamailio mai nei i’a?

  “He oiaio loa keia.”

  “Ke manaoio la anei oe, ua lawe aihue ia oia?”

  “Pela paha.”

  “Owai la kau i manao wale ai oia ka mea nana i hana kela hana hooweliweli loa?”

  Aole e hiki ia’u ke manao wale aku, a koho wake aku no.

  “Aole anei ou hoohuoi, owai la ka mea nana i pepehi maoli ka hoahanau o kou makuakane?”

  “Aole no.”

  “Ua maopopo no anei ia oe, he mau enemi no kekahi ona?”

  “Aole.”

  “He hiki anei ia oe ke hoike mai, pehea la i komo ai ka pahi, ke komo, ka palapala kauoha iloko o kou pahuume?”

  “Aole e hiki ia’u ke hoike aku ia oe ia mea.”

  Me he mea la ua waiho ia malaila, mahope iho o ka loaa ana aku ia oe o ka nuhou o ka pepehi ia ana o ka makuakane a hoi aku oia no kona hale.

  “Aohe kanalua ana no ia mea.”

  “Ua ike e anei kekahi mea o loko o ka hale i ka ume o na mea huna iloko o ka pahuume?”

  “Aohe i maopopo ia’u.”

  “Ua ike anei oe i ka poe a pau o loko o ka hale?”

  “Ae.”

  E hoike mai oe i ko lakou mau inoa pikahi ia’u.

  Hahi aku la o Halinekona i ko lakou mau inoa pakahi a pau loa, aka, he poe wale no lakou a pau no ka papa kiekie o na ahahui, aohe e loaa ana kekahi kumu e hoohuoi ai no lakou a pau, o na ninau e ae mahope iho, aole no he wahi meheu o ka loaa, a ua haalele aku la ka makaikiu iaia.

  O kona launa pu ana me ka lawehala, aole i loaa iki kekahi kumu hou e pili ana i ka hihia, e mawehe ia ae ai, o kona manao no kona hana ole i ka hewa.

  E hoomanawaui e na makamaka a keia pule hou aku.

 

O KA PONO.

O ka pono, ka oiaio, he ano like laua a elua ma na ano a pau.  He mea e hoolhauoli ai i ka manao o ke kanaka, ka ohana a me ka lahuikanaka a me ke aupuni no hoi.

  No keia ano, ua lilo ka pono i mea ano nui iloko o na hana a pau loa o keia ao, a me ko kela ao aku, a no ia kumu kakou e hookaika mau nei iloko o keia nohona luhi, inea, hune, popilikia a make no hoi no ka manaoio i ka pono.

  Ua lawe ae o Kauikeaouli, ka ekolu  o na Moi ma ka inoa o na Kamehameha i keia huolelo pono, , i makia no kona au noho aupuni ana a ua hoopaaia ai huolelo pono me kekahi mau huaolelo e ae a hookomo pu ia iloko o ka hoailona o ke Kalaunu o Hawaii ne, a oia ka kakou e ike mau nei me na hua palapala moakaka loa, e olelo ana:

UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO.

  Ua hoomaopopo ia mai ia Kauikeaouli mamuli o na olia poino i ili mai maluna o kona aupuni a me kona lahui iloko o ka A.D. 1843; a mamuli hoi o na hana i hana ia i loaa ai ka hoi hou ana mai o kona aupuni a me ka nohona lanakila mai ia Beritania mai.  Nolaila, ua loaa iaia ka manaoio maopopo, he mea pono loa iaia e hoolilo ia mau hopunaolelo i Moto no kona au o ka nohoalii ana no Hawaii nei.

  O ka pono oia ka mea e mau ai ka hanu ke ea hoi o ka aina, ka hanohano a me ka waiwai o ka lahui nona ka aina.  Aole anei ua pololei a oiaio keia olelo Moto a Kauikeaouli?  O ka makou manaoio, ua pololei maoli, a ua oiaio loa, aole he mea nana e hoole mai.  Aka, he hoole mai nae hoi kahi poe i ka oiaio o keia mau huaolelo ma muli o na hana i ikeia iho nei iloko o keia wa e noho nei.

  O ka makou e hoike aku nei no ia poe, he hoomaloka, a i ole he ai-a hoole Akua a hoole pu hoi i ka oiaio o ka mea i kapaia he pono.

  O na hana i kukuluia maluna o ke kahua o ka pono, e onipaa mau loa lakou a o na hana kulanalana, he hoike mai ia, aole lakou iluna o ke kahua o ka pono i kukuluia ai.  O ka hopena ka mea nana e hoike mai i kona kahua i kukulu ia ai.

 

KE KULANA AUPUNI

O ke Aupuni, o ka Home ia o ka Maluhia o na lahuikanaka.  Pela i manaoia ai e ka poe noonoo a i mau hoi i ka noho hooponopono aupuni ana.

 

  O na aupuni o na lahui hupo aole lakou he home no ka maluhia, aka, he heiau ia no ka pakaha a me kaili wale a me ka poino nui.

  Ua like ole na aupuni i kukuliua e ka lahui naauao a me la lahui naaupo aka, ke kamailio nei makou no ke kulana aupuni naauao.

  I kekahi manawa, ua hoea mai ka hemahema o na aupuni mamuli o ka hookele ana a na poo alakai aupuni, a ma ia mea, ua komo ke aupuni iloko o na pilikia nui a me na hoopii ia mai, aka, e loli mau ana no nae