Ke Aloha Aina, Volume I, Number 2, 1 June 1895 — NA MANAO HAUWAWA. [ARTICLE]

NA MANAO HAUWAWA.

O na manao hauwalaau o ko Amerika poe e pili ana no ke kulana o ke aupuni ma ka Pae Aina o Hawaii nei, oia kekahi o na manao a lakou e hoohuoi loa nei. No ka mea, ke olelo ia nei, a ua oleio ia no, a ua hoolaha nui ia maloko o na nupepa o kela a me keia mahele kalai aupuni e noho ana ma Amerika, i makemake maoli e ike i ka mea oiaio maoli e pili ana no ko Hawaii kulana i keia wa. Ua olelo kekahi poe nupepa mamuli o na palapala hoopunipuni mai Hawaii aku nei, ua huli nui ka poe Hawaii maoli a kokua i ka hoohuiaina; a pela hoi, ua olelo ae kekahi mau nupepa, aole loa pela ka oiaio, aohe ae o ka hapanui loa o na poe Hawaii i ka hoohui aina a pela aku. Ua olelo hou no hoi, ua pau loa na kanaka Hawaii i ka lawe hoohiki i ka Repubalika, a ua hoole loa kekahi mau nupepa, aole oiaio oia mau olelo ana, a pela aku. O ka lakou i ike ai ma ka hoike a Mr. Blount, kela Komisina a Kalivilana i hoouna mai ai iloko o Maraki 1893; ua hoole ka lehulehu o na poe

Hawaii i ka hoohui aina, e kue ana i ka olelo hoike a ke Komisina o ke Aupuni Kuikawa i holo ai iloko o Ianuari 20, 1893, e olelo ana ua ae ka lahui Hawaii i ka hoohui ia Hawaii nei me Amerika. Mamuli o keia mau ano, a me na mea e hoea mau aku nei, ua hoouna malu ia mai he poe kiu kakau hoike pili no ke kulana o Hawaii nei, a na ia poe hoi e noke aku nei i ka hoike pololei a pololei ole paha, i na nupepa a lakou i hookauwaia mai ai. O ka mea kupaianaha loa nae, a he mea hoi e hookahaha loa ia ai ka noonoo hoopono o ke kanaka ike a naauao maoli, oia keia, Ua kukuluia i aupuni, (me ka makemake ole no) i mea e hiki aku ai ka Hoohuiaina. O ka hoohui aina me Amerika, oia ka manaoio maoli holookoa o ka ohana hoohui aina a me ka poe kukulu aupuni Kuikawa a Repubalika hoi i keia wa. Aole he manaoio e ai mawaho o keia, oia hookahi wale no. Aka, peheal a e hiki ai ke hookoia ia manao hoohui aina, no ka mea. (1.) Ua hoole mua ka hapanui o ka lahui Hawaii. (2.) A ua hoole pu hoi ma ka Peresidena Kalivalana o Amerika, ka aina a kakou e ake aku nei e hoohui. I ka hoohalike ana ae, ua like o Amerika me ka aina paa e ku ana ma kekahi aoao o kekahi muliwai, a o Hawaii ua like me kekahi wahi pohaku e ku ana ma kekaht aoao mai o ka muliwai, a o ke aupuni, ua like me he uwapo la i kau ia mawaena o ka pohaku a me ka aina paa. O na olelo hoohiki, oia na kaula e huki ai, a kaualako i ka pohaku maluna o ka uwapo a pau, a pili me ka aina paa. Ke hooie nei ka lahui Hawaii, aole ae e lalau i na kaula hoohiki, a huki e kauo ia Hawaii e pili me Amerika. O ka uwapo, he mea kau ia oia ma waena o na aina elua, a he mea e puana mai ai i ka lehulehu, e hele pololei maluna oia wahi, aka, aole i hana ia ka uwapo i wahi e noho ai, a e hiamoe ai na kanaka, aole loa. Ina e hiolo ole, a i ole wawahi ia paha, alaila, aia no na kanaka ke noho la maluna o na aina paa. Pela maoli no keia Aupuni Repubalika o Hawaii nei. Aole oia i manaoio e kukulu i mea paa mau e like me kona kahua i kukuluia ai, aka, he mea wale no ia e alakai aku ai i na kanaka, i komo aku lakou i ka hoohui aina. Ina komo aku na kanaka Hawaii iloko o ka hoohui aina, alaila, wawahiia ae la ka uwapo, oia hoi ke Aupuni Repubalika. Aole kanaka e koe iho e noho iluna o ka uwapo, e helelei ana iloko o wai, a nalowale loa. Maanei makou e ike pono nei, he okoa ka manaoio maoli o ka poe e noho nei iloko o ka Repubalika, (ina hoi aole manao e ai) a he okoa hoi ka hoohana i loaa ai ua manao la. A ina hoi o ka Repubalika, oia ka manaoio maoli no, alaila, ua like ole loa ia me kona kahua kalaiaina i kukuluia ai, he mea apo hewa wale no ia, he mea i kukuluia iloko o ka hihio ana e moe.