Ke Aloha Aina, Volume I, Number 5, 22 June 1895 — Page 2

Page PDF (777.72 KB)

This text was transcribed by:  Lahela Igarta
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA  POAONO, IUNE 22, 1895

 

He Moolelo

NO

ANADAREA

A ME

TIDORA,

A I OLEIA, NO

HIRALIA

KA UI NOHEA.

____

 

NA IPO ELUA I KE ALO

HA HOOKAHI

MOKUNA I

KE KAMAHELE O KA PO

 

            Ua leha ae la na maka o ua wahine opio la iluna me ka puai ana ae o kaula ohelohelo ma kona mau papalina, a he mau hiohiona ano hilahila ke hekau ana ma kona mau nanaina.

            Ua kulou iho la oia i lalo, a hoopuka ae la me ka leo malie i kekahi mau huaolelo hawanawana a no ka uuku loa o kona leo, ua kulou pu iho la me Anadarea a ho ʻ olohe pono aku la.

            Ua manao au; wahi ana, ua makemake oe i kii i mea ho ohalike no kela kii pohaku o Mele?

            I mea hoohalike?  O oe no hoi ka mea kupono loa?

            Ua hoopuka ae la o Anadarea i kela mau huaolelo me ka leo malie a nahenahe, no kona hopohopo o pi kanana mai ka lede opio a kona puuwai i aloha loa ai iloko o na minute helu pokole wale no.

            Ae, owau.  Auwe!  e hookuu mai iaʻu?  Ua kaumaha loa ia au no kuu hele ana mai.  Aka, ua maopopo anei ia oe ke kumu o kuu hele ana mai?

            Ua hoopuka ae la ka lede me ke ano haʻuhaʻu o kona waha, a e hoao ana oia e hemo kona lima mai na puliki paa ana a Anadarea, aole nae e hiki, no ka mea, he mau lala kona i loaa ole o ka ikaika.

            No Anadarea hoi, ua aloha loa oia i keia lede malihini, a ua poina na hoomanao ana iloko ona no kana ipo aloha ka ui Hiralia, ka mea nona ka nani i oi ae i ko na wahine a pau ma keia ao, ana i hoopaa mua ai i ana hoohalike no ke kii o Mele, aka na ke au o ka manawa e hoike mai i ka anela maemae a kona mau lihilihi e koho ai.

            No ia mea, ua noonoo iho la oia iloko iho ona, he ui o Hiralia i oi ae mamua o keia lede, a ina paha e paa ana kaʻu mea i aloha ai iloko o keia kii, alaila, e poino auanei ke ola o kuu Hiralia i ka poe enemi no ka nui o ka makahehi.  Nolaila, ua pono keia lede ke ana o ke kii.

            Malia paha, no ka ikaika loa o kana umii ana a me ka nui o kona leo, oia ka mea nana i hoehaeha aku i ka naau o ka lede a hilinai mai la oia ma ko Anadarea poohiwi.

            Ua eha anei oe?  wahi a Anadarea.

            Aole--aole; aole au e nana heaha la heaha la kaʻu mea e hana ai?

            Ea malule iho la oia, a o kona leo, me he la e i okoa aku ana no--ua maʻi au i ko aloha.

            No ka uluhua o Anadarea a me ka pono ole o kona noonoo no ke ku o ka lede iluna, ua hopu iho la oia iaia ma kona mau lima a alakai aku la iaia no kahi o ka noho.

            Aole oia i kue mai ia Anadarea, aka, ua kulou iho la nae kona poo ilalo a hoopili ae la ma ka umauma o Anadarea, ae nana ae ana hoi kono maa maka iaia me ka hoohie, me he la no e olelo okoa aku ana no--o oe kaʻu ipo, wau hoi kaʻu aloha.

            Ua hoomaopopo no o Anadarea i keia ano o ua lede la, oia hoi, ua makemake oia iaia, a pela no hoi me ia i ua ui la.

            Aka, na keia launa malihini ana o kekahi a me kekahi no ka wa mua loa, oia ka mea nana i kaohi mai iaia mai ka muki ana aku i na papalina nohea o keia lede malihini.  Aka, ia wa, ua puliki iho la oia i ka lede me ka hookuu ole iaia e noho iluna o ka noho.

            A no kekahi mau minute keia ku ana o laua, ua hookuu aku la oia i ka lede e hono iluna o ka noho, a hele holoholo ae la oia ma mua ona me ka nalu ana no keia lede malihini.  A no kekahi mau minute keia holoholo ana, ua pane aku  la oia;

            E hana koke ana au i kela kii me ke kali ole no kekahi manawa hou aku. 

            He mau hana hoomalimali paha ke na au iaʻu?  wahi a ka lede.

            Aole pela.  O ka mea oiaio, ina o ka manawa keia a ke Akua i hoouna mai ai i ana no kaʻu kii, alaila, he mea maoeopo e huhu ana oia ke hooko ole au i Kona makemake.

            E hele mai!  wahi a Anadarea me ka hopu ana aku i ka lima.

            Ua hele mai oe ianei i ana no kau kii, a ke hauoli nui nei au me ka ae aku e lilo oe i ana no kaʻu kii o Mele.  

            E hele kaua ano no kahi o koʻu keena hana, ua makaukau na mea a pau no na kii la, a o ke kali wale no o ka hiki aku o ke ana.  E wiki, no ka mea, ke kokoke aku nei kaua i ka pili o ke ao.

            He hana ano hou anei keia au e koi mai nei iaʻu?  i ninau aku ai ka lede, a oia kana i pane koke mai ai me ke kali ole:

            Aole, mai manao oe no kekahi hana ano hou.

            I ko laua wa i komo aku ai i loko oi ua keena la, e hoalii ana ka pouli ia loko o ka rumi holookoa, no ka mea, aole he kukui malaila.

            Aole i loihi ka laua hele ana aku, ua ulu mai la he manao pono ole iloko o Anadarea.  oia hoi, ua makemake loa e muki papalina me keia lede.

            No laila, i ko laua wa i hiki aku ai iwaenakonu o ua rumi nei, ua honi akua la o Anadarea ma na papalina o ua lede la.  Ia wai i ninau mai ua lede la me ke ano puiwa:

            E Anadarea, heaha la ia mea huihui i pa mai la ma kuu papalina?

            He elelu paha, e ka lede, no ka mea he nui loa ia ano holoholana ma loko nei o keia keena, i hoopunipuni aku ai o Andarea.

            Kukui ae la o Anadarea i na ipukukui e kau ana ma na paia o ua keena la, a panee mai la i kekahi noho no ka lede.

            Maloko o ua keena la, e waiho ana na apana pohaku he nui, na kii pohaku, na kii pena, na lepo palolo a me na lako hana kii he nui wale e ahu mokaki ana.

            Aia hoi ma kekahi kihi o ua rumi la e ku ana kekahi kii pohaku i pau ole i ka hana ia, a ua uhi ia me kekahi uhi lahilahi.

            E noho maanei, a e hai mai owai la kou inoa aʻu e kapa aku ai ia oe?  i ninau ai o Anadarea.

            O Dora!  wahi a ka lede.

            He inoa o Dora aʻu i hana ole ai i kii nona mamua, a ke hauoli nei au ke hana aku i kii nona.

            Ua hene iho la ka aka a ua lede @@me ka manao e hei o Anadarea iloko o kana upena, a ua hohola pu ae la no hoi na minoaka hoohai ma ko Anadarea mau papalina.

            E hoao no au e hana i kou kii me ka maiau loa, wahi a Anadarea i ua lede la.

            Ua makaukau anei oe no kou hoomaka aku ma kau apana hane e manao nei?

            Ae.

            Ina pela, ua makaukau au ma na ano a pau wahi a Dora.

            E ku oe malalo o keia ipukukui wahi a Anadarea.

            A pehea au e hana ai no kaʻu kii?

            E leha aku kou mau maka iluna; a o kou mau lima e paa ae mamua o kou alo.  A e ku malie oe pela.

            Emi aku la o Anadarea a no kekahi mau ka@hai, a puana ae la oia.

            He nani maoli!  E hiki ana anei ia oe ke ku malie pela?

            Ua hiki iaʻu ke kuu maanei a hiki i ka hiki hou ole ana iaʻu ke ku hou iho ma koʻu mau wawae.

            Ka!  aole pela.  E ku oe malaila a hiki i kou manawa e maluhiluhi ai, e hai mai oe iaʻu, alaila, hoopau ka kaua hana o keia po.

            I kona manawa e kamailio nei, aia kona mau lima ke hana la me ka puahi nui, a aole i liuliu, ua ku ae la ke kii lepo palolo o ua Dora nei, aole nae i pau maikai loa i ka hana ia.

            E hoomaha kaua maanei, ua lawa iho la ka kaua hana o keia po, i pane aku ai o Anadarea.

            Ia wa, noho iho la ua Dora nei iluna o ka noho, me ke kaulona pono ana mai o kona mau maka ia Anadarea, a opea ae la i kona mau lima mahope o kona poo.

            Ua hoʻohihi maoli no o Anadarea i ka nani o keia lede aka, ua kaohi ia mau manao ona i kona wa e noonoo ae ae ai no Hiralia.

            Owai kela kii e uhiia mai la?  wahi a Dora.

            O Teresa ia ka wahine hiʻu iʻa, wahi a Anadarea.

            Ua pihoihoi loa ka opio o huhu o Dora i keia pane ana.  aka, aole nae he mau hiohiona o ia ano i hoike mai maluna ona.

            E kii aku hoi e wehe ae i ka uhi o kela kii i ikeia aku ai kona mau helehelena.

            Ua hele aku la oia a wehe ae la i ka uhi o ua kii nei, a ahuwale mai la na helehelena nani o kekahi wahine ui, o luna o ka helehelena kai pau i ka hana ia, a o lalo o ke kino, aole i pau i ka hana ia.

            No keaha la i pau ole ai kena kii i ka hanaia?  i ninau aku ai o Dora ia Anadarea.

            No ka loaa ole o ke ana maikai aʻu e hoohalike aku ai, oia ka mea i waiho ia ai pela.

            Aia i ka wa hea e loaa ai ke ana?  i ninau aku ai o Dora.

            Aole i maopopo iaʻu, aka, ua manao au o oe ke ana e hoohalike ai.

            Auwe!  he olohelohe keia kii e ku mai la, alaila, ua makemake oe e hana i koʻu kii maluna o kela kii me koʻu ku olohelohe aku imua ou aohe lole?

            Na keia mau olelo i hoopii ae i ka lia maeele o ka hilahila iloko o Anadarea, a ia wa oia i lele aku ai e hopu i ua kii la me ka manao e wawahi a liilii, aka, mamua o ka hooko ia ana o kona makemake, ua paa e aku la kono mau lima ia Dora.

            Mai hana hupo oe e Anadarea, aole no ke kii ka hewa, aka, noʻu ka hewa, wahi a Dora.

            Aole he hoʻolohe mai o Anadarea i keia mau leo hoʻomalimali a Dora, aole no hoi he hookuu o Dora i ka puliki ana iaia.   A i ka hope loa, ua pane aku la o Dora ia Anadarea me keia mau olelo:

            Ke hoi nei au e Anadarea, i ike ole ai au i kou hooko ana aku i kou @@@ ina maluna o kela kii.  A ina he aloha kou iaʻu, e hoopakele ae oe i ke @@@ mai kou mau lima ae.

            Huli ae la oia a hoomaka aku la e hele no kahi o ka puka, a mamua o kona hiki ana aku ma ia wahi, ua pa aku la oia ia Anadarea a huki hou ia aku la i hope.

            E kala mai iaʻu e Dora no kaʻu mau olelo iho nei ia oe, wahi a Anadarea i pane aku ai.

            Ua kala ia oe ma na ano a pau.

            Eia no o Anadarea ke paa nei iaia me ka hookuu ole a na ka minoaka hoohie ma ko Dora mau papalina i hooulu ae i kekahi manao pono @@ i loko o Anadarea e honi oia i ka lede malihini.

            Hoopili mai la oia i ka lede ma kona umauma, a muki iho la ma kona mau papalina, ia wa i hoholo hou ae ai na minoaka hoomahie ma kona mau papalina, a pane mai la:

            E Anadarea, ua aloha au ia oe.

            Ia wa, hoohui hou ia ae la @@ @@@ mau ihu no ka lua o ka manawa, a ma ia mea i paila ae i ke aloha mawaena o laua, kekahi a me kekahi --ae.

            Nawai hoi e ole ke aloha?  A aloha wale ia ka hoi o Kaunuohua, he wahi puu wale no, pakela oi loa aku paha keia.

 

MOKUNA II

 

KA MOIWAHINE

 

            He mau hora mahope iho o ka @@ ana ae o ka mahina a pahola ae la kona nani maluna o na kakai pali o @@@@  aia hoi ka leo hanehane o ke kuahiwhi ke hoene mai la me ka nahenahe a o keia ka wa e kokoke aku ana i ka pii o ke ao, e wehe ai o Uwahi he ia no ka naele.

            I kela wa e ku ana he elua mau @@@ mea kino e ku ana ma kekahi ipuka pa e haawi ana hoi i na muki papalina e hulehu wale, a e ku a uluhua maoli no oe e ka mea heluhelu ke nana i ka hana a ua mau opua la.

            Aole laua he mau mea e, aka, o Dora no ia a me Anadarea.

            E hoihoi aku hoi ha au ia oe no kou home, wahi a Anadarea.  No ka mea, he nui wale na aeahaukae o ka po a aole e hiki iaʻu ke hiamoe pono ina aole oe e hiki ana i kou home me ka maalahi.

            Mai kanalua, noʻu e kuu Anadarea aloha, no ka mea, aole he mamao o koʻu home mai keia wahi aku, aole no hoi he nui o na poe hele i keia manawa o ka po.

            Nolaila, e kuu aloha.  Mai hopohopo oe noʻu a hui hou no kaua i ka po o ka la apopo.  I hookahi muki ana i koe, a huli hoi aku au.  Aka, e Anadarea, ua aloha anei oe iaʻu?

            Ae, i pane aku ai oia me ka leo malie, me ke kuwili pu ana iho o ko laua mau ihu, a liuliu, pane hou akula o Anadarea,

            I hookahi hou a kaua honi hoomau ana i koe, a hookuu kana e kuu aloha i neia po.