Ke Aloha Aina, Volume I, Number 5, 22 June 1895 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

     @ manao pegana iloko o lakou @ mamua o ko na Hawaii i olelo @ he poe pegana loa.

     Ke nonoi aku nei makou i @ makou Lahui Hawaii ponoi, mai hoolohe i na olelo a keia @ haole aia, hoole Akua, a @ waiwai pau wale o keia @.

     E malama a e hoano kakou @ ke Akua la i haawi mai ai @ea e pono ai kakou.

     E hookuu aku i na poe haole @ lealea e hana lakou i ko @ou makemake iho, aka, e @no no kakou e malama i ka @hia a me ka hoano o ia la, e like me ka ke Akua kauoha ia kakou.

 

Ka hoopai no ka wawahi sabati

     Ma ka holo ana o ka moku@ Kinau mai Hilo aku no Po@ hoiki; Puna, Hawaii, ua hoolilo @ ka la Sabati i la hana maoli @.

     Ua ku ae ke Kinau i ka @ Sabati, a ua hooleleia mai na @aapa me na ukana, ua lawe @aku hoi i na ukana o ka aina a me na holoholona a me na kanaka, ua lilo maoli ka maluhia o ka ia Sabati mea ole i ka hana imi waiwai i na haole.

     O Mr. Kawaimaka, he opio ano haipule oia, @ noho ana ma Pualaa, a ma Pohoiki oia ma ia @e malama ana i ka halawai @ Sabati ua hele aku oia e ao ia Rycroft aole pono ka hana i ka @ Sabati momali hoopai ke Akua ia oukou @ k@ oukou nana i keia mea.

     Aohe he hoolohe mai o ka haole hookan@. Aka, aole i hala-he hapalua hora mahope iho o ko laua kamailio ana, aia @, ua ku mai la he nalu nui a popo’i iho la maluna o ka waapa i piha i na ukana a owili pu@ iho la ka waapa me na kanaka a me na ukana, a pakele mahunehune mai na kanaka, aka, o ka waiwai o ka poe haole hookiekie ua lilo aku a nalowale iloko o ke kai. Nui aku la ke poho o ua poe haole hookano nei.

     Ua oi ae ka menemene a me ka manao malama la Sabati o ka poe Hawaii ma kuaaina, ma mua o na haole imi waiwai e noho la ma Puna. Pela ko’u ike pono, no ka mea, ilaila au a ike pono i na ano hana a lakou.

                                                   Owau iho no,

                                                               G. M. N.

 

oolea na manao hoahewa.

     E ka Nupepa KE ALOHA AINA. Welina kaua

     Ka miliinili@a ka Lahui, e oluolu oe e hoike ae i keia mea i ke akea, i ike mai ai na makamaka i na ouli pahaohao i hoea ae iloko o ka halepule haole (Union Church) penei no ia:

     I ko’u komo ana aku a me ko’u kokoolua, e haiolelo ana kekahi mea, aole au i maopopo owai la ia. Hoolohe aku la au i kana hai ana, me he mea la, ua wela kona mau manao, e hoahewa ana oia ia lakou iho no no ka malama ole i ka maluhia o ke Sabati.

     Mahope iho ona, ua ku mai la he haole pilalahi loihi, a hoomaka mai la oia e wehewehe pakahi he mau mahele like ole o na poe o na kulana haahaa i hoopaa loa ia i na la a pau loa ehiku o kela a me keia hebedoma no ka hana ana i na hana ponoi no a na haku ponoi iho no o ka Ekalesia Union o Honolulu nei. Ua ike aku maua me ko’u kokoolua i na poe haole hoahanau o ua Ekalesia la e oni ana, me ka mae a haikea launa ole o na helehelena no ke oolea o na hopunaolelo a ka mea e kamailio ana.

     Eia kekahi o kana mau mapuna olelo a’u i hopu aku ai:

     “I kekahi la, loaa aku ia’u he haole e lawe hau ana (ice), ninau aku au iaia: Pehea, aole paha ou hele i ka pule ma ka la Sabati? Pane mai oia  Aole. No keaha hoi? Ka! pehea auanei e hiki ai au ke hele, oiai, ua paa au i ka hana (lawe hau) a kekahi hoahanau no hoi o oukou.

     Hoohele hou aku la na kamailio ana a ua haole nei no na poe i hoopaa mau loa ia ma ka hana ana i na la Sabati, e like me na poe hana ne ka Hale Leta, a pela ma na kaa alanui mahu, a hiki aku no hoi i kahi o ka hoopili ana ae i ke aupuni, malaila oia i hoopuka ae ai i na huaolelo: “I na aole e malama ia ka maluhia o ka la Sabati, alaila, he mea ole keia aupuni a e lilo ana he mea helelei wale.” Ua hoohele aku la kana mau wehewehe ana no na aupuni i hoole i ka malama ana i ka maluhia o ke Sabati, e like hoi me Farani.

     Nui ka wela o kana mau olelo, a ua ike au, me he la, ua nohoia e ka Mana o ka Uhane Hemolele.

     Mahope mai o ke kamailio ana o kekahi mau hoa e ae, ua ku mai la ke Kahunapule o ka Ekalesia a pule: Eia ka’u mea i haka pono aku ai; iaia e pule ana, ua hoopuka ae oia i kekahi mau hopena olelo ano like loa paha me keia:

     “E ke Akua, e hoolilo mai Oe ia makou i poe malama i Kou la Sabati, mai hoolilo Oe ia makou i poe hana i na hana e hoohiolo ai i Kou la Hoano, aole hoi e ae ia makou e hoolilo ia la, i la kikipu

     I ka wa i puka ae ai na huaolelo kikipu; ua puiwa loa ia ke anaina i ka lohe ana aku i kekahi leo hoooho, e olelo ana, Amene! Ua hookoia ko’u makemake !!

     Ano uluku ae la oloko no keia leo puoho ano e loa. Eia nae, i ko’u nana aku, ike aku la au, he wahi kanaka pilalahi ano Inidia paha oia, a i ole ia, he hapa Mulatoes paha, aka, ua ano pololo no nae hoi kana kamailio ana mai, e hoahewa ana i na hana hoohiolo i ka maluhia a me ka hoano ia o ka la Sabati.

     O ko’u komo mua loa ana keia no ia halepule, a i ko’u puka ana ae iwaho, lohe iho la au i na nune olelo mawaena o lakou iho, e hoahewa ana i na hana o keia ano.

                                           C.   *   *   *   *

 

KA PUA MAKAHEHI NUI IA.

THE CARNATION—KA PONI MOI.

(Unuhiia mai ka Honolulu Diocesan Magazine.)

 

     He kakaikahi wale na poe i hoomao popo ole i na palena i pili i ka hooulu ia ana o na pua poni moi. E hoonaue aku oe ma ka alanui Nuuanu, ilaila oe e ike aku ai he kanalima hapa haneri o keia mau pua ua haku ia i mau lei kahiko a hoohiehie.

     O na lei poni moi a me na poke pua poni moi, oia ka oi pookela o ke ohohia nui ia i keia wa mawaena o na poe Hawaii. Ua hoomaopopo anei ka poe heluhelu i ke kumu i lawe ia mai ai ka poni moi iloko o keia manao? Malia paha, aole. Alaila,e hoakaka aku makou i ka manao huna ike oie ia. O ke ano maa mau o ka olelo Hawaii kumu, e hoopili mai i ka hua leo kahi mahope o ka hua leo ole. Aole e hiki i ka poe Hawaii ke puana pono i elua hua leo ole i ka wa hookahi. Nolaila, ina lakou e hookomo i ka hua leo kahi mawaena o ka “r” a me ka “@,” e like me ia ma Carnation, ua ano kokoke like ka puana ana me Coronation, a o kela lahui i hoopoeleele ia, a i hookikina ia ma na ano a pau e lilo lakou i poe makemake aku i ka oligarchy, (aupuni limaikaika) ke hoomau nei no ko lakou hilinai ana ma ka malumalu o ka wa i hala. I ka hoi pono ana ae i kona hooholo loa ana, o keia no ka Pua Coronation o Enelani, a na lakou no i kapa iho i ka inoa Hawaii “Poni Moi” (Ponymoee) a o kona ano, he Poni, a i ole, he Kalaunu Moi.

     O keia iho la ke ano maoli, oiai o Liliuokalani iloko o ka nohona paahao, a o Kaiulani hoi ma ka aina e, ua hooulu aku na Hawaii i ka pua poni moi, a ua papahi i na pua poni moi, no ka mea, he ho@lona ia o ko lakou manao lana, a he hooiaio ana hoi no ka manawa e hiki mai ana.

 

Ke Ala o ka Malamalama

     O ka malamalama i loaa i ka honua nei a me na hokuhele e ae ma ka lewa o ka lani, ua hoomaopopoia mai ia mea ia kakou e ka poe noeau o kela a me keia aina, i kela a me keia kau makahiki o ka honua nei.

     He mohala ke ala a ka malamalama e lele nei iloko o ka hohonu o na kaupoku kiekie o ka lani, no ka mea, ua hoike mai ko kakou poe akeakamai kahiko, no ke ano o ka la a me ka honua, ka mahina a me na hoku hoi. He mau mea kino poepoe lakou a pau loa pela i lele ai ka malamalama mai na mea kino malamalama aku a pau loa, ma ke kulana mohala poepoe like.

     O ke ala o ka malamalama iloko o ke kanaka, ua like a like loa me ia ano i hoikeia maluna ae nei, e lele ana oia mai kona puuwai aku a pa i kona poe hoa ma na aoao a pau loa e like me na kukuna o ka la maoli e hooleleia ana iluna o na hokuhele e poai ana iaia.

     He wela a me ka mehana ko na ku kuna o ka la ke kau aku iluna o na hokuhele; pela no hoi, he wela a pumehana ka uhane o ke kanaka, ke pa aku na kukuna o ka malamalama o ke aloha aina iloko ona.

     E poai ana, a e kaahele mau ana na hokuhele, i lawa, a i loaa like i ko la kou mau aoao na kukuna malamalama. Pela hoi ka lahui, e huli ana, a e kaahele poai ana lakou, i hiki e loaa like, a lawa like lakou i na kukuna mahana o ka uhane aloha aina, i hooleleia aku maluna o lakou.

     Ua loaa i na ohana nalo meli, na manu liilii, na pu’a hipa, ko lakou noho pumehana ana, mamuli o ko lakou hele kaapuni mau ana a mamuli hoi o ko lakou moe po’epo’e ana iho.

     Pela e loaa ai i ka lahui Hawaii ponoi, ka pumehana o ko lakou manao aloha no ko lakou aina hanau, mamuli o ka noho launa like ana, hookuikahi like ana ma na ano a pau. He lokahi iloko o na hana pono a pau loa, alaila, ua loaa aku ka pomaikai.

 

Ke hele nei kakou.

     H e nui na hoakanaka o kakou e hele liilii aku nei ma keia aoao o ka muliwai o ka make, e like me ka ke Akua kahea ana mai.

     He mea hoopilihua keia hele ana o na hoaloha, i na manao ana o na ma kamaka o noho iho ana, aka, oia no nae ka hopena o na kanaka a pau loa. Aole kakou he poe noho loihi ma keia aina, a ma keia ao; aka, he poe malihini wale no kakou a pau loa.

     O ka poe hanohano a me ka poe ilihune, he hookahi wale no hopena, e hele ana mai keia ao aku, a nalowale loa.

     Hookahi mea kupono a kakou e hana ai, e hoomakaukau no ka noho ana, ma kela ao mau loa.

     Ina kakou, aole e hui pu ana me na hoaloha ma ke kino ma keia noho ana eia nae, e huipu no ma kela ao aku ma ka uhane, ina ua like na hana ana no ka pono o ko kakou mau uhane.

     He nui na mamo a Iseraela i hemo mai Aigupita a e hele ana i ka aina o Kanaana, aka, i ka pau ana o na makahiki he 40 o ko lakou auwana ana ma ka waonahele o Sinai; aia hoi, he elua wale no o na ohaua kahiko, a me ka poe mamo opiopio i komo aku i Kanaana.

     He nui wale na hoaloha o kakou i hala aku, aka, pehea la ka nui i puka pono a komo aku iloko o kela Kanaana hou ma ka Lani?

 

Ua Hala o Hon. J. Nakaleka

HON J. NAWAHI;

                                                                     Aloha oe;

     E oluolu oe e hoolaha ae i keia malalo iho maloko o kau nupepa i ohohia nui ia:

     Ua haalele mai i keia ola ana o Hon. J. Nakaleka, ma ka hora 7 a. m. o ka la 10 o keia mahina. Ua hanauia oia ma Halawa, Molokai, i ka la 24 o Maraki, 1842, nolaila, ua piha iaia na ma kahiki he 52, i malama, a me 16 la ma keia ola ana a hala wale aku la oia. Ua hoonaauao ia oia ma Lahainaluna no kekahi mau makahiki elua. Ua noho Lunakanawai Apana no Molokai mamua, a he hoa kaukanawai hoi no kekahi mau Kau Ahaolelo. Ua lawelawe oia i ka oihana Luna Helu; a he loio ma ke kanawai i kamaaina iwaena o na poe he nui. Oia ka helu ekahi o ka hookipa i na malihini mai ka poe kiekie, na ‘lii, a hiki aku i ka poe haahaa ilalo loa, ua like loa kana hookipa ana. He eleu ma na hana lima, he kalepa i’a kana oihana hana lima hope loa a make aku la oia. Ua haalele iho oia mahope nei he wahine a me ka lehulehu o ka ohana e kumakena aku nona me ka paumaka luuluu.

                                           Kou oiaio,

                                                         W. A. KIHA.

     Halawa, Molokai, Iune 12, 1895.