Ke Aloha Aina, Volume I, Number 13, 17 August 1895 — Page 3

Page PDF (772.71 KB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  Kaimuki class of '78

KE ALOHA AINA

 

POAONO, AUG. 17, 1895

 

Na Palapala.

@ e @ maluna o makou ke koikoi o na @ mau manao i hoopukaia @ o kela poo, aka, e ili no ia maluna o @ lakou i kakau mai.

 

NA HOOPUIKIA WALEIA O KA LAHUI HAWAII ME NA ’LII E NA MANA AUPUNI @ WAHO MAI.

 

@ HOOPONOPONO:

@ Welina pu kaua: @ o keia kumumanao, @ au i kou oluolu, e @ e kalena aku imua @ maloko o kau nupepa @ ehaeha i loaa i ka lo@ Hawaii aloha, a me na ’lii @ pau aku i ka nalo a hiki @ nei i ke au o ka Moiwahine Liliuokalani. A o na kau@ waha a me na koikoi e kau mai @ no keia huai pau anu aku @ o keia pauku kino, @ he mau mea o ia ano e hiki @ aha ke ike iho lakou i ka @ lakou i manao ai oia ka @ e kanu ola ia ai @ lahuikanaka oluolu, heahea @ lokomaikai hoi. He haa@ nani i loaa ole i na lahui @ e ae o keia moana Pakipika @, a pela no hoi ma na aina nunui palahalaha o ke ao nei. Aka, o ka lahuikanaka Hawaii wale no kai loaa ia haa@ pookela mai na Lani mai. A @ ia oluolu no a lokomaikai @ lahui, ua hoopilikia wale @ la ao nae e kekahi mau @ aupuni kuwaho pela ka @ ike akea ia ma na moo@ nei, no ia mau hana @ nele aloha hoakanaka @ hookauia maluna o keia @kanaka a me na ’lii mai k@ hauupo loa mai no o keia @ a hiki wale mai no keia @.

            O ka hoopilikia nui wale mua @ kuai ae ai, oia keia: “Ka @ ia ana o ka lahui Ha@ a naaupohoia me na @ uku i kekahi puu dala nui @ launa ole he $500000 @ hoi, he hapalua milio@ a oi, e kekahi aliimoku o ka mokukaua nona ka inoa Poacook a o Jones ke Kapena o ua mokukaua la, no ke aupuni o Amerika Huipuia i ka A. D. @

            O kahi moolelo o keia hana @ a kela aliimoku o ka @ Peacock o ke aupuni Amerika he uuku no; aka, he @ no nae me ka i’o, aohe iwi. Ke makaikai iho ka mea heluhelu i ua wahi moolelo io ia o na hana a ka lokoino mai kela aupuni makamaka mai, he ku no i ka menemene a me ka manaonao na hana i hookauia mai maluna o keia lahuikanaka hawaliwali, mai na ’lii a na makaunana o na la pouli haalele loa @ nohona naaupo.

            @ oono makahiki keia mahone mai o ka hiki ana o Bina@ ma i Hawaii nei i ka 1820. A e hoomanao iho ka mea heluhelu, aole i mohala lea ae kahi malamalama ikoko o ka lahui Hawaii ia wa, a o ka anai koke, ia aku la no ia me na hookikinaia, o na ’lii a me na makaainana e uku i keia ahua dala he hapalua miliona a oi. A o keia koi a kela aliimoku Jones ua aponoia e ka Ahaolelo nui o Amerika, ke aupuni no hoi nana mai ka ehaha a kakou e uwe nei i keia wa, no 2 makahiki a oi e hele nei a keia a keia lahui e poina ole ai a kau aku i na mamo.

            Ua maopopo no ia kakou, aole he dala o Hawaii nei ia wa aka, o ka waiwai i ohiia oia ka Iliahi, ka laau ala o Hawaii nei, a hiki i ka piha ana o kela hapalua miliona a oi aku a Diabolo. O ka hoike a ke Komite o na oihana o na aina e, o ke kau 28 o ka Ahaolelo Nui o Amerika, kahi i ikeia ai ke hana hoopilikia i keia lahui, a penei na olelo ana maloko o ia hoike: “Ua hookikina ia aku lakou, e hapai i kekahi mau ano hana kupanaha i hiki ai ke ohi ia ka auhau me ka hololea; a oia mau hana, ua holopono loa a loaa mai la i ko kakou mau kupa ma kahi o $500,000.” Penei hou kekahi mea i loaa maloko o ka pakui a ua komite la o na oihana o na aina e:

            “E lawe aku kela a me keia kanaka pakahi, a haawi i ke Kiaaina o ka apana, kahi ana i noho ai, he hapalua pekula laau iliahi maikai ma ka la 1 o Sept. 1827, a mamua iho paha, a ina e loaa ole ka iliha, alaila, e la weia no he eha dala Paniolo, a i ole ia , i kekahi mau waiwai e ae paha nona ka huina i hoike ia ae la. Aole he mea hookahi e hookuuia mai keia kanawai mai ma ke hele ana i kuahiwi, koe wale no no poe nawaliwali a eiemakule loa.

            “O kela me keia wahine pakahi nona na makahiki he 13 a oi aku, e uku no oia he hookahi moena o 12 kapuai ka loa, a he 6 ka laula, a i ole ia, i kapa nona ka waiwai io e like me ka moena i haiia ae la; a i ole, he hookahi dala Paniolo ana e uku ai ma ka la 1 o Sept. 1827, a mamua iho paha.” (E nana i ka hoike a ke Kuhina o ko na Aina E, imua o ka Ahaolelo o 1886.)

            Eia hou no: Ma ka leta a ua aliimoku nei o ka Peacock, ka mokukaua o ke aupuni Amerika, i kakau aku ai i ka Mea Hanohano Ogden Hoffman, ma ka la 3 0 Mei, 1838 e olelo ana penei: “O kekahi mau hua o ka’u hana, oia no ko’u hoopaa ana aku a ukuia mai he $500,000 a oi aku e ka Moi Kamehameha i make aku nei o ka Paeaina Hawaii, i aie i kekahi mau haole o Amerika Huipuia.”

            Eia hou no, maloko o ka hoike a ua komite la no ia haiia ae nei, e olelo ana penei:

            “He $500,000 a oi i hoopaa ia aku, a ukuia mai mahope aku e ka Moi o ka Paeaina Hawaii i kekahi poe haole o Amerika Huipuia.”

            E ka lahui Hawaii aloha, kuu io a me kuu koko, ina he mea hiki ia oukou ke loaa kela buke o ka hoike a ke Kuhina Aina E imua o ka Ahaolelo o 1886, e hoomaka ana mai ka aoao 17 aku a hiki i ka aoao 28 o ia buke, e ike pono iho auanei oukou i ka hohonu o na noii ana a kela Kuhina i hoino nui ia, oia o W. M. Kipikona, a i kona wa i noho Kuhina ai, ua hue ia ae la keia mau hana awaawa a kela aliimokukaua Pikoka o Amerika, ka mea nana i hoopilikia mu i ka lahui Hawaii a me na alii i ka wa naaupo loa.

            A oia palapala hue i ka papaku o na hana hoopikilia lokoino a ia Kapena mokukaua Amerika, a i aponoia e kona ahaolelo nui, ua hoounaia aku ia i ke Kuhina Noho o Hawaii nei ma Wasinetona, no ka waiho ana aku imua o ua aupnni la, no ka noonoo ana a ia aupuni nui, no kela mau hana hoopilikia wale maluna o ka lahui Hawaii ilihune a naaupo hoi.

            Ua makemake au e hoikeike ae imua o oukou e o’u mau hoa makaainana aloha, i mea na kela a me keia e noonoo iho ai, no ka hoohui aupuni ke hiki mai ia wa, a owai la ke aupuni i oi ae ka pono ia kakou ka lahui Hawaii e hoohui aku ai? O Amerika anei, ka mea nana kela koi hookikina e uku i kela $500,000 a oi a diabolo, a me nei awaawa no hoi o ua Amerika ka la i hana iho nei, e ku nei ka maea? O Beritania Nui paha, ke aupuni i holoi koke ae i ka lepo a kona kanaka i haukae iho ai, oia hoi o Haku Pauleta, o ka mokukaua Karisefota?

            Na kela a me keia makaainana Hawaii ponoi, i aloha a i makee i ke kuokoa a me ka noho oluolu ana malalo o na kuikahi noho aloha me na aupuni kuwaho, a o ka mea i oi ae ka pono ma ka noonoo maikai ana malaila e hooholo ai.

            A mamuli o kela hana hoopilikia a ia haole Amerika o ka mokukaua hooweliweli Pikoka ua kauia ke kanawai no ke kaikamahine o 13 makahiki a oi aku, e uku i ka moena o 12 kapuai loa, a e 6 kapuai laula a i ole, i kapa, he kapa mamaki paha, he o-uholowai paha, a heaha la?

            Aloha wale na kaikamahine opio o ia mau la i ka make malalo o kela kanawai hoopilikia lokoino a Kapena Jones o ka manuwa Pikoka.

            Pela hoi na kane, ua kauia ka auhau hoopilikia a Kapena Jones, i hapalua pekula laau iliahi, ma ka paumi dala o ka mea hookahi, a ua like ma $5 o ka hapalua pekula . A o ka nui on pekula u kiaa ia Kapena Jones mamuli o keia auhau hoopilikia wale i ka lahui Hawaii a me na ’lii he 90,000 no ia, ma ka umi dala o ka mea hookahi ua like me $900,000 ka waiwai io i loaa i kela haole Amerika kolohe i ka lahui Hawaii, a ke aupuni Amerika i apono ai.

            Pehea keia la e ka Lahui? Owai ke aupuni oi aku o ka hoopilikia i ko kakou Lahui? Ua olelo ae kekahi o-ha kulai o ka aoao mikanele Amerika, “ua aie keia lahui Amerika, ma ka hoouna ana mai i na mikanele i keia Paeaina i ao mai i ka Euanelio o ke aupuni Lani, a pela aku.”

            Ke pane aku nei au, Aole he pololei o ia olelo ana pela, ua aie keia lahui no ia mea. Aole ka pono euanelio he pono na ke kanaka ponoi iho, e hiki ai ae pololei ai ke olelo ae pela. Aka aole loa pela. He pono pili uhane ia, i kauohaia e ka Haku Iesu e haai aku, aole ma ke ano me he waiwai kalepa la, e pono ai ka olelo ana iho, “ua aie keia lahui ia Amerika.” Aole loa he pololei ole ia mau olelo, me na olelo i hoolahaia—“Ua pau ka manaolana no ke kukulu hou ana i ke Aupuni Moi.”

Aole i pau .

   

            Ua lohe ia mai aia na kaikamahine hula iloko o ka hune a me ka pilikia e noho la ma Europa.

 

Hoolaha Pap Aina!!!

O KA HUI nona ka inoa malalo iho nei, ke papa aku nei i na poe mea holoholona a pau, mai hookuu wale e holo maluna o ko makou aina mahiai laiki e waiho nei ma Waialae, mokupuni o Oahu. Oia ka aina mahi laiki o Lok Sing Wai & Co. Ina o ka mea hookuli a kue i ko makou mau pono, e hopu no makou i ka lakou mau holoholona, a hoouku e like me ka nui o ko makou mau poho. A ina  paa ole i ka hopuia e kipu aku no makou, i mea e pale aku ai i ka hoopoino ana mai i ka makou mea hooulu. A ma keia hoolaha e mau no ia papa ana, e like me ka loihi o ko makou noho ana maluna o ka aina a makou e paa nei.

O makou no,

LOK SING WAI & CO.

Waialae, Oahu, Augate, 12, 1895 1m.

 

Olelo Hoolaha Papa!!

E ike auanei na kanaka o na ano a pau loa ma keia. Owau o ka mea nona ka ino malalo iho nei, no Kahaluu Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, Ko Hawaii Paeaina. Mai a mahope aku o keia la, aola loa au e hookaa i na aie a kuu wahine mare, oia o Pahia (w) me kou apono ole mamua, oiai, ua haalele kumu ole mai oia ia’u a me ko maua noho mare ana. Maluna o na poe a pau e hoaie aku ana iaia ko lakou mau poho, ke hoolohe ole mai lakou i keia mau olelo papa. Ua pili keia i na poe mae hale kuai, a mea waiwai paha, e noho ana ma kona (Pahia) wahi e noho nei, ma Waikapu, Wailuku, Waiehu, Waihee, a ma Makawao paha, a ma na wahi no a pau loa o Maui, a me na Mokupuni e ae o keia Paeaina.

Owau iho no.

S. B. KAOMEA.

Kona Hawaii, Iulai 29, 1895. 1m

 

Hoolaha Hoopua.

            O keia Palapala Hookohu, Hope no T. K. Kaiakea o Haaheo, Hilo, a maua me kuu kaikunane o KEAMO i kakauiuoa ai iloko o Nov. 1894, no kona malama a hooponopono ana i ko maua mau hapa o ka waiwai o ko makou makuakane i make.

            Ma keia, ke hoike a ke hoolaha aku nei au i ke akea, no na kumu kanalua i loaa ia’u, nolaila ke hoopau aku nei au i kona mana maluna o ko’u hapa, a ke unuhi nei au a kaawale, a na’u iho no e malama a hooponopono ma ko’u hapa o ka waiwai, oiai, ua oo no au ma ke kanawai i keia wa. Owau no,

MISS KEALAIKI MOAKEAWE.

Puueo, Hilo Hawaii, Aug. 10, 1895.