Ke Aloha Aina, Volume I, Number 16, 7 September 1895 — Page 5

Page PDF (754.56 KB)

This text was transcribed by:  Cheryl Bain
This work is dedicated to:  Hawaiian Electric

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, SEPT. 7, 1895       5

 

 

@ papa, a kuai kekahi mau @ wahi @lule nou a i lole@ a i mau wahi paleili hoi @ keiki.  Ae, ua pono, I @ kekahi.  Ae, oia @ o kakou.  Ma@ @olilo ana aku a @ @ma, ua koe iho @oe.  A ua hoi @ kona home me @ ka hauoli nui, @ hoolilo pono ia @ luhi, no na mea @ @mauia ai ko la@

 

 

            @ me a me Kini?  He @ @a!  Nui kela.  Ae.  @ loa laua no ke kahua @popo, a malaila, ua pili laua @ laua mau dala ma ka aoao @ Kamehameha, eia nae, eo ia @ku, a puehu loa aku la ia @ @ dala, hoi wawae mai no Honolulu nei me na wahi kapa @ no o laua, aole i koe kekahi @ no ka ai a me ka ia, a @ nei o Hana me Hupa @ @ i na kane, i loaa kahi @ ka make@, aka, aole e loaa @, ua lilo i kela lealea a oukou ma ke kahua kinipopo @ no no ka pilikia!  Aole he @ dala i koe o ka luhi o ka @ ana no ke kuai ana aku na mea e hoomauia ai ke ola!  Nui ka @ o Hana a me Hupa ia @ine a me Kini ia Po@ono oluolu ole ka noho ana @ohe ai a me ka ia a ai iho ai ia W.  Nanahuia ka opu o @ no aka, pakike loa o @ ia Kini, me ka olelo ana @ ka hoi kau dala o keia @ o @ hana ana?  Pehea e @ ai ka laau noha, he hele oe @ @ piliwaiwai?  E ole o kealoha, @ ka hapaha i loaa ai ka @ @ noha, pau ai ko Kini pilikia, ina ua make oia!

            O keia iho la ke ano e ikeia nei mawaena o ka lahui Hawaii i kela manawa.

            @ loaa no kahi dala e hiki @ ke loaa ka ai me ka ia, ka @ @ ka laau lapaau, aka, ua @mahema iho no nae ka la@ Hawaii i ka loaa ana o na mea @ hoomau ia ai ke ola o ko lakou @.

 

 

@ HOOHOKAIA!!

 

            @ ka nupepa P. C. Advertiser o keia kakahiaka, Sept. 2, @ hoopukaia ae kekahi manao iloko o ka halawai ana o ka Papa Ola, ma ka auina la Sabati @.

            Ua hoike mai o Peresidena Smith, ua hai ia mai oia, aia he @ Hawaii kuloko i kapaia “ALOHA AINA,” ke ao aku nei @ i kona poe heluhelu, aole e hoike ae no ka mai kolera.  Ua @ he paila o na nupepa @ ka huli ana iho, aole loa @ oia ano i loaa!

            @ @hoohokaia ka manao o @ kanaka nana i hoopunipuni @ Peresidena Smith; a ua hoo@ pu ia hoi me ka Peresidena o ka Papa Ola, no kona pupuahulu ma ka lohe wale, a lawe ae oia i hana na ka Papa e noonoo ai, aka, i ka huli ana iho i ka oiaio, ua nele loa iho la, aohe mea i loaa.

            Ua hoomaopopo mau makou eia he nui wale o na poe kanaka manao ino e ake ana, e umi a e pepehi i ka nupepa KE ALOHA AINA.

            Ka elele a aliailono, nana e alo nei i na ale hanupanupa o ka moana kupikipiki o o keia wa o ka popilikia.  Aka, ua lanakila KE ALOHA AINA, no ka mea, aole oia i hana hewa, ma ka olelo ana, aole hoi ma ka hoolaha ana i kana mau olelo ao, no ka pono o kona lahui ana i aloha nui ai..

 

 

Wehe Akea Ia.

 

            Ua hamam na kolamu o KE ALOHA AINA, no ka hoopuka ana, a me ka hoolaha ana i na olelo ao no ke ola, a me ka pono o ka lahui.  Aole makou e kaki ana, a e lawe mai ana he wahi uku, no ka hoolaha ana i ke ola no ka lahui Hawaii.

            Ina he laau lapaau ola ka kekahi i ike ai, e pili ana no keia ano mai, e pono e hoike ae i ke @k@a, mai huna oukou ia laau ola ia pau loa aku ko kakou lahui ka make.  He mea kupono e hoomau i ka noho maemae me ka makaala no ka maikai o na wahi noho a pau loa, a e kokua a e hoolohe i na olelo ao o ka Papa Ola.

            Mai hoolohe i na nune olelo wale ma o a maanei nei, eia ka Nupepa Puka La KE ALOHA AINA, ke ku makaukau nei e hoike aku i ka nui o na ma’i, na make, a me na ola i kela a me keia la.  E lawe nui i ka kakou nupepa i ike i ke kulana o ke ola o ko kakou lahui e luku ia nei e ka make, a me ka poe i hala aku ma kela aoao o ka muliwai make.

 

 

KA HALAWAI KUIKAWA.

 

            Ma ka hora 11 a.m. o Sepatemaba 2 nei, ua malama ia ae he halawai kuikawa o ka Papa Ola, me ka ae ia o na poe i konoia nona na inoa malalo iho nei i mau hoa kuka pu no ka noonoo ana i na mea e hiki ai ke kaohi a hoopau i keia ma’i e laha nei.

            Eia na inoa o na poe hoa i konoia mai:  John E. Bush, Jos. U. Kawainui, James K. Kaulia, Henry Defries, Chas. L. Hopkins, Enoch Johnson, Henry Smith, W. L. Wilcox, D. L. Naone, Joseph M. Poepoe, John L. Kaulukou, Antone Rosa, S. K. Kane, Joseph Nawahi, W. C. Achi, F. J. Testa, George E. Smithies, Sam C. Dwight, Mr. He-u, J. K. Hookano, M. Keohokalole, Mr. Hanuna, W. Henry, Peresidena W. O. Smith, Kakauolelo Chas Wilcox, na Lala o ka Papa, Emerson, Waterhouse, Keliipio, na Kauka, Herbert, Myers, Ryder Wood, Russell, Smith a me Day a me Sir Robert Herron. 

            Ua hoike mai ka Peresidena o ka Papa Ola i ke kumu ano nui o ka halawai i kaheaia ai, oia keia.

            Ua loaa i na poe Kauka ka manao, eia na makamaka o na poe i loaa ia i ka ma’i, ke ulolohi nei i ka hoike koke ana mai.

            Ua olelo ae hoi o Kauka Herbert, o ka mea ano nui loa e hana ai, o ia no ka hoike koke mai i ka wa e loaa koke ai i ka ma’i.

            Ua olelo ae o Kauka Rusela aole no he ano kuanui wale o na hana e paleia aku ai keia poino.  O ka haawi ana aku i na kuhikuhi ana no na laau lapaau i na mea a pau, ua like a like ka poino a me ka pomaikai.  Ua olelo, ae oia, he mea kupono loa no e malama na mea a pau i aila naha, a ina he mea pono e lawe ae i elua puna nui piha aila naha a inu, he mea ia e hoomaikai ai i ka opu, no na ano ma’i he nui wale, malia paha o keia kekahi.

            Ua hoike mai o Kauka Herbert i ke kue o kona manao me ka Kauka Rusela no ka pono o ka haawi ana i ka aila naha i na poe ma’i.

            Ua hoike mai o Mr. Kaulukou i kona manao, ina paha he mea hiki no hoi i ka Papa Ola ke hoike mai i kekahi ano laau lapaau e ola ai keia ano mai, a i ole, na mea paha e hiki ai ke hana koke i ka wa e loaa koke ai, i pau ka pilikia.  Hoike ae la oia he kuhikuhi mai kekahi mea mai no ka laau kupono e ola ai keia mai, ect. (aohe pane e mohala ai ke noi).

            Ua hoike ae o Peresidena Smith, ina e hoomoa pono ia na ai me ka ia, a e hoomaemae i na lima me ka home, a e baila ia ka wai e inu ai e na poe Hawaii a pau loa, aole loa e loaa i ke Kolera?

            Olelo ae la hoi o Kauka Wood, ina e lokahi ka aelike ana o na poe Hawaii, e inu i ka wai a me ka ai i baila ia, a e holoi me ka wai mahana, alaila, aole loa e loaa ia ke Kolera iloko o hookahi a elua paha la ma keia mua aku.

            Ua hoakaka ae o Mr. Bush, he mea kupono keia e noonooia me ka nana ole ae i manao kalaiaina.

            He nui no na poe Hawaii manao e like me ko ke Aupuni.  He mea ole na rula a ka Papa Ola i hoolahaia ai ma ke Kuokoa i na poe Hawaii Ina he mea hiki ke ae ia, e lilo na mea a pau i hiki mai nei i mau agena no ka Papa Ola me ka lawe ole i ka hoohiki, he oi aku ia o ka pono.

            Hoike mai o Mr. Kaulia; oiai oia e uku dala ana no na wahine a ka poe pio kalaiaina ma kela Poaono aku nei, ua lohe oia i ka lakou olelo mai, no na mea e pili ana i ka hale ma’i o Kakaako.  Olelo na wahine, ua maka’u loa lakou, oiai, o na poe i loaaia i ka ma’i, i ka wa no e haawiia aku ai ke kiaha laau ano keokeo me he waiu la, aole e hala he umi minute o ka make no ia, a pela mau.

            Ua kamailio ae o Mr. Kale Aki, ua lohe nui oia no na poe kanaka e olelo ana no keia ma’i, a ua lapaauia no e na Kauka Pake a Iapana, a ua ola no hoi, a ua hilinai lakou ia ano kauka.  Nolaila, ina he mea pono i ka Papa Ola ke ae mai, i mau Kauka Pake a Iapana kekahi @ lawelawe pu ma ka Haukipila (malalo o na lilo o ka Papa Ola wahi a Colburn.)  Ina makemake na kanaka i Kauka Pake Iapana a haole paha, alaila, he mea ia e hiki ai i na poe ma’i ke paulele mai no ka hele i ka Haukipila ma Kakaako.

            Pane o W. O. Kamika.  Ua hiki no i na poe ma’i ke koho i ke Kauka a lakou i makemake ai.

            Ku o Mr. Nawahi a olelo.  Aole au i hele mai nei e hoolohe no ke kamailio ana no kela a me keia mea.  Eia ka’u mea i hele mai nei, ua makemake au e lohe mai ka Papa Ola mai heaha la ka laau e ola ai keia ano ma’i?  Ina ka Papa Ola e hai mai ana, alaila, e ku koke au a hoi e hoolaha ma ka’u nupepa i ka laau e ola ai, (aole he pane i loaa mai).

            Ua manao au e lawe i ka olelo a Dr. Russel, elua puna aila noha e inu ai a pau ae ka pilikia, aka, no ko Dr. Herbert kue ana mai, nolaila, aole o’u manao ia mea.

            Ninau hou o Mr. Nawahi Ehia la poe Kauka i loaa ka laikini maloko nei o keia kula nakauhale?  Pane ka Peresidena Kamika.  He @ ka nui.  Ninau hou:  Ehia o keia poe Kauka i hoike ma ke kakau inoa ana he ma’i Kolera keia?  Pane ia mai.  He nui loa a koe paha eha.  Ua hoike mai lakou i ka manao he Kolera keia.

            Olelo o Mr. Nawahi.  O keia kehahi kumu hoololohe o na kanaka, no ka mea, ua ike au ma ka halawai ana o ka Papa Ola, he 4 wale no Kauka i hooia ae he Kolera keia, a o kela poe e ae i koe, ke olelo aku nei i kekahi poe, aole keia he ma’i Kolera, oia ke kumu kuemi hope o kanaka, a o ka lohe hoi i na poe Kauka Pake a me ka Iapana kekahi, ka poe mai ka aina mai o ke Kolera, e hoole ana, aole keia he Kolera.

            He mea pono no i ka Papa Ola e kono aku i na poe Kauka lapana a Pake e kuka puma keia mea, oiai, he poe lakou mai ka aina mai o ka ma’i Kolera.  Ma ka hora 12:40 p.m. ua hookuuia ka halawai.

 

 

(E nana ma ka aoao 6)