Ke Aloha Aina, Volume I, Number 20, 5 October 1895 — Page 3

Page PDF (838.05 KB)

This text was transcribed by:  Patricia Ravarra
This work is dedicated to:  All the volunteers who completed their pledges

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, OCT. 5, 1895.

 

[ the left edge column was only partially visible; the lines have been typed individually, to help determine where words are missing ]

 

@ HALAWAI @.

            @u ma ka

@eia la, Oct.

@no a me na

@aia, no na

@powa e hiki

@ko o keia

@ la, a e pae

@ paha o na

@ nei.

            @ana iloko

@ pule i hala

@kuniahi, na

@o kaua 3 ae:

@uoha no ke

@ kela a me

@na pu a me

@ke pale ana

@hiki mai oia

            @ai nei a ka

@ua loaa mai

@ maopopo, he

@ ana ua poe

@ ua malama

@ ka Hale-

@ nei no ke

@ e hana aku

@ enemi.

            @o paha ke

@ai keia mea

@ mai kolera.

@ke aku i ka

            @ a ua hoo-

@ he ma i ko-

@oi mai ai

@ makau

            @ lakou

@o @ koa

@a, a ma na

@na Koolau a

@ mea nae e

@ak@a kakou

@e @e nei ka

@ hoomaalea,

@ ka ma’i ko-

@la, a ma ia

@e kumu o ko

@a ma Moana-

@ me na lako

@Nuuanu me

@ he hana ia

            @ nei no hoi

@i o ka Olym-

@ka, ua lohe

@iia ke kauo-

@ Honolulu nei,

@oolako aku i

@mpia me ka

@ka nui i ma-

            @ aku ai ke

@mpia, ua ho-

@ka olelo mai,

@a nanahu; a

@kauohaia mai

@o Kina.

            @ la, ahuwale

@ ke kuahiwi

            @ u-u nei i na

@a a i kai!  Pela

@ ma hana pa-

@kupanaha lua

 

Ua Lele wale no ka Haupu.

            Ma ka nupepa P. C. Advertiser o keia la no, Oct. 3, ua ike iho makou he mau wahi mapuna olelo uiui e pili ana no na lono hoomaoe a mea ma, a penei ka hoopahulu ana iho.

            Ua lohe ia ae; e haalele koke iho ana ka mokukaua Bennington ia anei no na kapakai o Amerika, ke piha oia i ka lanahu.  Pela anei?  Pane ia mai ana.  Aole!

            Lohe hou ia no, ua kauohaia mai ka o Kapena Pigman ma keia moku Australia mai nei, e holo hoomakakiu mawaena o na mokupuni (o Hawaii nei) a e hopu i na poe (moku powa) hookahuli aupuni e lele mai ana ma kekahi wahi o ka pae aina !  Pela io anei?

            Hele nui o mahaoi ma e ninau ka ia Kanikela Amerika Mills, a pane ia mai la; he mau hana hoopunipuni wale no ia.  Ku iho la i ka hoka loa lakou nei ma ae.  Ua loheia mai, ua hala aku la ka mokukaua Olympia i Hilo, ua imi aku la ia Papalauahi.

 

I Ke Awakea Okoa No

            Mehameha na alanui o ke kulanakauhale o Honolulu ma ka Poakolu.  I ke awakea okoa no, pau na makai i ka hoihoiia iloko o na keena o ka Halewai, e noho ai me ka makaukau no ka hoouka kaua nei e hoea mai na ma keia mua iho!

            Aia na pua ke hiu ia la iluna o na Hale Aupuni i mea e hoopoino aku ai i na enemi.

            Nui na hoomakaukau kaua o lakou nei!  Nui na puahio ana, me na hio o na poe wahine haole makou wale! ––Hele ino na hana a me na kauoha, me na lako ai, me na lako kaua.

            Pela no, oia ka hua hope o na mea i hanaia mamuli o ka alunu a me ka pakaha, a me he mea la, e lilo ana ko lakou ike ko lakou noonoo, ko lakou waiwai, i waiwai pio nona enemi a lakou e makau nui nei.

            O ka hana keia a ko ke Akua lima a kakou e ike aku nei, a kekahi poe nae e hoole mai ai, aole no ke Akua mai ia mea.

            O na mea a pau, ua ikeia lakou e ko ke Akua mana a me Kona naauao, a i kekahi wa, he hiki no i ka huhu a me ka inaina o ke kanaka, ke huli ae a hoonani i ko ke Akua inoa, a hooko aku hoi i Kona makemake.

            Pela makou e hauoli mau nei iloko o ka popilikia, no ka mea, o Iehova ko kakou puuhonua, a he kokua koke loa Oia i ka wa popilikia:

            Aia no o Kakela ke noke la mana ano a pau i ka hoopunipuni a me ka haanui i ka makemake loa o na kanaka Hawaii i ka hoohuiaina, a he awahua oa hoi i ka Repubalika.  Ka lapuwale!

 

Nui no hoi na Apa a Lakou nei.

            Ma ka Advertiser o Okatoba 2 aku nei, ua heluhelu iho makou i na manao hana keaka o ua poe profesa nei, no ka hana ana e loaa ai ke Kalorine [ as printed ] (Chlorine) mamuli o ka mea paahana Hermite.

            Ua hoaoia iho nei keia mea e ka Hui Kukui Uwila o Honolulu nei, mamuli o ka hoohanaia ana o ka uwila i ka wai kai, a loaa mai ke Kaloraine.

            O ke Kaloraine , oia no ke ea kaumaha o ke ano waihooluu omaomao, e lilo ae ai i ano paakai maoli.  He mea maikai loa keia no ka hoomaemae ana a he mea e hoomake ia ai ka hoi na anoano ma’i kolera a ma’i e ae no paha.

            Nolaila, mamuli o keia ano mekini i hoaoia me ka lawe ana a ka mana o ka uwila, ua ike ia ka loaa ana o keia mea maikai loa, mai loko mai o ka wai kai!  Kupanaha io!  Ua maikai loa keia mea ano hou!  A e ninau ana makou.

            A ina ua loaa keia mea hou maikai loa ( Kalorine ) [ as printed ] mai loko mai o ke kai, he mea e hoomaikai ai, alaila, aole anei e oi loa aku ke ola makai o na i’a e noho ana iloko o ke kai, no ka mea, aia iloko o laila keia Kalorine [ as printed ] kahi i noho pu ai?

            A ina pela, alaila, mahea ka hopohopo ana no ka make ke ai aku ke kanaka i ka i’a e holo ana iloko o ke kai, i hoomaemae ia e keia Kalorine [ as printed ] ?

            Nolaila, he hooiaio ana mai keia o ua poe akeakamai nei i ka pololei o ka makou mea i olelo ai, aole he make o ke kanaka ke ai i ka i’a o loko nei o ke awa kumoku o Honolulu, e like me ka make ole o kela poe sela he 13 o Keauhou i ai i ka i’a ( hahalalu ) mamua aku nei.

            O ka hookapu wale ana i ke kanaka, aole @ ai i na mee e pono ai kona ola kino, he hana pepehi no ia i ke kanaka, a i ka lehulehu a me ka lahui kanaka.

            I kekahi ano kanaka, ua kupono ole iaia ka mea ai i kupono loa i kekahi kanaka, pela no hoi kekahi ano lahui, ua kupono ole maole ia lakou ka ai a me ka i’a kupono i kekahi ano lahui.  Pela na mea a pau loa!  Nolaila, o keia mau papa ana a hookapu wale ana, me kona kumu io ole maoli, he mea hoopilikia wale no ia i ke ola o ia ano lahui; no ka mea, aole he mea i hoao ia a ike pono ia ka oiaio o na mea i oleloia.

            A pehea la:  E hoopaiia anei ke kanaka no kona kii ana a ai i ka mea e ola ai oia ?  I ka mea hiki ole ke hana ia i kanawai e papa ana i ke kanaka, aole oia e ai ia mea, oiai, oia no nae kona mea e ola ai.

            No keia mau mea, ua olelo makou:  he mau hana apa wale iho no keia a lakou nei.

 

EIA KA NOLAILA NEIA MAU HANA.

            Haohao no makou i ka ike ana i na poe koa me na pu a me na lako kaua i kahiko ia, e ku kiai ana ma na awawa o Moanalua, Nuuanu, Manoa a me na wahi e ae.  Oiai, he mea hiki wale no ke hoomaluia ia mau wahi me na makai, a poe e ae paha; me ka lako kaua ole.  No keaha la i laweia ai na pu raifala?  Aole no ka hoomalu ana i na poe kanaka e hele ana, aka, me he mea la, he mea okoa loa ka mea i manaoia e hoea mai ana, a o ua mea la, oia ka puali powa a na poe haole no o lakou nei, e hele mai ana no e powa, a e pepehi mai no ia lakou nei haole.

            A e like no me ke ano io maoli o na poe i loaa hewa ka waiwai, ma ka hana kolohe; pela no lakou e noho weliweli nei, a moe ole ka po, no ka nui o ka weliweli i na lono no na poe powa, e hele mai ana e kaili hou aku, i ka mea i loaa ia lakou e paa nei mamuli o ke kaili a me ka powa maoli ana.

            Nui no, ka nani o ke Akua e huai mai nei, a ahuwale loa ia mau hana a lakou nei e hana nei.

            A e like me ka makou olelo mamua aku nei, e lilo ana makou i poe hoike, no ko lakou nei pau ana i ke auhee a me ka holo ana e pee imua o ko lakou poe enemi e hoea mai ana, a lakou e upu mau nei.

 

Aohe no he Wahi Mea i Hana Ia.

            Mai ka la 18 mai o Sepatemaba, 1895, a hiki i keia la, ua hala ae nei he 14 mau la, aole loa he mea i hanaia e ke Aupuni e pili ana i ka huli ana, a hopu ana hoi i na poe nana i hana ino ia Mr. Godfrey.  Aloha ino kakou, ina pela e hana ia mai ai e ka poe kolohe !

            Kupaianaha ka manao ole ia o ke ola a ke Akua i haawi mai ai i na kanaka, a kakou e ike maka aku nei, he hoopalaleha ia, a he hoomaauea maoli ia keia mea e ke Aupuni, nona ponoi ke Kumukanawai, e kauoha maopopo ana e malamaia e ke Aupuni ke ola o ke lehulehu.

            He mea ano hou keia, a he mea no hoi e hookomo mai ai i na manao kaumaha a kanalua maoli no kahi e pakele ai o ke ola o ka lahui.  Aole o na poe Hawaii wale no aka, o na poe o na aina e aku no kekahi.  A ina pela iho ke ano o kekahi aina, e noho ai kekahi lahui, me ka hana ino wale ia o ko lakou mau ola e na poe kolohe, alaila, he mea maopopo aole he maluhia i koe iloko o keia Aupuni Hawaii nei.

            Alaila, ua hoi hou aku ko ka kou noho ana i hope loa i ka wa naaupo loa o na kupuna kahiko loa o Hawaii, i ike ole loa i ka malamalama.

 

Hoike no ka Ola Oct. 4, 1895.

            Mahope mai o ka hoomalolo ana o ka mai kolera no 6 la, ua laha hou ae la ma na la 27 a me 28 o Sepatemaba, a hoomeha hou he 4 la, alaila, hoea hou ae nei i ka la 2 o Okatoba Pela ia e hele kamukumuku mai nei, aole he pau loa o ka puka ana mai, aka, eia no ke no a nei iloko o ke kulanakauhale nei.

            Aka, mamuli o na mea i hoomaopopoia, malia paha e pau ana no ka laha ana o keia ma’i aka, he hopohopo no na mea a pau no ka pau ana.

            Eia na hoike piha no na mea a pau loa mai kinohi mai.

            86.  Paina (w) he 65 makahiki no Kikihale; loaa aku nei Sept. 27, hora 6:40 a.m., lawe ia i ka Halemai ma Kakaako, o Day ke Kauka, make no ia la.

            88.  H. N. Wheeler (k) he 65 mak., laweia mai Oct. 2 10 4o p.m., make Oct. 3, hora 6:40 p.m., o Herbert ke Kauka.

            O ke 88 keia o ka nui o na poe mai, mai kinohi mai.

            Ka poe i hookuu loa @ra mai, na ola loa mai ka Halemai mai o Kakaako, iloko o ke kau kolera mua loa oia iho keia.

            Nohoanu (k), Simeona (k), Paku (k), Kukauali (k), Geo. Jackson (k) hapa Paele, Kalamau (w), Luukia (w.), Likapeka (w), Ellen (w), Beckey Panee (w.), Poepoe (w), John Paawa (k), Kepano (k), Mary Puaahiwa (w), Keohaliko (w), Solomona (k), Manuel Carbral (k) he Pukiki, Liliana (w), Elijah Sniffin (k), Geo. Kekaulike (k),

Annie Mary Sniffin (w), Pakele (k) a me Keluia (w).  He 25 ka huina nui.

            Eia nae, o Keluia (w.), ua make oia mahope mai no ka mai ma ka puu mimi.

 

HE LEO POLOAI.

            I o’u mau Kini lawe Nupepa Ke Aloha Aina .  Mai ka Limukohu o Holae i Kapua, a ka Iliili-nehe i Waikini, i ka Holuhulu-moe-kehau o Miliolii i HOopuloa,

Aloha oukou:––

            Ke kauohaia aku nei oukou a pau loa, e ka’u poe lawe nupepa Ke Aloha Aina oiaio, naue ole, kupaa loa, oia mau e hookaa mai i ka oukou mau dala uku nupepa ia’@; e like me ka loaaana he $2.00 no ka makahiki okoa, a he $1.00 no ka eono mahina.  O ko kakou hokaa aku i ke ola o ka nupape oia ke kumu e ike ai i na mea hou he nui wale, a e loaa ai ka malamalam o ka noho ana.  E loaa no au ma ko’u Home, ma Walikanahele, Milolii-kai.

J. D. B. Kuakahela,

Milolii, Kona Hema, Sept. 22, 1895.

 

            He noi na pu i halihaliia aku inehinei mai ka Halewai aku, oiai ua ikeia aku kekahi mau mokukuna e holoholo ana mawaho aku nei.