Ke Aloha Aina, Volume I, Number 20, 5 October 1895 — Page 6

Page PDF (907.49 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

KE ALOHA AINA

 

6    KE ALOHA AINA, POAONO OCT. 5, 1895.

 

Ua Hala Aku o Poomaikalani

  Mamua ae o ka  hora 6 p.m. o ka Poakolu nei, ua oluolu i ka Makua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o Vergine K. Poomaikelani,  kaikaina o ka Moiwahine Kanemake Kapiolani ma kona wahi noho ma Kalihi.

  He omaimai mau kona no kekahi manawa loihi.  Aka, e like me ka hopena o na mea a pau, ua hiki mai no ka make i na wa a pau loa a kakou i ike ole ai:  Ua hoomanao makou ua aneane paha e piha iaia na makahiki he 55 o kona ola ana a hala aku la.  Ua noho oia i kekahi mau makahiki he Kiaaina no ka Mokupuni o Hawaii.  A he Peresidena no ka Papa Kuauhau Alii o Hawaii.

  Ua haalele iho oia i kona kaikuaana Alii mahope nei, a me na Keiki Alii Kawananakoa a me Kuhio Kalanianaole. - A me na poe e ae e pili ana ia lakou.

  Ma ka hora 2½ o ka auwina la Poaha i laweia ai oia e pule ma ka Halepule Bihopa o Sana Anaru:  A ma ka hora 3 p.m. i lawe loa ia aku ai no ke kanu ana ma ka Ilina o na Alii ma Maunaala.

  Ke komo pu aku nei KE ALOHA AINA me na Mea Kiekie ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, na Keiki A i pu iloko o na hoomanao walohia ana no ka mea i hala aku, a ke nonoi aku nei hoi makou i na Mana Lani, e hooluolu mai ia kakou iloko o na ehaeha a me na kaumaha, a e hooloihi i ko kakou ola ana iloko o Kona lokomaikai palena ole.

 

Kuhilani no hoi.

  Nui ka hoaa o kekahi poe i hoomaluia ai ma ka Halemai, a hookuuia mai iwaho nei iloko o kela mau la aku nei.

  Ua pelu hou aku keia poe i kahi o ka Papa Ola i wahi kokua ai, ua oleloia mai, o hele i kahi o ka Hui Kokua Aloha o na Wahine, aia ilaila ka ai.

  Huli hoi mai nei lakou a hele aku nei e hoike i kahi i kauoha ia mai ai.  Ninau mai nei owai oukou?  Aia ihea e noho nei?  Heaha ka oukou hana a pela aku.

  Ua maikai na kukai olelo ana, eia nae, hai ae nei ua poe nei, i ke kupanaha o ke kauoha ia lakou.  O! wahi a ka poe aloha i na poe popilikia, aole nana ia mea.  Aka, he kuhilani no nae na olelo ana mai pela, oiai, he okoa loa ka poe e ku ai ka olelo ana mai, e kii i ka oukou ai ia mea ma!  Oia hoi! la Kuhilani ma hoi!!

 

  Eia mai o Anadarea ka ipo hooheno a ka huapala, ke hele aku la me kona mau kuhina, a na oukou ia e haupa o i na ono.

 

Na ka Pua Lehua i Kapilia i ke Kepau; Nana i ao

Mai i na Manu.

  O na keiki o na aina kuahiwi ulula au, ua maa loa lakou i na hana kapili manu, iloko o na kau manu, a iloko no hoi o ka wa e pua ai ka lehua.

  Eia ae na mahina manu e hoomaka ana mailoko aku o Novemaba a hiki iloko o Feberuari, o keia a me keia ma kahiki.

  Ua lawe na keiki kapili manu i na kepau pipili loa, o ka ulu a o ka oha paha.

  I ka wa e kapiliia ai ke kepau a paa i ka pua lehua, a hoi iho ke keiki ilalo, aole e hiki iaia ke hoomaha iloko o ke kau manu, e pili ana ma kela a me keia paua lehua na manu Iiwi, Akakani, a Amakihi no hoi, a he aneane e pau loa o mua o ka umauma o ke keiki i ka paholehole, no kona, pii mau e anai ai i ke kumu ohia.

  E mau ana keia hana a kela keiki no ke kii mau ana e lawe mai i na manu i paa iaia iloko o kana manai La-i.

  Eia nae ka mea kupanaha loa, ina ua pili kekahi poe manu a mahope, ua hemo loa aku a lilo; aole loa e hiki ia oe ke hana hoopunipuni hou iaia e pili hou oia.

  I kona wa e hemo aku ai a kaawale, a kau ma kekahi lala laau, e ike aku ana oe iaia, e wehewehe ana i ke kepau i pipili ai i kona mau manamana wawae.  Nana mai oia a kani ae la, a ku lou hou no e hoomaemae i ke kepau pipili i kona mau wawae a pela no oia e hana ai, ina ua haukae ia kona hulu i ke kepau.

  I ka wa e lele ae ai o kekahi poe manu e hookokoke i ka pua lehua, e lohe koke aku no oe i kela wahi manu e kani ana, me he la e ao aku an i na poe manu i pili ole i ke kepau.  Ea!  Mai hele oukou e ai i kela pua lehua!  Ua ka pili ia i ke kepau!!  Ua pipili ia mai nei au, a haukae loa kuu wawae me kuu mau eheu!!!

  Nana na manu a pau loa, kiei e nana i kela pua lehua, ua hapalaia i kepau, alaila pau lakou i ka lele loa aku.

  Kapaianaha no!  Noonoo no na manu liilii o na kualono o Hawaii.

  Ae!  He olelo nane keia!  E like me na manu hele naaupo wale aku e ai i ka pua lehua, me ka ike ole i ke kepau e pili ai na wawae o lakou.

  Pela no nekahi poe o ko kakou lahui.  Ua hele wale aku, ua ahele ia mai, ua kapiliia ka hana aupuni me ke kepau, aia a ae e hoohiki, alaila, loaa ka hana aupuni!  Ae!  Aka, mahope, hoopauia mai la mai ka hana, a hemo mai la, ike iho la ua pipili na wawae i ke kepau.

  I ka hele ana aku o kekahi poe Hawaii e loaa ka hana, ike iho la i keia kanaka, e wehewehe ana i kona mau lako o ka oihana makai, oiai, ua hoopau ia mai la!  Auwe!  Pehea mai a ka hoi oe?  Ka!  Ua pau mai la au!  Ua hoohiki paha oe?  Ae hoi.  Ua hoohiki hoi au, me ka olelo ia mai, e noho loa au i ka oihana, eia nae, aole ka hoi pela, o ko'u inoa aku la no a paa, hoopau ia mai la no au.

  Ao mai nei ua kanaka nei i pili ai na wawae i ke kepau.  Ka!  Mai ae oukou e noho hana oiai, he hoopunipuni loa keia.  No keia mea, pau loa keia poe i ka hoi i kauhale, aole ae e noho hana ma ke kakau inoa ana e hooiki!  Ua like a like no na kanaka Hawaii me na manu Hawaii maalea.  O ka hana i hana ia mai i kekahi hoa kanaka, ua lilo no ia i mea e a'o mai ai i na hoa kanaka i koe mai.

  Nolaila, o ia ke koe o kakou la!  Ma ka apua no ke ola e na pokii!  Hana wale iho no ka poe pakaha i ka lakou kumu ino, aole e ko ana, no ka mea ua awili ia iloko o na hana ino.

 

E Kukalaia Anei ke Kanawai Koa?

  Ina he oiaio na lono e hauwawa nei no ka hookahuli aupuni e hoa mai ana maluna o na aumoku powa.  Aole anei e hapai koke ia ke kukala ana i ke Kanawai Koa, ma Honolulu nei, a ma Maui, a ma Hawaii paha, ina ma ia mau wahi e hiki ae ai o na poe powa?

  O ko makou koho aku, oia no ka hopena o keia mau la aku, ina he oiaio na mea e upu ia nei.  Alaila, o na poe Hawaii maoli o kakou ke kukulu ia aku ana i poe pine-pa, mamua o kahi a ka enemi e hele mai ai, a o lakou la haole ea, e hoi loa ana no lakou la mahope loa, e kiei mai ai iloko o ke kaua ana!

  E nana oukou i ka hopena o keia mau mea a pau loa.  Ua ike maopopo kakou i ka noho inea ana o na kanaka, i ka wae kukala ia ai o ke Kanawai Koa, ua nihinihi maoli kahi e pili ana ike ola o ke kanaka, i like ole ka maalahi, a me ka moamoaia, e like me ko ka wa e noho maoli ana ka lehulehu, malalo o ka mana kanawai o na aha hookolokolo o ka aina.

 

Na Lono Wale Mai no.

  Iloko o keia mau la e uluku nei na lono no ke kaua, no keia hoea mai o na poe powa; aia hoi, ua pau aku he heluna nui o na poe kiu haole no ka nana ana ma na makalae o Kawaihoa, no Makapuu, no Waialua, a no na puu kiekie o na kuahiwi, e kiai ai no ka ike lihi aku i na waa kialoa o ua poe powa nei.  Eia no na makai ke noho mai nei, me he poe lawehala la iloko o ka halewai.  O ka elua keia o na la o ka noho ana; aohe makai o na huina e ikeia nei.

  Olelo ae nei kekahi lohe makani, eia no ka iloko iho nei ua kupueu nei, a ina no e ala ae ana, alaila, ikeia aku.  Aka, he mau lono oiaio ole wale iho no ia, a he mea hoohala kamailio na ka lehulehu.

 

E lawe ma i KE ALOHA AINA; i ke mau i na mea hou o keia mau la e nee nei.

 

  Aia na poe i pau ka hoomaluia ana e ka Papa Ola, ke hele nei i ai na lakou i ka Hui Kokua Aloha o na Wahine Mahope iho o ko lakou hoa-a ana i ka nele ai ole.

 

  Ke wehe hou ia nei ke kuai makepono ma ka Heiau o na Paikini ma kahi o M. G. Silva ma Alanui Papu, Helu 519.  Nolaila, e hele nui ae maaila, a e loaa no na mea kuai makepono oa.

 

KA MOOLELO O D. K. KANEHIWA.

  Ua hanauia o Mr. D. K. Kanehiwa ma Kainaliu, Kona Akau, Hawaii, i ka la 25 o Maraki 1844, a ua piha iaia ke 51 makahiki a make aku la O Keawekaapali (k) a me Kalailualani (w) kona mau makua.

  Ua hoonaauao maikaiia oia ma ke kula nui o Lahaina-luna, a ua puka mai oia me ka maikai.  I kona hemo ana mai, ua hoi hou oia i kona aina hanau, ilaila oia kahi i noho ai a hiki i ka hoala kaua ana a Kaona, a oia kekahi i komo pu ia hoala kaua ana, a ua paapio lakou a pau loa.

  I ka la 19 o Augate 1869 ka hoala ia ana o ia kaua.  No ia paapio ana kona kumu i hiki mai ai i Honolulu nei.  I ka hiki ana mai, ua kii koke aku o W. L. Moehonua iaia e hoi me ia, a ua hoi oia me ia e noho ai a hiki i kona mare ana me ke kaikuahine o W. L. Moehonua, o ia hoi o Alapai, a ua noho lakou me ka maikai a hiki i ka hoi ana o Moehanua i Kiaaina no Lahaina, a ua hoi pu oia me ia.

  Mahope mai, ua kauohaia aku ia e Kale Kulika e hoi mai i keiki lawelawe nona, oia hoi ko Kale Kulika wa e noho Kuhina ana.

  Ua noho oia malalo o kekahi poe Kuhina mai ia wa a hiki i kona make ana, a ua piha iaia he 18 makahiki o kona noho hana ana malalo o ke Aupuni Moi, a he mau wahi mahina pokole kona noho hana ana malalo o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei, a hoopauia mai no ka hoohiki ole malalo o ke Kumukanawai o keia Aupuni. 

  Ua mare oia he wahine hou, oia hoi o Mrs. Mele Kolomoku a ua oki me ia wahine.

  Ua komo oia i ka hoomana e olelo ia nei o ka Hoomana o na La Hope i Hooponopono Houia.  Ua paulele oia me kona naau a pau.  O keia ka hoomana i oi ae mamua o na hoomana e ae ana i manao ai, ua hana oia me kona ikaika a pau.

  He mea ole ka ua, ke anu ka pouli, ka maloeloe iaia, ua kaahele ia e ia me kona mau wawae na ae-kai o Kohololoa, iwaena o na hoahanau kane a wahine o kona hoomana, i kekahi wa, o laua pu me kona pokii Mahoe ke kaahele.  Pela oia i hana mau ai a hiki i kona hala ana aku la.  Me ka manaolana ua hala oia i ka Lani kahi maha e maha mau ai.

 Ua loaa no iaia he mau hua no kona hooikaika ana i ka hana a ka Haku, oia kona pokii Mahoe a me kona kaikuahine Panau, a me ke alii Hoapili Kanehoa; o lakou nei kana mau hua i loaa iaia i kona hooikaika ana a me kona hoopukapuka ana i kana kalena.

  I ka la 5 o Iune, 1894, @  oia he wahine hou, oia ke @  o kana wahine, oia o Mrs. @  beka K. Naeole, me ia wa@  oia i noho pu ai a hiki i @  hala ana aku la, a ua noho @  hoi e laua me ke aloha o @  kahi.

  He puuwai hamama k@  he heahea, a he hookipa @  poe a pau e hele mai a@  kona ipuka hale.  O ke kala@  kaa kana hana hope lo@  kona ola a me ka ohana.  @  ka mea, ua haalele oia i@  hana e ola ai oia a me @  ohana, no ke aloha i kona @  kona aina hanau a me ka @  hui Oiwi.  Me ia manaopaa @  a hala aku la ma kela aoao @ 

  I kona wa e noho ka@  wakaa ana, he hui wale ka @  ana i kokua ai, a hookau i@  kou iluna o kona kaa, a ho@  aku ia lakou i ko lakou @  me ka uku ole, a pela oiai @  ai i kona lahui ponoi, na h@  na wahine kanemake, na k@  makua ole, a me ka poe @  liwali e hele ana i ke a@  ua hana oia e like me @  Buke Nui i olelo ai.  Ua oia @  ka pono o ka haawi aku @  mua o ka loaa ana mai.  @

  Nolaila, me keia wahi @  lelo pokole o ko kakou ma@  maka i aloha nui la, Mr. D. @  Kanehiwa, ua hala ia, ua @  mai a kakou aku, aka, o ka@  mau hana maikai, a me ka@  mau hana aloha, eia no ia @  o ko kakou mau puuwai @  kahi, e lilo no ia mau @  ana i kia hoomanao nona @  o ko kakou mau puu@  pakahi.

  Ua lawa au maanei me @  manao kaumaha.

MR. JOHN K. NAKUINA @

 

He Hana Kalai Aupuni lo@

  Ua manao no makou mana@  aku nei, he mau hana kalai@  maoli no kai poholalo ia m@  malalo o ka hana a na Ko@  Ola o ka Lehulehu i koh@  iho nei iloko o keia au a@  kolera.

  Ua pau iho nei la lak@  mau hana, a ua heluia@  kanaka a pau loa o keia k@  nakauhale, a ua ike a ka nu@  na kane, na wahine, na ke@  na mea ku i ka auhau, a me @  poe i ku ole i ka auhau @  ano lahui o kela a me keia @  e noho ana ma Honolulu @ 

  I ka manawa i hoopauia @  ai keia helu ana, aia hoi, @  waihoia aku la keia hoike @  i ke Keena Auhau, alaila, @  hope iho nei, ua hookoloia @  la a loaa na Pake, na lap@  na haole a me na kanaka @  oli i ku i ka auhau.  A oia k@  e hanaia nei.  Nolaila, he m@  oiaio loa!  Aia no he hana @  laiaina iloko o na hana @  kela Komite no ke Ola  A@  mea pohihihi ike,  Aole @ 

  He ikemaka ko makou a@  he lohe pepeiao.