Ke Aloha Aina, Volume I, Number 21, 12 October 1895 — Page 3

Page PDF (841.56 KB)

This text was transcribed by:  Lianne Hee
This work is dedicated to:  Maxine Leinaala Porter Hee

KE ALOHA AINA

POAONO OCT. 12, 1895

@NA KAKOU

@AIA PIHA!

     @ makou, ua hoo@ Ola, e wehe @ ka lawe ana @ uai ana aku i @ mai na apana @ Awakumoku @ nei.

     @hihi ole ai i na @ ke ano, a me ka @ a me ke kuai ana @ mai na apana @ nana mai i na @ malalo iho nei @.

     @ ana he mau @ (Mahea la ia @ a na lakou e @ poe a pau loa, e @ na ano i’a hou, @  Makete o ke @.  Alaila ma@ ana. Nohea @ ai?  A owai @ ea nona ka i’a @ weia ai?  he i’a @ ole, he mea kuai @ maopopoia mau @ e haawiia mai @ ka mea e lawe @.  A oia i’a, ua hiki @ mea a pau ma@ ka ai ana aku.  @ke kai hohonu @ aku nei o ke @ Honolulu nei.  @aia i mea ai a @ o na rula ma@.

     @ loo a pau loa @.  Maui a me @ ko Molokini, @ Oahu, Kauai a me @ ia no e lawe a @ haawi wale, e @ mua.

     @ no me ka aka@ ulale koke iho i @ ka o luhi hou @ii  i ka eha o na @.

     @ iho no ko ka@ lawalu i’a ono!  @ ii ono, na anae @wa kuhinia; o ka @ ho.  Ka like mo@ ku nei no ka hoi @ uu-ono-ai!  Ono@.

@PENA O KA HANA @ WA?

     @ lokahi a ka poe @ hilinai i ko ke @ awai, he hookahi @ oino.

     @ ke hoololi ae i @ kai, ka hopena o @.  Aole loa.  Ua @ e like me ko ke @ ana.

     @ a ka poe e olelo @ a mai ke Akua i @ me na hana ko@ ua loaa ia la@ ea mamuli o ko @

me ko lakou.

     @ nei ke Akua i na hana kolohe a me ke kioi?  Ina pela, ua pau Kona ano hemolele, a ua hoohiolo iho ke Akua, Iaia iho, i mea hiki ole ke hoomau i Kona ano io maoli mai ka manawa mau loa mai!

     He mea hiki no i ka hewa ke loaa ka lanakila i kekahi wa, aka, aole nae e loaa he pono ma ia hana hewa ana; pela no hoi, aole no i loaa ka lanakila i kekahi manawa no ka pono, aka, aole nae ia he mea e lilo ai ka pono i mea ole.  Aole loa no.

     Ua ike makou i hooikaika nui ana o kekahi Luna Aupuni o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei, me ke koi ana i kekahi kanaka Hawaii, e huli aku, a e kokua i ke Aupuni o lakou.  E koi ana e haalele i kona manao ana e noho mamuli o ke aloha i ka aina, a e komo, a e lawe i ka hoohiki ana no ke aupuni hou, alaila, e loaa no na pomaikai!  He mea ole ke kupaa wale no ke aloha i ka aina, me ka loaa ole o kekahi pomaikai wahi a ua Luna Aupuni nei!  Ua like no keia noho paakiki ana o oukou me ka poe Tore o Amerika a o Enelani paha.  Aole anei e hiki ia oe ke hoopau i kou noho ana pela?

     Hookahi no pane ana a ua kanaka la i ka haole puni dala, nana i haalele i kona aloha no kona aina hanau ponoi, a lawe iho nei i ka hoohiki i keia Aupuni.

     Oiai au e ola ana, aole loa au e haalele ana i ke aloha no ko’u aina hanau.  I ke ka haole ua paakiki loa.  O kona holo no ia.

Na Olelo a ka Lapuwale.

     Ua ike iho makou ma ka nupepa P.C. Advertiser o keia kakahiaka (Poaha Oct. 10) i na manao e kapa ana i kekahi poe ai i’a (o kakou no ia) he poe hupo, a penei na olelo ana iho:

     “Ano, ua hoopau ia ka papa ana i na i’a, e loaa auanei ia kakou ka manawa kupono loa e nana aku ai, ma ke degere hea la auanei na papa o ka poe hupo e hoohana aku ai i ko lakou ano maa mau a hoopono hoi.”

     Ke manao mau mai nei na poe haole, aia no kakou iloko o ka noho ana hupo loa, a o ka lakou mea e olelo mai nei, ua pili no ia i ka hoonoa ia ana ae nei o ka i’a i mea ai aku, oiai, oia no kekahi o na mea hoola kino maikai no ka lahui Hawaii ponoi mai kinohi mai.

     O ka ka haole e manao nei, e ai hapuku ana kakou i ka i’a, a e hana ana a oi aku mamua o na degere ai ia a ka poe naauao. 

     Nolaila, ke helu mai nei lakou ia kakou aia no kakou iloko o na mahele degere o ka poe ai i’a hupo!

     E like no me ka lakou e hoopuka mai nei ma na nupepa a lakou, he poe hupo ka lahui Hawaii a pela aku. 

     Aka hoi, pehea kela hana hapala ta me ka hulumanu a ka haole?  He hana naauao anei ia?  Ma ka degere hea o ke kulana naauao kona wahi i helu ia ai?

     Kupono no ko ka Lahui Hawaii kapa ana aku i kela mau hana a na haole, he hana na ka poe pegana loa!  Eia nae o lakou nei ke olelo mai o kakou ka hupo, ka pegana, etc.  Hilahila ole maoli no ka haole i hele mai ma ka aina malamalama mai, a lakou e kaena ai he karistiano!  He pegana ka pololei, no ka mea, he lapuwale maoli na hana.

Mai Hana Na Keiki Pela.

E oluolu mai e ka nupepa,

                                    KE ALOHA AINA:

     He mea au e hele holoholo ana ma ke Alanui Kula, ma ka molehulehu o ka po Poalua nei. 

     Ua hoohele loa ae au a hiki i ke Alanui Liliha, alaila, huli mai la au me ko’u kokoolua e iho i kai, a aole no i liuliu ko maua iho ana mai, lohe aku la au i kekahi mau leo, ulua-oa.  Pane mai la ko’u kokoolua, ke lohe nei au he leo hoopaapaa ikaika.  Ae; ua lohe aku nei no hoi au.  Ia maua e iho mai nei.  O!  he mau leo paio keia mawaena o elua mau wahine a me kekahi kanaka opiopio; Aole maua i ike i ke kumu o ka lakou mau olelo hoopaapaa; aka, ua ike maua, me ka lohe pono me ka naau welenia, no na huaolelo kupono ole a ke kanaka opio e pane ana i na wahine.

     E lele ana oia i o a ianei, e hehi ana i ka papahele, e kui ana i ka papa (pakaukau paha) me ka hoopuka i na huaolelo pelepela loa:  D M Y S B.  Ina olua he mau kane, d – m, wiliia e au na kani ai o olua.

     Auwe no hoi!  Menemene ko maua mau pepeiao i ka lohe ana aku.

     Ma ia wa, hoea mai kekahi mea ninau maua iaia:  Owai kela poe e hoopaapaa mai la?  Pane mai la oia.  O ke keiki ponoi no a kekahi wahine, a o kekahi wahine iho, ka hoahanau ponoi no ia o ka mea nana ponoi kela keiki e olelo pupule mai la. 

     A heaha ke kumu o ko lakou hoopaapaa ana?  Ka!  Ua ike na makuahine, ua hoike hoopunipuni kela keiki, ma ka olelo ana, ua hiki laua me kekahi keiki okoa iho i Manoa me ka (pass) palapala ae ole; aka, ua hai ae nae kekahi keiki, he pass ko laua mea i hiki ai i Manoa i keia la iho nei, oia ke kumu la, hele loa na olelo a kela keiki i ke ino loa.

     E na keiki, e pono e hoolohe i ko oukou mau makua, mai hoao iki e pakike, a e oleloino me ka hooweliweli i ko oukou mau makua, a o ka oi loa aku hoi e pono ai ke hoolohe, oia kou makuahine nana oe i hanau mai.  Pehea la oe i kou wa opiopio palupalu?  Nawai e malama ia oe?  Aole anei, ua ahonui ka makuahine ia oe?  E ala ana oia i ka po e hanai ia oe i ka waiu, a e hoonana ana oia i kou uwe ana i kela la keia la.  Maimai oe, nawai e malama?  Hoomanawanui kou makuahine ia oe; no ka mea, ua nui kona aloa ia oe!  Ua holo ka hiamoe mai kou makuahine aku:  a ua hiipoi oia ia oe ma kona mau lima, a ua kiai ia oe me ke aloha!

     O ka hana pono anei ia i na keiki, o ka hoopuka i na olelo ino pelapela D M Y ina he mau kane olua wiliia na kaniai o olua e au!

     O ka uku anei ia au e haawi aku ai i kou makuahine, nana i malama a hiipoi ia oe mai kou wa uuku mai a nui ae?

     Ea! e na keiki, e hoomanao i kela kauoha a ke Akua:

     “E hoomaikai oe i kou makuakane a me kou makuahine, i loihi ai kou mau la, maluna o ka aina a Iehova kou Akua i haawi mai ai ia oe.”

                                    MALIHINI – HOLOHOLO

                                    Honolulu, Oct. 9, 1895.

Walohia Wale.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

                                                Aloha oe:

     E oluolu kou hanohano e hookomo iho i keia mau huaolelo maluna ae, “Walohia Wale,” i ike mai ai na kini makamaka e noho mai la ma ka La puka i Haehae, a hiki aku i ka la komo i Lehua.

     Ua hala aku la o H.M. Lau (k) ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, ma ka la 18 o Sept. 1895, iloko o ke 53 o kona mau makahiki o keia ola ana ma keia ao.  Oiai ua hanau ia oia ma Keahialaka Puna paia ala i ka hala, i ka makahiki 1842 na Hoowiliwili (k) a me Kahou (w),  Haalele i ka aina hanau i ka makahiki 1854, holo mai i Oahu nei me ko makou mau makua.

     Noho ma Kahuku, mahope noho ma Waikane, me ka muli o ko makou mama R. Maka, mahope noho ma Laiemaloo, me J.Kupau, Kanakanui na kupa o ia wahi, make ko makou muli loa ilaila. 

     Haalele ia Laie hoi mai i Kahuku nei, noho hana malalo o R. Moffit, a make aku ko makou papa a me ko makou kaikuahine, koe iho la makou ekolu keiki a me kahi mama o makou, a make aku la ia koe maua elua, i hele mai ai mai ka aina hanau mai a me kahi mama nawaliwali o makou.  Ua haalele iho oia he wahine, he moopuna hanai.  E paiauma aku makou nona ma keia ao.

     He luna oia no ka ekalesia o Kahuku; he makamaka maikai, he heahea, he hookipa i ka poe e hiki ana i kona home.  Aloha wale oia.

                                                            S.W.K. KUAULI

                                                Kahuku, Koolauloa, Oahu.

E NANA MAI I KEIA.

     Ua makemake nui makou e hoike aku i ko makou poe lawe nupepa, i na mea kupono e hana mai ai, e pili ana no ka hooholo pono ana aku i ka kakou Nupepa KE ALOHA AINA; a oia keia i hoakaka ia malalo iho nei penei: 

1.       E hoao ikaika e loaa he 5 keneta iloko o ka pule, ma na ano hana e hiki ai ke loaa; alaila, e hoomau aku ke hiki pela.

2.       Ina he wahi o ka ulia laki, mawaho ae o ka mea au i ike ai, oia ka mea i loaa mai e lawa ai ka mahina, a mau mahina paha, alaila, e hoouna koke mai ia makou ia mea i loaa, alaila, ua loaa ka nupepa no ka manawa mua i hookaa ia, a e hoomau pela aku, a mahope aku, ua puni ka makahiki holookoa i ka hiki mau ana aku o ka Nupepa KE ALOHA AINA ia oe.

3.       Oiai he 20 paha keneta, a he 40, a 50, a 80, a 100 paha keneta, e loaa ana ia oe no kau nupepa.  Mai poina oe, e lawe, a hoouna mai ma ke Kikoo Dala Hale Leta; me ka lawe ae noloko olaila i ka uku auhau Hale Leta, a o ke koena ke hoounaia mai.  Aole he pilikia o ia mea. 

4.       E hoopau na Luna i ke kali ana, a ia nui a nui na dala loaa, alaila, hoouna mai.  He mea hoopilikia loa ia (a) i na hana uku koke o ka Papa – Pai (e) me na uku hana o na keiki hoonoho hua (i) a me ka uku no na lilo pepa, ect. 

5.       O ke kali o na luna i ka hoouna mai i na dala loaa, ina hoi ua ukuia ke dala i na Luna, he mea hoopilikia palua kela i ka Luna a me ka mea lawe nupepa, oiai, aia a hoopaa ia ka nupepa no ka hookaa ole ia mai o ka uku, alaila, ua ala mai la na hoopaapaa a me na kuhi hauhili ana aku a ka mea lawe pepa i ka Luna, a i ole ia, a ka Luna i ka mea lawe nupepa.

Ua maopopo iho nei ia makou, ua loaa kekahi mau pohihihi i na Luna ma ia ano.  Oiai, ua hookaa piha mai la kekahi poe i ka lakou nupepa no 6 malama, aka, aole nae he dala i hoouna ia mai ia makou.  I ka wa a makou i paa iho nei i ka nupepa, alaila, hiki mai nei na leta a na poe i hookaa, e ninau mai ana i ke kumu i paa ia ai ka pepa.  Ua hoouna aku makou i ka pane:  aole i loaa mai ke dala, e hoouna mai i ke dala, alaila, loaa aku ka nupepa.

     No keia mau kumu, ua manao makou he mea maalahi loa ka hoouna mai no o ka mea makemake nupepa i ke dala ma ke Kikoo Dala Hale Leta.  Aohe poino ma ia mea ke pono ka hana ana. 

     E pono e kokua kekahi i kekahi i lilo i mea mama, na mea i manao ia he kaumaha loa.

                                     Owau iho no me ka haahaa,

                                                             JOSEPH NAWAHI

                         Lunahoopuka a Puuku o KE ALOHA AINA.

                         Honolulu, Oct. 8, 1895.

HE LEO POLOAI.

     I o’u mau Kini lawe Nupepa KE ALOHA AINA.  Mai ka Limukohu o Holae i Kapua, a ka Iliili-nehe i Waikini, i ka Huluhulu moe kehau o Milolii i Hoopuloa,

                                                                                     Aloha oukou:

     Ke kauohaia aku nei oukou a pau loa, e ka’u poe lawe nupepa KE ALOHA AINA oiaio, naue ole, kupaa loa, oia mau:  e hookaa mai i ka oukou mau dala uku nupepa ia’u:  e like me ka loaa ana he $2.00 na ka makahiki okoa, a he $1.00 no ka eono mahina.  O ko kakou hookaa aku i ke ola o ka nupepa oia ke kumu e ike ai i na mea hou he nui wale, a e loaa ai ka malamalama o  ka noho ana.  E loaa no au ma ko’u Home, ma Walikanahele, Milolii-kai.                                            J.D.B. KUAKAHELA.

                         Milolii, Kona Hema, Sept. 22, 1895.