Ke Aloha Aina, Volume I, Number 31, 21 December 1895 — Page 5

Page PDF (853.20 KB)

This text was transcribed by:  Suzanne Kariya-ramos
This work is dedicated to:  Mele-Aina Dancil

KE ALOHA AINA, POAONO, DEKEMABA 21, 1895.

 

@ui aina anei, a he Aupuni Moi paha?

 

            @a nupepa Hilo Tribune @ nei i ka hoakaka i @u i @ke ki ai ka hoohui @aa a @a aole ia mea e @ ia ana alaila, ua ahona @oi@oi hou ana ae i ke @ Moi.

            @ manao kalahea o ka @ribune heiaupuni mau @a K@@ubilika i kuku@ ka mea, ua Akaka @ na o kona kahua i kuku@ e hookamau wale iho @aa ak@ ka hoohui aina.  @ aoli @@@ @ loaa ia mea, @ wahi @@ nupepa Ia, aole @ mea @@@ ke hoomau aku @ ana @keia aupuni i ku@ e ka @apa uuku loa o ka @

            @ @ia alakai kukulu @ Aupuni K@pabalika lana@ @le @a ia @ hoohana ia ma @ @ula @ ana o keia aupuni @ @le @@ @apanui o ka lehu@ koho no ke kukulu ana @ Mai ka lahui mai, a @ a @@@ la, a no ka lahui @

            @mea @@ki ole na ka hapa@ ka lahui, e noho hoo@ na @@ o ka lehuleha o @ ke kulana o ka @ rula maa mau o @ malama.

            @ ma na aina na@ @pa uuka e hoo@ @na kanawai, a e @ ke Aupu@ @ aku

            @ na kumukanawai @ malamalama @ @oi ka olelo o @ loa o ke Kumu@ @upani penei.

            @ haa@ i @ mau pono pili paa @ @a a pau, oia hoi, @ @akila, a me ka @ ana aku, a noho @ malama ana i na waiwai @ malama, i mea e oluolu @ o@@ ana.

            @el@ @@u pono a ke Akua @ m@ ai i ke kanaka, oia @ ke ola a me ka lanakila, @u pono ia e hiki ole ai ke @ a @@o me ka ae ole o ke @ a @@@ @a mau pono.

            @a @@@ hewa o ke kana@ ue i kekahi kanawai hoo@ wa o ka aina, oia wale no @ma @ lilo ai, aole loa ma @ i ano e ae.

            @ ka kawe kaihi ana ae o ka @ uuku loa o ka lahui o ke@ aina i na hana hoomalu @ i ana maloko o ko lakou @im@, @@ kue no ia i ka ma @ me ka leo o ke Akua, ka @ am ii hana mai i na kaua@ @au loa.

            @a @ k@ oiaio o kela mau @elo Latina, @ox populi, @ ei, oia hoi, “o ka leo o @ hui, oia ka leo o ke Akua” @ a, e pono e hoolohe ia ka @ ka hapanui o ka lahui, a e @a ka rula mau o ka noho @hui.

           

KA HOOKAHULI AUPUNI

[Na Kamaiho ana Mawaena o Mr. Blount a me Mr. Damon]

(Hoomauia.)

            N.  He mea hou anei kekahi au i makemake ai e olelo e Mr. Damon mawaho ae o na mea au i olelo mua ai?

            P.  E olelo aku ana au, ua hanau ia au maanei nei, a nui maanei nei, a he manao aloha no hoi no na kanaka Hawaii, no ka mea, he nui loa ko lakou mau ano maikai.  Ua hoike mai lakou i ka manao a-a o ka makemake, koe wale no o ka hanauna i keia wa, a me ka mea e hiki mai ana, o ka onou aku ia lakou imua ina lakou e hoomaopopo ana, a malia paha he lahui lakou e emi mai ana, he lahui manaolana no lakou, aole lakou i haawipio i ko la kou paio ana no ka malama ana i ka inoa o Hawaii.  Ina makou e hoonaauao aku ana ia lakou, he mea kiola wale ia no ia, aia wale no, a loaa ia lakou kekahi manaolana, i kukulu ia imua o lakou, e ike ia mai ana lakou me he poe kanaka la ma keia mua aku, a ina he mea e ae kekahi, e kokua no au ia lakou o na poe opio nae a me na Hawaii hoopono, ua makemake loa au e hana ia mea, no ka mea, ua hana maikai mau mai lakou ia u, ma he Moi, he Alii, a he poe Hawaii haahaa no hoi, me ia manao aloha oluolu mau, e pono @@ e kokua aku ia lakou i ko u wa kanaka makua, he meahiki ole ia’u ke hana, ina aole au i makemake e kokua aku ia lakou.

            N.  A ma na mea e pili ana i ka haopono ma na oihana, pehea lakou ke hoohalike ia me na kanaka ma ko lakou ano ma ka noho laula ana?

            P.  Ua manao au o ke kuhihewa e loaa ana, ina e lawe ana oe he Hawaii a e hookuku aku me ke kulana o ka (haole) Anglo-Saxon, a manao aku oe e kulike ana oia me kela oiai nae aole i lawa pono ka manawa e kupono ai oia no kela kulana.  He hiki ia oe ke hookuku ae i ka Hawaii o keia la a me ko ka wa he kanalima makahiki manua aku nei.

            N.  Alaila, he mea kupono oia ke hookuku ia me kekahi lahui e noho nei i keia wa?

            P.  E kau nui ana kona pono maluna o ka mea i olelo ia he iwikuanioo, i mea e hiki ke hana a paa pono, a hiki ke malama i ka mea i loaa iaia.

            N.  Ma na mea pili oihana a mea e ae?

            P.  Ae.

            Aka, he hiki anei ia oe ke olelo ma ke ano laula, he ano kanaka hoopono ia?

            P.  He hiki au ke olelo pela ae.

            N.  He kumu hooweli hewa anei kekahi maluna o ke kino o na wahine ma ka aoao o na Hawaii?

            P.  Ua manao au, ua loaa ka hiki mua o ia mea ma o ka poe haole lopa la.

            N.  Alaila, he hiona ohohia kona e hooikaika ae ana e ku, a pela mau e piha hauoli ai i na poe o ke kulana maikai loa maanei nei?

            H.  Ae, a o ka mea i like ai pela, he mau makahiki pokole wale ae nei no, ua nana aku lakou i ka lahui keokeo oia ka lahui alakai nui.  Alaila, oia iho maloko o kona puuwai ua piha hauoli, me ka manao ua loaa ia ano kulana maluna ae ia lakou i keia la.

            N.  Alaila, ua pololei anei ia mau mea a pau?

            P.  Malia paha he lahui e mana nui aku ana.

            N.  Alaila, e ninau aku ana au ia oe ma kekahi mea e ae.  Ua noho anei o Wilson ma ka Hale-akala (bungalow) me kana wahine me ke keiki?

            P.  Aia kana keikikane ponoi i Kaleponi, aole no ana keiki e ae.

            N.  A ke noho pu nei no ia me kana wahine a hiki i keia la?

            P.  Ae.  Ua lohe wale no au he mana ikaika kona maluna o ka Moiwahine no na makahiki loihi loa.  No ka mea, o Dominis kana kane, he kanaka nawaliwali oia.  He kanaka kulana ikaika loa o Wilson, a ua nana aku oia iaia me he mea hoomalu la.\

            N.  Oia no ka Lnna Nui o ka Oihana Makai?

            N.  Ae, ia wa no, a mai ka wa mai no o ke au o ka Moiwahine.

            N.  Ua kiai ia anei na puka pa o ka Halealii?

            P.  Ae, pela mau no.

            N.  Owai ka Lunakoa Nui o na koa kiai?

            P.  O Nowlein a na Wilson hoi i noho Luna Nui no ka Oihana Makai, he mau hoalona laua a elua no ka Moiwahine.

            N.  Ua noho oia ma ka Halealii?

            P.  Ua noho oia ma ka Hale-akala, pela ka hoikeia.  He hale noho ponoi no kona, he aneane o hookahi mile mai anei aku.

            N.  Aole oe i hoomaopopo oia a me kona ohana, ua noho maoli ma ka Halealii me ka Moiwahine?

            P.  Aole.  He hale ko lakou maloko o ka pa.

            N.  Ina e waiho ia aku ana ka ninau hoohui aina imua o na kanaka o keia mau mokupuni, me ke ano koho waiwai ole, aka, o ke ano koho wale no, o ka mea e koho ana, e ike oia i ka heluhelu a me ke kakau, a e alakai ia hoi kona koho ana mamuli o ke ano kanawai koho balota o Auseteralia, heaha la kou manao no ka hopena e pili ana i ka hoohui aina i keia wa?

            P.  O ka manao hooiaio, he manao hooia ia e ulu ae ana, aka, no keia wa, ua manao au aole loa e ae ka hapanui e koho no ka apono ia mea, aka, e haawi aku i manawa no lakou e hoohoihoi ai no ia mea, alaila, e ae no lakou.

            N.  Pehea la ka loihi o ka manawa kupono au e manao ai ua kupono e hiki ai mamuli o ia mau manao ana ma keia mau mokupuni?

            P.  Ua manao au, ina ke Aupuni Kuikawa e hoomau loihi ia aku ana, alaila, e hoi koke mai ana no lakou me ka awiwi loa.  Aole o lakou makemake i ke Aupuni Kuikawa, no keia kumu he Aupuni oia i waiho ole ia mai na lakou e koho aku.  Ua ano pololei loa au e hai aku la ia oe i ka mea oiaio maoli.

            N.  Ma ka manawa o keia hookahuli ia ana o ka Moiwahine, ua hoomaopopoia no anei ia mea ma na mokupuni e aku?

            P.  Aole.

            N.  Aole loa no lakou i ike iki he mea pili ia mea, a hiki i ka wa i pau ai na mea i ka hana ia?

            P.  Aole lakou i ike.

            N.  Alaila, ua pau pono na mea a pau loa i ka hana ia e ko Honolulu nei poe hookahuli aupuni?

            P.  Ae.

            N.  Heaha kou manao e pili ana no ka manao o na poe Hawaii me ka mana Aupuni e ku nei, ko lakou hoolohe aka i na kauoha?

            P.  Ina he alakai a-a maoli ko lakou a lakou i paulele maoli ai, he hiki ke hoakoakoa mai he puali kaua nui e hahai ana mahope ona.

            N.  E lele kaua mai i ke aupuni e ku ana?

            P.  Ae.

            N.  Aole paha ou hoihoi ia ano hana mai?

            P.  Aole, koe wale no aia i ka wa o ka pihoihoi loa, e hoea ae ana no ia mea, a nolaila, ua ao aku au i kekahi puali koa ikaika i hoolimalima ia, no ka mea, aole makou i ike, i kekahi wa o ka pihoihoi loa, e lilo ana no i kekahi mea ka pomaikai o ia mea, alaila, hoolilo i mea pilikia.

            N.  Pehea la ka nui o na koa malalo o ka oukou mau uku ana?

            P.  Hookahi haneri me kanahiku pau loa.

            N.  O na koa Pukaa, he mea maopopo ole paha ia ke olelo ae, aka nae, he hookahi puali?  Ehia la mau pu?

            P.  He ewalu a umi paha mau pu, aka, mamuli o ka hana akahele, ua hoopaa ia mea hana iloko o kahi paa.

            N.  Nolaila ma kau ike maoli iho, aole he mau pu a na poe Hawaii?

            P.  Aole.

            N.  Aole he mau pu kau poohiwi?

            P.  Aole he nui loa.  He mau pu raifela kakaikahi loa ka lakou, a me na pu pauapana.

            N.  Aole ka o lakou makaukau no ka wa hakaka?

            P.  Aohe o makou manao hoike aku no ia mea i keia wa.

Poalua, Mei 2, 1895.

            N.  E Mr. Damon, ma ka manawa o ke kakau ia ana o ka palapala kue (protest) a ka Moiwahine ma ka la 17 o Ianuari 1893, a kakauia ai e la a me na Kuhina, ua ike e ia mai anei ke Aupuni Kuikawa e ke Kuhina Amerika Mr. Stevens?

            P.  Ma ko’u hoomaopopo, ua ike ia mai, aka, aole e hiki ia’u ke hooiaio loa pela.

            N.  Ua lilo anei ke kamakamailio ana ou me ka Moiwahine i kela la, i mea e hookikina ai ia oe i ka hooko ana ia hana?

            P.  Aole o’u manao, ua lilo ia imea hookikina ia’u.

            N.  Ma ka mea e pili ana i ko Mrs. Wilson noho pu ana me ka Moiwahine, ma kekahi wahi mamua aku nei o keia olelo hoike, ua manao anei oe e lelo, ua noho oia me ia i ke ao a me ka po?

            N.  Me he hoa noho la?

            P.  Ae, me he makamaka aloha la, a hoa noho hoi.

            N.  Aka, mahea oia e moe ai i kau koho wale ana; ma ka Haleakala a ma ka Halealii.

            P.  Ma ko’u hoomaopopo iho, o kona wahi e moe ai; aia no me kana kane maloko o ka Haleakala.

            Ua heluhelu akahele au a pau loa i na mea i hoopaaia, a ke puana ae nei au, he hoike pololei no ia o na wa kamakamailio elua mawaena o Mr Blount a me a’u iho.

S. M. DAMON.

 

            O ka pau ana keia o ka Mr S. M. Damon mau olelo ia Mr Blount.  A heaha na mea i ike ia?

            1.  Ua maopopo ka inoa o ka ohana nana na hana hookahuli aupuni.

            2.  Ua maopopo ke komo pu ana o Stevens me ka puali kaua o ka moku Boston e kokua i ka hookahuli aupuni.

            3.  Ua ike e ia ke Aupuai Kuikawa e ke Kuhina Amerika Stevens, mamua ae o ka haawipio ana o ka Moiwahine i kona aupuki i ka mana kaua o Amerika Huipuia.

            4.  Alaila, ua lilo na Amerika, ma o ka hana ana a kona Kuhina me na pualikoa o Amerika mai luna mai o Bosetona, ke kukala kaua mua loa ana i ke Aupuni o ka Moiwahine Liliuokalani e like me ka hoike a Gresham.