Ke Aloha Aina, Volume II, Number 4, 25 January 1896 — Page 2

Page PDF (860.92 KB)

This text was transcribed by:  Hartwig Hermann
This work is dedicated to:  to my hulasisters and hulabrothers

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO IANUARI 25, 1896.

 

KE - ALOHA - AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa

na ka Lahui Hawaii.

---

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E. L. Like, Hope-puuku.

---

HONOLULU, IANUARI 25 1896.

---

KA OLELO HOOHOLO HUI

  I mea e ike pono ai ko makou poe heluhelu i ke ano o ka olelo hooholo a Lunamakaainana Repubalika Spaulding o Michigan i waiho mai ai maloko o ka Hale Ahaolelo Lahhui o Amerika Huipuia, ma ka la 8 o Ianuari 1896, a i haawi ia aku iloko o ka lima i ke Komite o ka na Aina E, nolaila, ke unuhi ae nei makou ia mea, a oia iho keia malalo nei penei:

  Ma keia, ke apono nei ka Ahaolelo Lahui, oia hoi, o ke Teritori ponoi maoli, e komo pu ana me ia, a me na pono e pili ana i ke Aupuni o Hawaii, a i ike mau ia oia na mokupuni Sandwich, e koho ia oia i mokuaina hou, e kapa ia aku ana o ka Mokuaina o Hawaii, me ke ano Aupuni Repubalika, e aponoia ana e na kanaka o ke Aupuni o Hawaii i olelo ia, e ko lakou mau luna i akoakoa ae ma kekahi Aha Ele'e, me ka ae pu o ke Aupuni e ku ana ma ke kumu e lilo ai e ae ia, oia kekahi o na Mokuaina o ka Uniona.

  A oia hou hoi, o ia manao apono o ka Ahaolelo Lahui ma mua ae, e waiho ia aku ana no ia maluna o na kumu i hoikeia malalo iho me, a me na kumu hoopaa hoi penei:

  1. "O ua Mokuaina la, e hoonohonoho like ia no ia mamuli o ka hooponopono ana o keia Aupuni, no na nina@ a pau loa o kona mau palena aina, a olelo hooholo e @u mai ana me kekahi aupuni e aku, a i ole me na Aupuni mua o Hawaii. A me ke kumukanawai o ia wahi, me ka olelo hoike kupono no kona apono ia ana e na kanaka o ke Aupuni o Hawaii, e hoouna ia aku ia i ka Peresidena o na Mokuaina Huiia, i mea e waiho ia aku ai imua o ka Ahaolelo Lahui, no kona hana hope loa ia, mai a i ole ia, mamua ae paha. Ianuari 1, 1898.

  2. "O @ mokuaina la, kona wa e apono ia ai e komo iloko o ka Uniona, mahope iho o ka hooliloia ana aku ia Amerika Huipuia, o na waiwai a pau loa, a me na loaa a pau loa e pili ana i ke aupuni o Hawaii, e hopaa oia ina loaa lahui o na ano a pau e pili ana, a i ole ia, na a e paha i ke Aupuni i olelo ia, a pela me na aina waiho wale, a i noho ole ia e kanaka e waiho ana maloko o kona mau palena, e koi aku no ka uku ana mai o na aie, a me na poe hoopaa aie o ke Aupuni o Hawaii i olelo ia, aka, aole loa ma na ano a pau, o ia mau aie, a me na hoopaa aie e lilo i mea e auhau ia ai maluna o na Mokuaina Huiia.

  A eia hou hoi, ina ka Peresidena o na Mokuaina Huiia, e hiki ma kona hooholo ana, he mea kupono i kona noonoo naauao ana, mamua o ka hoonee ana aku e apono ia ka olelo hooholo i hoike ia maluna ae i ke Aupuni o Hawaii, he puka ma ka aoao o na Mokuaina Huiia no ka ae ana, e hui kukakuka pu me ia Aupuni, alaila, e hooholo ia, he Mokuaina ke kukulu ia mailoko ae o ke Aupuni o Hawaii o keia wa, me hookahi Lunamakaainana iloko o ka Ahaolelo Lahui, e ae ia no e komo iloko o ka Uniona, mamuli o ka mana o keia kanawai, e like ka hikiwawe, e like me na manawa a me olelo kuikahi o ia ae ana, e aelike ia no e ke Aupuni o Hawaii a me na Mokuaina Huiia, a e hooholo ia he $100,000 i mea e uku ia ai na lilo no na hana a me na kukakuka ana, ina ma ke kuikahi, a ma na ole lo kuhikuhi, e like me ka mea a ka Peresidena e hooholo ai."

 

Ko Makou Manao iho.

 

  Ke nana a heluhelu, e ike ana kakou i na olelo, okoa loa kekahi me kekahi i hapala ia me ke kepau i mea e lilo ai i mea hui like.

  Ke ike nei kakou he hopohopo kai loko o ka mea nana i haku i keia olelo hooholo. @ A  no kona hopohopo, ua nui na olelo ana i lawe mai ai, e hikiikii ana kekahi i kekahi i wahi e paa ai.

  Ua ike lakou he kuleana ole ko keia Aupuni ma o kona ma na hoolilo a hoohui la, nolaila, ua kikoo ae la na lima, e lalau aku ana i na huaolelo, me ke kahi aupuni, a i ole ia, na Aupuni (kumu) maa o Hawaii.

  O wai na Aupuni mua o Hawaii? O na Aupuni @ohoia mamuli o ka hanau Alii, a me ke koho alii ia, e like @ mai ia Kamehameha I., a ia Kamehameha V., pau ke Aupuni Moi mamuli o ka hanau Alii, ka noho ana mai, a ma ia Lunalilo a ia Liliuokalani, ke Aupuni i noho Moi mai malalo o ke koho ana ma ke kumukanawai, e na hoa o ka Hale Ahaolelo.

  He mau Aupuni no ia i ikeia e Amerika, e uhai mai auanei na koi ana a kona mau pili a me kona Lahui mahope aku.

  O keia kekahi o na olelohooholo ana maalea o kona hakuia ana. He like no me ka hana maalea o ka Alopeka ka helehelena e kulike ai.

  O ka hoolilo mua aku o ka poe Hawaii i ko lakou aina, me na pono, a me na pomaikai a pau loa mamua, alaila mahope ae mai (ke hiki hoi) o Amerika e lilo i Mokuaina no Hawaii! - A ina hoole mai kela, heaha aku koe? - He nele loa. Aka, na pau loa na mea a pau i ka lilo ma ko Amerika inoa.

  Malia olelo mai kekahi, e hooko ana o Amerika e hana i ka mea pono. Pela anei? Akolu ona mau makahiki i apono ai i ka hana aihue aina a Kuhina J. L. Stevens, a pehea oia, e nana mai ai i ka oukou mau olelo aku, no ka mea ua lilo aku la na mea a pau loa ma ko Amerika inoa! -

  A pehea la na hookaa ana o na Aie o Hawaii nei? Ke olelo nei ka olelo hooholo na Hawaii no e hookaa i kona aie, aole loa e kauia na aie maluna o Amerika! Nani keia la. Hoolilo aku nei a lilo ka Paeaina o Hawaii ia Amerika, alaila, na Hawaii no e hookaa i kana mau aie i aie ai. A heaha ka hopena, Ua Ikaboda ia o Haeaii!!!

  Nawai i hana a lilo i mea e poino ai? Na ua poe nei no hoi i hao ai ka Aina a me ke Aupuni a lakou i kuleana ole ai.

---

KO MAKOU MANAO AKEA.

---

  Mamuli o na manao a me na helehelena o na mea e hanaia mai nei no Hawaii nei, ua maopopo ia makou ka makou mea kupono e kamailio aku ai.

  O ka ninau o Hawaii, aia oia iwaenakonu o na kumuhana o ka Ahaolelo e hana aku ai, aka mamuli o na ulia, ua lilo ae la keia ninau o Hawaii, i mea na kekahi hoa o ka Ahaolelo Lahui e lawe mai ai ma ka olelo hooholo hui, a ua hookomoia mai la ma ka la 8 o Ianuari 1896; - a ua waihoia aku ia ma ka lim@ o ke komite o ko na Aina E.

  O ka uhane o kela olelo hooholo, he uhane ia na hoomoe ia maluna o ka hikiee, @ hoalaia mai i ka A.D. 1898, ina hoi pela io. Aka, ina aole pela, alaila, he uhane make ko kela olelo hooholo.

  I ko makou nana ana i na helehelena o na poe i ake nui ia mea he hoohui aina, he mau hiona haikea ko lakou, no ka mea, ua kue maoli ka, uhane o ka olelo hooholo a ka Ahaolelo Lahui o Amerika i lawe mai ai, i ka lakou mea i manao ai, oia ka pono e hana ia ai.

  He mea maopopo, o ke Ano Noho Hoomaluia mai ka lakou mei mea i makemake loa ai, no ka mea, ma ia ano, ua kaa no ia lakou nei ka hooko ana, ka hoonohonoho oihana ana, a me ka hookele maoli ana o ke Aupuni, a he hoomalu wale mai no ka Amerika no na haunaele, a no na poino e ae paha e ulia mai ana. Ma ia ano no hoi, ua hoomaoe ae lakou nei, i ke kupono loa e hoohalike ia aku me ko na Panalaau o Beritania e noho mai nei i keia wa. Aka, ma ka ike ana aku, ua kupono loa kona panalaau kukulu aupuni ana, no ka mea, o lakou o kai hoomaka mua e kukulu aupuni, malalo no o ke Aupuni Makuahine. Aole lakou he poe kipi a kukulu aupuni hou no lakou iho e like me ko Hawaii nei. A oiai, ua lokahi mau ko lakou noho ohana aupuni ana me ka @ini, e noho maluhia malalo o ko Beritania hoomalu piha ana mai.

  Aole i lilo keia mau lawe ana mai i ka olelo hooholo, a me na ulia haunaele a Amerika me Beritania, i mea e hoololiia ai ko makou manaoio no ka pono o Hawaii. E like me ko makou manaoio, he Akua o Iehova e kokua ana i ka pono, a e inaina ana i ka hewa i a la a pau, pela ko makou manao no ka pono a ke Aua e haawi mai ai i ka poe e hoomau ana i ka hoomanawanui ana, no na poino a lakou i ehaeha ai, mamuli o na hana a ka poe lokoino ia kakou.

  Ua manao lakou e mau ana keia mau pono, a me keia noho hookaumaha ana o lakou maluna o ka Lahui Hawaii, aka aole loa nae pela. No ka mea, o ka hopena o ka poe hana ino, he poino no ia.

---

He Lono Wale No.

---

  Ua lohe wale ia ae, (pela ka olelo o ka nupepa Advertiser o keia la o Ianuari 23), e haalele ana o Kuhina Albert S. Willis i kona noho Kuhina ana no Amerika ma Hawaii nei, a e hoi aku ana oia e lawelawe i kana oihana loio, ma ka mokuaina o Kenetuke ma Amerika Huipuia. Ua olelo ia ae no ka maikaa ole o konu ola kino maanei nei ke kumu o keia haalele ana? Pela no paha, no ka mea he wa omaimai no keia, a he nui na poe o kakou i loaa ia haawina like.

---

KE KULANA O KA OIHANA WAIWAI.

---

  M@k@ makou ike ana iho i ka hoike huahe@u a ke Kuhina Waiwai Samuel M. Damon, no ka mahina o Dekemaba i nala aku @ ua maopopo, eia ka aie ke pii mau nei i na la a pau loa, a i @ mahina a pau. Aole he ikeia ua emi iho, aole loa, penei: -

  O ka Aie Lahui iloko o Novemaba 1895, he $ 3,732,661.58 aka, iloko mai o Dekemaba 1895 ua pii ae la he $ 3,764,335.03, ua like ia me $31,686.45 ka pii ana ae iloko o hookahi mahi@ oia hoi he $1,000 ka pii ana o ka Aie Lahui i ka ia ho@ kahi, a ua like me $41.00 i ka hora hookahi.

  Aole wa e ku malie nei, a e emi iho nei o ko kakou Aie Lahui. @ia oia ma ke alanui palahalaha e holokiki aku nei.

  O keia ka waiwai nui a kakou @ nei no keia au o ka Noho Aupuni @ @a, no ka mea, he hoopii hiki@ keia au i ka nui o ka aie o ka la@

  Ua maopopo ke kumu o ke@ hana a me keia mau n@ke a@ kiloi o ka akau a me ka he@ mea, o lakou ka mana e noho @ luna o Hawaii me ka mana o @ kaua a me ka pu; Aole mamuli @ hooponopono a me ka pololei a lakou @ mailio mai ai @una o na @wa@ loa ia ia mau mea mahope o @ kua, a ke hana nei lakou ma @ kupono i ko lakou kuko iho, @

  Owai ka mea i ke aku ia A@ hoohuiia aku ana me Amerika @ Hawaii no e hookaa i kana haa@ o panui. Pela iho @ paha @ naau e olelo ai @

  @ie olelo mai hoi, eia ke Au@ holomua nei, a e@ na hana hoa @ naia nei; Aka, auhea ka holo@ A @le ia mea i ikeia @ Aole @ mau wahi hana hoo@ wale @ mili ia mai nei e kekahi poe, @ he pau iki.

  Aole i hiki ia makou ke ae@ holomua ke Aupuni o Hawaii @ keia mau makahiki ekolu, oiai @ ana ke Kuhina Waiwai o ke @ Hawaii, he $1,000 ka pii ana @ kou. Aie Lahui iloko o ka la @

  Aole na makou wale keia i @ aka, na ke Aupuni Repubalika @ iho no o Hawaii, na o ka @ kona Kuhina Waiwai, S. M. @ Nolaila, aole e hiki ke kapi@ KE ALOHA AINA. Aole loa. @

---

HE PALAPALA HOALOHA@

---

Ia Mrs. Mele @ A@pai;

Aloha @

  Oiai; Ua o@ i ke Ak@ Loa ka lawe ana ak@ ka @ mae o kou kokao @

@

@

@

@

Honolulu Oahu, Ianuari @