Ke Aloha Aina, Volume II, Number 4, 25 January 1896 — Page 3

Page PDF (873.44 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  In Loving Memory of My Father

KE ALOHA AINA

 

                        KE ALOHA AINA, POAONO, IANUARI 25, 1896.                                 3

 

@ KU WILI HOU MAI NEI.

 

            @ a iki mahina ma ka nupepa @ A@ o keia kaka@ a Ianuari 24, ua pa'i hou @ kekahi wa@ o ka hoike a @ e ka @ pili ana no ka @ make o Dole ma ka hoo@ ina

@ona i makou i keia hana @ ma ma ka waiho ana aku @ i e @ nana kiekie  iloko @A@

@ o kei hoike @ he mea ia e hoano@ a@ ka manao o ka @ H@ a lilo ia i mea @ no ka hoohui aina. @ keike ae lakou o @ ka mea nana e @ ia lakou i na @ alaila, e hiki @ Hawaii ke ma@ e, he makemake @ huohui aina, no @ ka mea nana @ aku@ na @hana, na hana @ na dala, a me @w@ eia noho e ola ai@?

            @ ano o keia poe @ o @ nei? -- He ake @ ak@ ka pono, ka po@ ke aloha no ka @ e noho hoomalu @

            @ lakou i hana ai @ ke @ ke lakou hana, a @ na mea e pono io ai @ hui Hawaii. Aole hoike @ ai ka oiaio o @ole e kulike @ pu.

            @ mai, he make @ aina he mea @ i na oihana, @ ake maopopo. @ mani o ka hua @ mai ka waha @ a o ka poai @ noiho mana @ o Hawaii. @ kekahi ka@ kipa mai @ penei:

            @ oe, a ua ina @ e moe ma@ nei, aka, ma@ kou wahi moe @ wahi e moe ai, @ wahi moe e ae i @ a me ka ma@ me kolu mau @ i pela aku.

@ He oiaio anei he @ he aloha io ko @ malihini.

@ ana na mea a @ ana, he kana@ kela, a he loko @ ae i ka malihini@

            @mau olelo a me @ wai a pelukua, a @wili hou mai @

            @ wa ka lahui Hawaii i @ me ka lohe, a i mea @au hana e hana nei?

@ na hoopalaimaka, a he @ wai ole no.

 

KO HAWAII KULANA WAIWAI

 

[Ka manao o Julias A. Palmer Jr.]

 

            I ka Lunahoopuka o ke Transcript:--He mea oiaio loa aia he like ole no na $200,000. maloko o ka Papa Hoike makahiki a Thrum no ka hoohalikelike ana i na ale no na makahiki pili pu elua o ke Keena Waiwai o Hawaii.

            He mea oiaio hou no hoi, e like me ka hoakaka ana a ka :unahoopuka o ka Hawaiian, oia hoi, o ka mea e noho Poohoomalu nei, ua hoomahuahua hou mai ia a kokoke $900,000 pakui hou mai me ka aie o ka aina. * * * * * * *

            Ua huli akahele loa au ia mea, i ke kupulau i hala aku a e hoike ana i na haawina i kau ia ma na papa hoike, ua hala loa ia mahope o aneane $600,000, a pela i hoikeia ai ma ka aoao 24 o ka'u mau palapala i hoolaha ia ai, ma ka nupepa Post o Nuioka.

            Me keia huli pono ana, ua loaa ia'u na kokua ia mai o kekahi poe, no lakou na inoa a'u e huna ole iho ai. aka, ua loaa ia lakou ka ike pono ana no na hina o ka paemoku, e hiki ole ai ke kua ia mai.

            A ma ka manawa i noho ai ka Ahaolelo; o Mr. Damon, ke Kuhina Waiwai, ua haka pono loa ia oia e onou ia e kona poe hoa, a o ka hopena, ua kapaeia na hoike liilii;--

            O keia na mea i hoikeia mai loko mai o kana mau huahelu, e apono mai ana i ka'u hoike.

            O ka huina aie ma, a e pili ana i

Iulai     1          1893...$3,234, 000.

"           1          1894...$3,585,000.

"           1          1895...$3,855,000.

 

            Ua wehe ia ae ke Kau Ahaolelo, a aole loa i kue ia keia mau koho ana.

            Aole no hoi ma keia, e like maoli me kou manao e hoike ana i ka ale piha maoli o ka poe @hahui. a poai e noho rula ana maluna o Hawaii.

            Ma ka Mr. Damona hoike ma ke kamailio akea ana, ua hoihope loa lakou. ma ke ano kokoke loa i $31,500 i ka malama, a pela keia hana mau ana no hookahi makahiki.

            Ua olelo ia, he mea pupule ka hopena e loaa mai ana ma keia mau ano elua, ka mea a na kanaka e noonoo ai, e wehewehe pono ai i na kina'una'u o ke kulana waiwai o na haawina i hookaawale ia, a mai ko'u ike maopopo, ua hiki ia'u ke manaoio ia mea.

            O ka hana hiki ole ke huna ia iho, oia no ka hoololi ana ae mai kekahi pakeke a i kekahi. nolaila, ma ka ike aku, me he mea la, ua piha mau no i na wa a pau loa, ka mea hiki ole ke loaa pela.

            I mea hoohalike penei. malloko mai o $900,000 ma ka Banako Hale Leta, a ua aneane loa e hapalua, a i ole, e olelo ae hoi he $400,000 i pau i ka lawe hou ia aku iwaho aka, o ka hoike ana, ua hoomiminoia ae, a he hapalua wale iho no o kela huina. Pehea la e hiki ai ke hoakaka ia mai keia mea?

            He maalahi wale no, na ka mea aloha aina i konoia mai e ka poai. e hele mai imua, me ka olelo ha $40,000, no ia mea, ua lawe oia i ka nota a ka Lunaleta Nui, a oia huina ua ukuia aku, alaila, o kela hoike epa ua hanaia no ia e like me mamua.

            He nui hou aku, kokoke e pau loa na huina i hoikeia, e like me ia iloko o ka Banaka Hale Leta, aole loa he wahi mea e hiki ai i ka Poai Hui Hawaii ke hoike mai koe wale no ka lakou mau bona ponoi iho.  * * * * *

 

KE IUPUAHULU NEI.

 

            Eia ka Ahaolelo o Anerika ke hooholo puapuahulu nei i na haawaina dala, he mau miliona no ke kukulu ana i na palekaua no na awa kumoku kahakai o o Amerika Huipuia.

            Eia ke awa kamoku o Kapakiko ma ka aoao komohana nei. ke hoolakoia mai la me na pu kuniahi hou i hooili ia mai nei maluna. o na alanui kaa mahu mai ka aoao Hikina mai, aka, aole ia he lawa e pale aku ai i ka poino e hoolele ia mai e na aumoku kaua o Enelani ke hoea mai ka wa e kaua ai laua.

            O ke kanaka i loihi kona mau lima, ua hiki iaia ke lalau aku i kona hoa hakaka, ma hahi mamao aku, oiai nae, aole e hiki i ka mea lima pokole ke lalau mai i kona kokoolua.

            Pela na hana ana o na lako kaua liilii, pokole ka lele ana aku o ka poka pu a haule pu. me ka loaa ole aku o kona enemi. O ka mea iaia na lako kaua ikaika, a loihi ka lawe ana aku i na ahailono o ka mke, ae lilo no ia i mea e pau ai na enemi i ka poino a me ka make.

            E hoomanao ae i kela: O ka maku kaua Majesty, kekahi o na moku kaua aunui a ikaika loa iwaena o ke aumoku kaua o Enelani, ua hiki iaia ke ku malie ma ka moana, a kiola aku i na poka ahailono a ka make no kahi mamao he 9 a 10 a oi aku na mile, a e lilo ana ka enemi i mea ole loa.

            Oiai nae ka enemi e kau ana maluna o kekahi moku kaua amerika, e kiloi ana i kana mau wahi poka i ka makani. no na mile o 4, a e 7 wale no ka mamao. Owai ka mea o laua e poino ana?

            Ua hiki i na mea make a ka Majesty ke alualu i ka moku Amerika, a loaa aku oia, aka, aole e hiki i na poka a ka moku Amerika ke hookokoke mai i i ka Majesty he 10 mike, oiai ko Amerika 7 mile wale no.

            A ina laua e ku like ana ma ke kowa he 8, 9, a 10 mile, alaila, e hookui ia ana ka moku Amerika e na poino.

            Oiai, keia mau hoolako pupuahulu ana o Amerika, no na palekaua no na kulanakauhale awa kumoku, aole loa ia e makaukau pono iloko o 12 mahina e hana ai.

            A heaha ke ano o ke pale ana aku a ka poe pupuahulu e hele uluulu nei?

            O kahi pono i kukuluia iloko o ka wa pohoihoi, aole ia he mea paa oiaio maoli, e like me na mea i hana ia, a i kukuluia ia ka wa maluhia.

            Ina no o Amerika e hooholo ana i hookahi tausani miliona dala, no na hoolilo e kukuluia ai na palekaua kahakai, aole no ia he mea paa koke ae, ke ulu mai keia kaua no elua pule wale no.

            Aia no na dala iloko o na eke, aole moku i paa, aole papu palekaua i paa, aole mau mai e ae i paa.

            A heaha ka waiwai o ka olelo ana ae i ke dala, no ka mea, aole i loaa na mea hoohana iloko o ka wa i manao ia ai no ke pale ana aku i na enemi?

            Aole loa he wahi pono ma iamea. Ua oi aku ka pono o ka noho malie ana mamua o ka walaau me na lako kana hemahema loa. Aka, e nana aku kakou i ke au o ka manawa.

 

KA MOOLELO O J. ALAPAI.

 

            Ua hanau ia o J. Alapai ma Ualapoe Molokai, ma ka ia 12 o Iulai, MH $1832, na Kaholuwaa (k) me Napahoa (w). Hanau ia mai na laua na keiki he ekolu mau keikikane.

            Ua hoonaauao ia o J. Alapai, ma Kaluaaha i Molokai, o Hooilo kana Kumu. Komo oia i Lahainaluna i ka M. H. 1851, a hemo mai oia me ke @ono ia i ka M. H. 1855.

            Ua noho Kumukula oia no Kaluaaha i ka hapa hope o ka M. H. 1855, a mare ola me Mele Hoonaulu, ma ka ia 29, Nov. M. H. 1856. Hanau ia mai mai ko laua mau puhaka mai, he umi mau keiki, elima keikikane, elima kaikamahine, elua mau keiki i make, a elima mau moopuna e ola nei.

             Ma ka M. H. 1862, ua koho ia oia he Lunamakaainana no ka Apana o Molokai me Lanai, me kona hoa Lunamakaainana, Hon. H. R. Hikikoki. Mahope iho o ka pau ana o ia Kau Ahaolelo, ua hoi aku oia no Molokai, a ua koho ia i Hope Kahu Kula no Molokai.

            A e lawelawe hana ana no o J. Alapai, ma kana hana pon@, he oki wahie mauka o Maunahui'i, a no ko laua makaala ole i ka wa hoike o na Kula, me kona mua ma ka o hana, ola no o Rev. Sam C. Dwight, ua hakula he wahi hineni hoohena no laua, a oia iho keia:

                        "Kauikanana o Dwight

                        Hikak@lua o Alapai,

                        Ua noho aku ia i Mauna@

                        @nu i ka lulu kahi kanaka.

            Haalele aku la oia ia Molokai, ma ka la 5 o Mataki, M. H. 1867, no Hoolulu nei.

            A noho Lunahana oia malalo o ka Makua Alii, Mataio Kekuanaoa, no kona ike ia ma ke ano eleua a ikaika ma ka hana, ma na mea a ka haku e kauoha ai, a he hana wale no kana.

            Oia no ko J. Alapai ano mai kona mau la opiopio mai, a hiki i kona mau la kanaka makua.

            Ma hope iho o ia manawa, ua koho ia o J. Alapai i Kumukula Wae no Kawaiahao a me Poepoe na Kumu, a mahope mai, ua koho ia o J. Alapai i hope Kumukula no Keoneula.

            Ma ka M. H. 1877, lilo oia i Luna Auhau no ka Aapana o Ewa me Waianea. He kanaka haipule oia, e hooikaika ana ma na hana o ka kino, a pela pu no hoi ma na hana o ka uhane.

            He kapaka o J. Alapai i koho mau ia e kona Ekalesia, ma ke ano he Elele no ka wa e noho ai ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni Oahu.

            He kanaka o J. Alapai i hooikaika nui i na manao, e kukulu i ka Hale o ke Akua, mai ka manawa i noho Kahu Ekalesia ai o Rev. G. W. Pilipo no Kaumakapili, a hiki i ko Rev. M. Kuaea, noho Kahu ana no ia Ekalesia hookahi.

            Ua ku iho ka Luakini o Kaumakapili a hiki mai nei i keia wa, a Rev. J. Walamau e noho Kahu nei

            Ua paa loa kela manao iloko o J. Alapai no ke kokua ana me kona wahi loaa uuku i ka Hale o ke Akua.

            Ma ka M. H. 1887, kohoia i Luna Alanui no ka Apana o Honolulu nei, ua kohoia o J. Alapai he Peresidena no ka Hui Kalaiaina Oahu nei.

            He kanaka aloha aina o J. Alapai, a aloha alii no hoi, a aloha lahui no hoi, ma ia kulana i la a hala aku la.

            He elua mahina o kona waiho ana ma kahi moe, me ka mawaliwali a kii mai la ka anela o ka make iaia, ma kona wahi noho, ma Kapalama, Honolulu ma ka hora 11a. m. o Ianuari 15. I ke 63 makahiki, me 6 malama a me na la 3 hoi o kona hanu ana i na ea o keia ola ana.

            Ua haalele iho oia he wahine, na keiki a me na moopuna ole na hoaloha he lehulehu wale.

            Ua komo mai na luna nui me kekahi mau lala o ka Ahahui Kalaiaina ana i noho poo ai no ia hui, no kana huakai hope.

            Ua ohiia ka Hae Hawaii maluna o kona pahu kupapau. Oia kona hoike ana mai i kona aloha i kona aina hanau.

            Ua hoi aku ka lepo i ka le@ Pomaikai ke kanaka ke make iloko o ka Haku."

            "Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku, e Hoonaniia Kona Inoa."

            Me ka naau luuluu, me na waimaka e hoilo ana, Aloha wale oia!

            Owau no kona Pukii aloha.

                                                                        J. M. Napulou.

 

            Ma ka auina la Poakolu nei, malalo ke nai o ka hale kaa ahi, na halawai ino la o Henry Fern me kekeki ulia manaonao, he keiki hoopaa pele@i ao luna o kekahi kaa ahi nali ukana. Ua loaa lala keia poino mamuli o kona hina ana i kona manawa i h@lo ai e wehe ae i na kaa ukana, ua pii lu ia kona mau wawe, a me kona aoao hema e na huila o na kaa, mamua o ka paa ana o ka holo o na kaa. He hapalua hora wale no mahope o keia loaa ana o keia poino iaia, ua lele loa ae la kona aho. A ma ka auina la Poaha nei i hoolewa ia aku ai kona kino kupapau. Aloha wale oia.