Ke Aloha Aina, Volume II, Number 5, 1 February 1896 — Page 4

Page PDF (862.85 KB)

This text was transcribed by:  Rosemary Mccune
This work is dedicated to:  Kaelene Ahu Rey

KE ALOHA AINA

================

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

================

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E. L. LIKE, Hope-puuku.

=================

HONOLULU, FEB. 1, 1896.

=================

KA MANAO KAHAHA.

-

     He nui na manao kahaha e pili ana no na olia poino, i ili iho maluna o ka huakai kaahele aku nei a ko kakou mau keiki Puhione o ka Bana Lahui Hawaii Kaulana.

     O kahi kumu iki wale no o ka ulia poino, he like loa ia ma kahi huna ahi uuku loa i hoopiliia aku i kekahi puu opala maloo, a o ka hopena, ua lilo na mea a pau loa i mea ole i ka hana lokoino a ke ahi ai ana ole mai.

     Ua lana ka manao o ka Lahui Hawaii, mamuli o na leta i hoi mai ihope nei, e hoike mai ana no ka halawai ana o ka lakou huikai ma Amerika me ka holopono nui, a me ka malamaia o ka laahia o ka inoa Lahui o Hawaii e ka lakou mau hana e hoikeike la imua o ka Lahui Amerika, kahi hoi i kuninuia ai ko ka Lahui Hawaii inoa, me na olelo hoinoino he nui wale a na poe i ake mau e hoinoino i ko ka Lahui Hawaii nei kulana ma na aina e.

     Aka hoi, e like me na haawina mau o keia ao, he wa e lanakila ai, a he wa e poino ai.  Pela no i ili mai ai e poino maluna o ko kakou mau io ponoi, ko kakou mau keiki ponoi  e noho la ma Amerika Huipuia.

     I ko makou hoomaopopo ana io i na olelo oike mai na poe mai he lehulehu o na keiki i hele aku, a me ka Mr. Aylett ua like loa ma na mea a pau, a koe wale no keia.  Ua manao ka hapanui o na keiki o ka Bana, e haawi aku i $75.00 ia Libornio, a ua manao o Aylett he hana naaupo ia a lakou i hana ai, a no ia mea wale iho la no, ua lilo ae la ia i mea nui loa, a o ka hopena, ua hooneleia na keiki a pa loa i na pono a me na lako no ka lakou ola ana.  Ua hopukaia he palapala hoopa i na ohe na ukana pilikino a pa loa, koe mai kahi kapa i ka ili.  O ka moe ana, e hoopiliwale, a maloko o ka Halehoolulu Kaa e moe ai ma kela wahi kapa e pili ana i ka ili, iloko o keia wa hooilo nui o ke anu ma Amerika.

     Nui ka poino i ili mai maluna o ka hapanui o na keiki, mamuli o na hana aloha ole maoli a ko lakou hoa o ka hele like ana aku nei i Amerika.

     Eia ae paha o Aylett ke huli hoi mai nei, a o kona ohana o ka hele pu ana aku, ua haalele ia aku lakou iloko o ke kulana poino loa.  O na ohe, ua hoopaaia a ua pau aku la paha i ka hooliloia no na ai o lakou, a pela aku.

     Ae,  ke hoomanao ae nei makou, na ka lokomaikai o ka lehulehu o ka Lahui Hawaii i kokua i na dala ne $300 a oi aku no paha no na ohe.  Aka, ua noho aku la ia mau ohe i Amerika ko lakou wahi i hele mai ai.

     Aole he manao ana aku no ia mau ohe, aole loa, o ke ola o na poe Hawaii e noho la, oia ka mea nui.  O ko lakou mau ohana a pau loa ma Hawaii nei, o na makua, na keiki, na kaikuaana, na kaikuahine a me na hoaloha, ua ili iho maluna o lakou na noonoo ana aku no lakou, no ko lakou wahi e loaa ai ka pono.

     Na ke Akua e kokua i ka poe e alona ana Iaia, a Nana no e e hoahewa mai i ka poe e hana aloha ole ana i kona hoa kanaka, e like me Kana olelo  ia kakou ma Kana Buke.

     Ua ike mua no o Iesu i ka ka mea Oia nana e kumakaia ana, a a maopopo no ka manawa ana e hana ai i kana hana hoopoino a ma ia mea, ua hoike e aku o Karisto i Kana mea e hana ai mamua o Kona alo i ko lakou wa e ai ana.

     Pela auanei no na ano kanaka a pau loa e puni ana i ka waiwai a me ka hanohano.

=============

NA NINAU HOOPAHAOAO

---

     O na ninau i heleuluulu iho nei na kikiao makani o na lono kaua, na liuliu o na aumoku kaua, na lakokaua; oia hoi, mawaena o Amerika Huipuia a me Enelani, a o Enelani hoi me Geremania, he mau ninau hoopahaohao keia i ka manao o na lahui, a me na Aupuni a pau e nana aku ana i ka hana ia a me ka hana ole ia, ka hookoia, a me ka hooko ole ia hoi.

     He ili nui mai na manao pihoihoi maluna o na lahui a pau o ka honua nei, i ka wa mua loa e loheia ai ka lono no ke kaua o kekahi mau Aupuni mana nui o ke ao nei.

     Ua like keia mau lono me kekahi ao nui eleele e kau ana maluna o ka lewa, me ka manao ia, e haule mai ana he kuaua.  Aka, aia a hala ae he mau hora, alaila, ikeia no oia, ua lele aku la a nalowale ae la iloko o ke ea.

     Pela na lono kaua mawaena o Geremania a me Enelani, a mawaena hoi o Enelani a me Amerika Huipuia.  O ka mea ano nui no nae, aia keia mau Aupuni iloko o na hooikaika mau ana e kukulu i na moku kaua no lakou iho.  Aole he noonoo nui ia o na pualikoa kaua aina, mamua ae o ka manao nui ia o na aumokukaua.

     O ke kumu nui o ia mau hooikaika ana, no ka mea, he hana hikiwawe ka loaa o ka lanakila ma na aumoku e lewa hele ana ia aina aku, a ia aina aku, maluna o ka moana.  A he mea no hoi e kokua nui ai i ka hoomalu, @ me ka malama ana i na ola, na waiwai a me na pomaikai o kela a me keia lahui, e waiho ana ma na aina e, ma na aina malinihi hoi ia lakou.

     He mea hiki ke oleloia, aole e hiki ia Beritania ke hana i kela a me keia mea, ma na wahi a pau o ka honua nei, aka oka oiaio maoli nae, ina kakou e nana aku me ka hoomaopopo maoli, aia oBeritania ke holomua nei ma na mea a pau loa, mana wahi a pau loa.

     He nui na huahua a me na manao lili i hoopukaia ae e kekahi poe i pili ana no ka holomua o Enelani; aka, owai la ke hiki e hoole mai, no ka mea, aia na hana keku mai nei,  i hoike no ko Beritania holomua ma ke ao nei.

     Aia na ninau o Venezuela ke ku nei, aole o Enelani i hoolohi iki ae i kana pane ana, mai mua mai a hiki i kela la, a ke ku malie nei ia pane.

     Aia hoi ika pane a Enelani i ka Emepera o Geremania ke ku nei, me ka hooia aku o Enelani (ma ke ano io o ka pane) e hakaka aku ana oia, ke kueia kona noho hoomalu ana maluna o Transvaal.

     Ke manao moeuhane nei kekahi nau lahui, ua piha loa ko Enelani mau lima i na popilikia he nui, e hiki ole ai iaia ke lawelawe a hooko aku i na hana a pau loa, e hiki ai iaia ke paa i kona kuleana maluna o na aina a pau loa ana e paa ana.  Aka, o ka mea oiaio, he mea ole ia mau pilikia i ka mea i hoolako iaia iho me na lakokaua o ka mana kaua moana e hiki ole ai ke lawelaweia i na wa a pau loa, ma na aina a pau loa.

     Nolaila, o keia mau ninau hoopahaohao elua, aole iahe mea na Enelani e hoopahaohaoia ai, no ka mea, ua ike oia i ka alepa a me ka omega, o ka ikaika o na Aupuni a pau loa o ke ao nei a i ka hookomoia ana ae iloko o ke ana kaupaona, aia hoi, ua ikeia ko lakou mama loa, aole lakou i heluia iloko o laila.

============================

 

KELA HIHIA KOI POHO

---

     O kela hihia koi poho a Cranstoun a me Muller i hoopii ai i ka Hui Mokuahi o Canada Australia, no na dala e $50,000 pakahi imua o ka Aha hookolokolo o Victoria B. C., ua haule mai nei, a ua ae ia ke noi hoopau wale a ka Loio o ka Lainamokuahi.  Pela na lono i loaa mai nei maluna o ka Mokuai Warimoo i ke ahiahi Poaono nei.

=================

KA OLELO O PERESIDENA DOLE

---

     Ke lawe mai nei makou i ka olelo ponoi a Peresidena Dole i pane aku ai ia Kate Field i hoolahaia ae nei ma ka nupepa P. C. Advertiser o kala 24 nei o Ianuari; -a penai na olelo ana:

     "Ua hoonoho nui ke Aupuni Moi i na poe kanaka maoli ma na oihana aupuni; aka, aole nae hoi i wae mau mai i na poe kanaka maikai.  Me he mea la no na kumu ano punahele, a noho mana hoi.

     O na poe i kokua i ke aupuni ma ke koho balota ana, a koho nuiia lakou ma na hana he nui, aka, aole au e olelo ana, pela ma na hana a pau loa.

     Ma na mea e pili ana i na aina, aole loa ke Aupuni Moi i hana i kekahi mea e pono ai no lakou, mai ka manawa mai o Kamehameha III  ka manawa i hookumuia ai ka hoona kuleana ana, a hiki mai i keia manawa.  Aole loa he wahi mea i hanai@ e kokua ai i na poe Hawaii maoli, e haawi aku ana ia lakou i na aina, aia a hiki wale mai no i ka 1884, i ka wa i laweia mai ai he bila kanawai e ka aoao kue a hooholoia ai.  Oia ka hookumu ana, o na Aina Home liilii."

*     *     *     *     *

-----

     O keia kekahi o na hoike kupaianaha lua ole, o ka hoole makaewaewa o Mr. Dole.

     O lakou, a o na nupepa Enelani a lakou, o na Hoike Mooolelo o ka Aha Euanelio o Hawaii, a me ka Hoike a ka Papa Amerika, (A. B. C. F. M.) ua piha i na olelo mahalo, hiilani, a hoomaikai nui ia Kamehameha III, oia ho o Kauikeaouli; -Heaha Ia? - - A Owai Oia? --

"O ka Moi a ka Lokomaikai!!!" [italicized]

     No keaha kona lokomaikai.  A heaha ia lokomaikai.

     No ke koi ana o na poe mikanele ia Kauikeaouli e haawi i na aina ma ka hokuleana.  A ua hookoia ia hana haawi a hoolilo aina hoapuhi.

     Aka, ano, i keia wa, ke hoole loa mai nei o Dole, aole loa he wahi mea a ke Aupuni Moi i hana mai ai i wahi pono no na poe Hawaii ponoi, mai ka wa mai ia Kamehameha III, a hiki i keia wa.

     He mnea oiaio anei ia?  Aole loa.

     Ua oi aku ka oluolu a me ka maikai a me ka holomua o na hana a pau loa i ke au o ka Noho Aupuni Moi ana o Hawaii,[right margin unreadable in column five]mamua o ko @ au e noho nei i keia @.

     Ke au keia o ka h@ hua Aie Lahui K@ holomua ole @ na ha@ lawe, a me kaau o @ i kulike ole aku me k@ o na au Moi i hala @

     He mea i hoomaopopo @ ia, aia a ae ole ke kan@ mea a keia poe e koi @ hana, oia kona hewa @ ai ke hooneleia i@ p@ na aina hanau.  He m@ kamini na olelo ana @ kumukanawai, a lakou @  ai e olelo ana:

     "Ua haawi mai ke @ na kanaka a pau i kekai pono pili paa ooa i lak@ hoi, o keola,kanoho @ keakea ole ia m@ a me@ ana aku i na mea e ol@ ka noho ana."

     Heaha ka noho ana @ ole ia mai?  A heaha k@ lanakila ana?

     Aole o keia noho an@ hoia nei ka noho lanakila @ o ka noho ana keia o @ kuapaa, ua hoonele m@ na pono pili paa, pili hana @ pili kumu noho lahui @ pili aina i hanauia ai ma@ ka lepo o Hawaii.

     Ua hilahilaloa makou @ hoea ana mai okeia hu@ e hoole maoli ana i k@ Kamehameha III hana ana i @ hana aloa no kona lahui @

     Makehewa na haiolelo @ kekahi poe e pai ana ia @ heaouli, e Moi Loko@ Oia, mai luna mai o na @ na luakini!

     Ina he oiaio keia m@ a Mr. Dole, alaila, ua @ aku no ko lakou mau @ ia Kauikeaouli ma ka @ kina ana Iaia e hana i @ hana (hookamani) a la@ olelo nei; Aole i hana k@ puni Moi mai ka wa mai Kamehameha III i kekahi @ i hoopomaikai ai ina p@ Hawaii.

     A pehea i keia wa @ Dole e noho nei? Ua @ maikai ia anei na poe H@     Aole loa makou @ ike @ mea a hiki i keia la.

==========

KE NEE HELE AKU N@

---

     Eia ka ninau o Hawaii @ alualu ae nei i ka welau @ akau, ke ake nei ko ke @ hana o ka lakou wahi p@ hue aina ke hooholo ko@ aka, me he kui Magen@ hahai ana i ka Mageneti @ oli, pela ko Hawaii ninau @ alu hele aku nei i kahi o @ ma ano like.

     He nui na manao wale @ kela, a no keia e pili an@ hoohui aina, a pela aku.

     Ua olelo aku makou h@ makehewa na olelo o ia a@ hoopau manawa, oiai, ai@ ae laelae ka hapanui o @ hui Hawaii e hoohui ala @ hiki, a ina aole pele alaila @ no he hoohui aina.