Ke Aloha Aina, Volume II, Number 9, 29 February 1896 — Page 4

Page PDF (891.36 KB)

This text was transcribed by:  Laura Kamalani-paikai
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 29, 1896.

 

KE ALOHA AINA

 

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he

Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E. L. Like, Hope-puuku.

 

HONOLULU, FEB 29, 1896.

 

Ke Sila Nui o ka Repubalika o Hawaii Nei.

            Ua hoopukaia ae nei ma ka nupepa P. C. Advertiser o keia la (Feberuari 25) ke kii o ke Sila Nui o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei.

            I ko makou hoomaopopo ana iho i ua kii la, aole loa e hiki i na poe nana i kukulu i keia Aupuni Repubalika ke holoi aku, a hoopau hoi, a hoonalowale loa aku i na hiohiona o ke Aupuni Moi a me kana mea i hana ai, mai luna aku o keia Sila hou i hoike ia ae nei.

            Ua hoopuka ae lakou, a ua hana olelo hoohiki hoi.  Aole loa e ae ia e kukulu hou i ke Aupuni Moi o Hawaii nei.  Aka, i ko lakou hoao ana e hana i Sila no ke Aupuni o lakou.  Aia hoi, ua hu i kula kela manao lapuwale o ka poe pakaha a limanui.

            A no ka mea hoi.  (1.) Aia no maluna o ua Sila Nui la ke kahua-papa o ke Sila mua o ke Aupuni Moi o Hawaii nei.  (2.) Aia no na kahakahana o ka Hae Hawaii o ke Aupuni Moi.  (3.) Aia no na puloulou ke ku la he hoailona no ke Aupuni Moi o Hawaii nei i ka wa kahiko.  (4.) Aia hoi ke kii o Kamehameha I, ka Moi nana i hoohui na Paeaina o Hawaii nei i hookahi Aupuni.  (5.) Aia no na huaolelo—UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO ke paa la maloko o keia Sila hou, ka mea a ka Moi Kamehameha III i haawi mai ai mahope iho o ka hoihoi hou ia ana mai o ke Kuokoa o Hawaii nei e Beritania Nui.

 

            O keia mau mea a pau loa no ke Sila Nui mai no ia o ke Aupuni Moi o Hawaii nei (koe nae o Kamehameha I.)

            O na mea ano hou i pakuiia mai, oia keia.  (1.) Na kukuna o ka La.  (2.) Ke kii o Kamehameha I.  (3.) Ke kii o ke Akua Wahine o ka Lanakila.  (4.) Ka Hoku.  (5.) Ka Manu Phoenix a me (6.) Na huaolelo.  Republic of Hawaii.

 

            O ka manao nui ikaika loa o keia poe; oia no ka a@ai aku, ka hehi iho, a me ka hoopau loa i na mea o ke Aupuni Moi o Hawaii nei; i ole e koe kekahi mea o ia ano maluna o Hawaii; aka, aole no nae i hiki iho la, aole hiki ke holoi, ke hoopau aku ia ano, a me na mea i kukuluia ai e na Moi o Hawaii i hala aku.

            Ua ike no makou i ka moolelo o ka manu Phoenix; aka, aole nae ia i like me ka wehewehe haiolelo a P. C. Jones iloko o ka Hale Paikaukoa iloko o ka A. D. 1893, a penei kana mau olelo:

            “I kekahi manawa, ua hele aku la o Mrs. Kinau Waila ma kahi hanai manu Okekelika kokoke ma Laeahi.  Ua hanau iho la kekahi manu a ke Kauka Farani Trousseau i ka hua; ia wa ua haawi ia mai la kela hua na Kinau, a ua kapaia ka inoa o ua hua la o Kinau.  Aka, ua waiho ia aku la ka hua malaila e hoomoe ia e ka manu a hiki i kona kiko ana.”

            “Pela hoi keia Aupuni Repubalika, wahi a Jones.—Ua hanauia mai oia e like me kela hua a Kinau.”

 

            “Hookahi mea poino o kela hua i kapaia ai ma ka inoa o Kinau; oia keia, he huaelo oia.  Aohe keiki i hanau mai no loko o ua hua la.”

            “Aole i ike o Jones i ka hopena o ia hua, no ka mea, he hua-makani ia, he hua laalaau he hua waiwai ole.”

            Malia, pela paha ke ano aku ana o ke Aupuni Repubalika ana i hoohalike ai?  Aka, oia ke ano o ua hua la a ka manu Okekelika a Kinau i koho ai.

            O ka iwi o ua hua kamehai la, aia no ia i ka noho hale o Kauka Farani ma Makiki ae nei kahi i waiho ai.

            He like ole keia manu Okekelika kamehai, me ka manu Phoenix i ala hou mai no loko mai o ka lehu.

 

KA HOOKUMU ANA INA SILA NUI

            Ma Enelani, ke Aupuni noho kahiko me na hana kukulu hoomanao ana no na hana a na Lahui, na Aupuni o na au kahiko, a i hoomauia pela a hiki loa mai i keia wa, he mea ano nui loa ia.

            He mau halekula kaulana kai paa ma ka moolelo o Enelani no kahi i hoopaa ia ai na mea a pau loa e pili ana i na Sila i hoopukaia ai, a aia no ko lakou mau moolelo ke paa la ma ia mau wahi, i kukuluia ai no ia oihana, ka oihana hookumu kahua mua loa o na Sila.

            I keia manawa o ke Duke o Norfork oia ke poo oihana ma ke Kula Nui oi ka hoopaa ana ma Ladana, ma Enelani.

            O ko kakou Sila Nui o ke Aupuni Moi o Hawaii nei, ua hoomaka ia kona hoopuka ia ana e ke College of Heraldry ma Ladana, Enelani, ma ka 1843, mamuli o ka manao i hoakakaia e Haalilio, kekahi o na kanaka Hawaii noiau i mahalo nui ia e na haole a me na poe Hawaii.

            Na Haalilio i hoakaka aku ke ano o ko Hawaii nei kulana o ka wa kahiko, ke ano o ka poe ikaika e paa ai ina mea kaua a ke Alii.  E like me na mahoe e ku ana maloko o ke Kii o ke Sila Nui.  Na puloulou hoailona o na Alii, a pela na kahanahana like ole o ka Hae Haawaii, a me na huaolelo “UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO.”

            Na ka poe kaha kii i hana ia mau mea, mamuli o na hoikeike aku a Haalilio, a pela i paa ai ia mea i ke kopeia ma kela Kula Nui, kahi e hoopaa ia ai na mea kaulana ma Beritania Nui.  Aia ia mea i keia la ke paa la me ia i kauoha ia ai i kinohi.

 

            Ua noonoo iho nei lakou nei e hoopau loa ia mea, a e kukulu hou ae i mea okoa, aka, aole e hiki, ua paa kela kahua mua ma Enelani iloko o kona Hale Kula Kiekie i aponoia e hana ia mea hookahi wale no.

            Nolaila, hoolalau ae nei ka lakou nei mau hoololi ana, ina mea i kupono ole ka moolelo ke huliia no lakou iho.  Oia ka holoi ia o na Mahoe, a hookomoia ae nei o Kamehameha I a me ke Akua Wahine o ka Lanakila o Amerika.

            Ke hoike la ke kii o Kamehameha Oia ka Moi mua Nana i hoohui i na Paemoku o Hawaii.  A ke hoike nei keia Akua Wahine o ka Lanakila, i ka hao ana mai ona i ke Aupuni Moi o Hawaii, a kukulu iho la i ke Aupuni Repubalika o ka poe limanui maluna o Hawaii nei.  He mau mea kue maoli keia elua kekahi i kekahi.  Aka, no wai ia hemahema?  No lakou no.

 

E LAIKINI IA KA OPIUMA

            Ua laweia mai nei iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei, ka hoolaha no ka Bila Kanawai e ae ai i laikini, no ke kuai ana a me ka hana ana i ka Opiuma maloko o ka Paemoku o Hawaii nei, a e hoopau loa ai hoi i na kanawai e papa ana i ke kuai ana o ka Opiuma.

            O Hon. Cecil Brown ka mea nana i lawe mai i ka hoolaha, no ka Bila Kanawai e ae ana e laikini i ka Opiuma.

 

            I ka wa i hoomaha ae ai ka halawai o na Senate, ua ala ae la he hoopaapaa mawaena o Senatoa Waterhouse a me kekahi o na poe makemake e laikini ia ka opiuma.

            Na Senatoa Brown e alakai ana i ka mana Opiuma, a ua olelo ae hoi na Senatoa McCandless a me Hocking, “owau kekahi.”  I ka wa a Mr. Brown e kamailio ana no ka Opiuma, ua olelo ae ka mea hope, ua loaa iaia he eha poe Senatoa i hooiaio mai e kokua i ka bila.

            Na Senetoa Waterhouse i wehe mua i ka olokaa ana i ka popo, ma ka ninau ana aku i kona mau makamaka, heaha la ko lakou mea i pepehi make loa ai i ke Aupuni Moi?  “No kona makemake e kukala mai i Kumukanawai hou,” wahi a McCandless.  “Pololei oe,” wahi a Hocking.

            “Ke hai aku nei au ia oukou, o kakou ke hoohana ana i kekahi haawina huahelu nui iloko oia mea,” wahi a Waterhouse, “o na hoao ana e laikini i ka opiuma, oia kekahi o na mea nana i alakai ia’u e auamo i ka pu.  A oia no ka mea nana i alakai i kekahi poe e ae e auamo i na pu.

            Ua hai aku kakou i ko kakou mau hoaloha ma Amerika Huiia, o ka opiuma oia kekahi o na aitamu nana i alakai e hookahuli (i ke Aupuni Moi) e pono kakou e noho lokahi like, e hoike aku i ko kakou waihooluu maanei nei i keia wa no.

            “Ua makaukau au e auamo hou i ka pu, a he nui wale na poe e ae iloko o ia pahu hookahi.  Ke hai aku nei au ia oukou, ina kakou e makemake i ka hoohui aina, ina makemake kakou e hookupaa i ko kakou mau makamaka ma Amerika Huipuia; mai ae kakou e lakini ia ka opiuma.”

            Wahi hoi a McCandless:  “Aia he 15,000 paona opiuma i komo mai iloko o keia aina, iloko o ka makahiki i hala aku nei, a he 1500 wale no paona i hopuia a loaa e ka poe kiai Hale Dute a me na makai.  Ua makemake au e ike i ke Aupuni, e loaa ana iaia kekahi loaa dala ma ia mea mai.”

            Pehea oe i ike ai i ka nui o na paona opiuma i komo mai iloko o keia aina?” wahi a Waterhouse.  “A eia hou hoi, ua loaa i ka aina he poe lima oolea no ka poe hoopae opiuma, i oi aku mamua o ko ka wa i hala.

            I na makemake oukou i loaa aupuni, e pono e auhau ia kakou ma kekahi ano e ae.  E kuai i moku imi loaa aupuni, e kipaku aku ia mea mawaho o keia aina.

            A eia hou hoi, heaha la ka hopena e loaa mai ana i na poe Hawaii ma ka hookuu akea i ka opiuma?  “Ke olelo nei au, o Hawaii no na poe Hawaii, wahi a Northrup.” * * *

 

            Ua manao o Senatoa Brown, e loaa ana i ke aupuni he loaa makahiki o aneane $100,000, ina e hooholoia ana kona Bila Kanawai.  O ke koho ana o ka laikini no ka Mokupuni o Oahu e hoomaka ana ma ka $20,000 pii aku iluna, o ko Kauai, ma ka $10,000 pii aku iluna, a no Hawaii a me Maui pakahi, @ ka $15,000 pii aku iluna @ koho ana o ka laikini.  @ dute hoi o $1.00 e ukuia ai @ luna o kela a me keia @ lawe ia mai ai, he loaa no @ ke Aupuni.

 

Ko Makou Manao @

            Ke manao nei makou, o @ no na helehelena o ka @ Opiuma i laweia mai ai iloko @ ka A. D. 1892; a hooholoia @ i ka 1893 mai.

            He like a like@ a oi aku @ paha ka ino a ka Rama e @ ai maluna o ka lahui, i @ wa, mamua ae o ko ka opiuma @ a no keaha la i @ ia kekahi @ a hoole ia hoi i kekahi ino?

            I kekahi wa, ua like ole @ hana kalai aupuni me na @ pili hoomana, o ka mea i @ nao la he hewa ma ke ano @ mana, ua ikeia, he mea @ no ia ma ke ano kalai au@

            Pela e aumeume ia nei @ noonoo o ke kanaka maw@ o keia mau mea @ ka @ e ae aku i mea @ holopono @ na hana kalai aupuni, a me@ hoole i mea e poino ole @ noho ohana hoomana, a me @ pono maluhia o ka lehulehu @.

            He olelo Ao kekahi i ike @ ia, e olelo ana @ ae o na ino @ mea o laua i @.

            He pololei @ kekahi manawa @ mea @ hoopilikia mai @ ka @.

 

KA BILA KANAWAI OPIUMA

            Ma ka la 21 @ Feberuari @ ua lawe mai la ka Hon. @ Brown no ka heluhelu mua @ i kana Bila Kanawai Opiuma @ iloko o ke Senatoa @.

            Aole keia he Bila @ no ka laikini wale @ no@ Opiuma, aka, no ka laikini @ ana hoi i na wahi lua @ na Opiuma a oi wale aku @ mua o eha mau wahi ma @ Honolulu nei.

            Ua noi o Senate Bald@ haawiia ka bila no ke pai @.

            Hoole hoi o H. Waterhouse @ me ka olelo ana aole oia e waihoia i ke Komite @ kona kue ole.  Olelo oia @ maanei nei ka hapanui @ Senate, a he mea pono lakou ke hoikeia ma ka @ lelo i keia wa, e like me @ hope aku.  Ma ia ha@ aku ia manao, @ noi mai @ e hoopanee loa ia ka @ kokua ia e Mr. Senatoa @ .

            Ua manao hoi o Ba@ he mea pono e halawai @ Senate me ke koho @ no ka bila.  @ kue oia @ bila no ka laikini @ opiuma; aka @ he @ no nae ia ma@ ke @ ia, a he nui na poe @ ana i ko lakou mau @ iloko o na makahiki hou @.

            He ninau like ole no @ ka manao.  Aole he @