Ke Aloha Aina, Volume II, Number 9, 29 February 1896 — Page 8

Page PDF (895.98 KB)

This text was transcribed by:  Cathie Muschany
This work is dedicated to:  Awaiaulu

 

KE ALOHA AINA

POAONO, FEBERURI 29, 1896

 

                                                                                                       HE MOOLELO KAAO

                                                                                                                  NO   NA

                                                                                                      HOAHANAU ELUA,

                                                                                                               A I OLE KE

                                                                                                        Alahele Pohihihi

                                                                                                                 A O NA

                                                                                                            Opuu Pua Elua.

                                                                                                                    Helu 19

            I ka wa a kahi koakiai i ike aku ai i ka unuhi ana ae a Rosinebuta i ka pu panapana mai kona pakeke hope ae, aia hoi, naka haalulu ae la kona kino holookoa me kona anehe ana aku e holo, aka, ua paa mua aku la oia i ka hopuia mamua o kona manao ana e holo, a oia hoi ka Rosinebuta i hene iho ai o kana aka, a pane iho la me ka leo malie.

            E kahi koa hupo o ka makau wale aole anei oe e ae mai ana e lawe aku ia maua no ka rumi o na kaikamahine aole he pane ae o kahi koa, ninau hou iho la o Rosinebuta no ka lua o ka manawa aole no he wahi mea a pane ia ae, nolaila, hopu iho la o Rosinebuta i ua wahi koa nei a hooluliluli ae la me ka umii pu ana iho, a uwe kapaili ae la ua wahi koa nei, a puliki iho la o Rosinebuta i ka waha o kahi koa, a ninau hou iho la.

            Aole anei oe e ae e keia wahi koa makau wale e lawe ia maua no kahi a maua i makemake ai?  Ae, e lawe no au ia olua, a o ko lakou wa no ia i iho aku ai me na kapuai mana o ka palanehe.  Ia lakou i hiki aku ai ma ke poo o ke alapii, ua ko iho la lakou malaila, a e alaalawa ana hoi ma o a maanei, aole he wahi mea a ike ia aku o kekahi wahi mea e maaloalo ae ana a hoomau loa aku la lakou i ka hele ana, a hiki i ko lakou wa i hoea aku a ma ka puka o ka rumi o ua mau kaikamahine la.

            Ku iho la lakou malaila, a wili aku la o Rosinebuta i ke pheoheo o ka puka a he home wale no, a o la ka ua Rosinebuta nei i hoomaikai ae ai i na mana lani no ka hoopokole ana mai i ka laua hana nui i manao ai e hana i keia aumoe.

            Iloko o kela wa i unuhi ae a o Rosinebuta i kekahi pahi poniata hou puu wai a lumai aku la ma ka puuwai o kahi koa, a haule aku la ilalo no kona hopena mau, a heleawai aku la ke koko e like me kekahi poiwai i ninini ia iho a maau hele aku la ma o a maanei.  I ka holopono ana o keia mau mea, ua komo aku la o Rosinebuta a ma kahi o ua mau kaikamahine nei e hiamoe ana unuhi hou ae la oia i kana omoole hoohiamoe a hoohanuhanu aku la ma na pukaihu o ua mau kaikamahine la a komikomi iho la ma na umauma o ua amu kaikamahine la a e nape ae ana no ko laua mau hanu, a oia ka ua eueu nei i kulou iho ai a muki iho la ma na papalina nohenohea o Karose a haule iho la ma kona aoao a hookahi ka hiolani pu ana.

            I ka wa o Losareta i ike aku ai i keia mau hana a kona hanaumua e hiolani pu ana me Karose, oia no kona wa i neenee aku ai a kokoke ma kahi o Rosinebuta e hookohukohu ana, a hawanawana aku la ma kona mau pepeiao E Rosinebuta, e aha oe e hiamoe nei, eia no o ka hopu iho a hoihoi aku no kai o ka moku ko kaua halepaa mai ko kaua aina hanau mai, a o keia la, he halelana, aohe wahi e ku ai na kapuai wawae, a ina aole oe e hoolohe ana i keia mau olelo au e hawanawana aku nei ia oe alaila, e haalele ana au ia oe a hoi aku au no ko kaua halelana e kali mai la ia kaua.

            No keia lohe ana o Rosinebuta i ka leo hawanawana o kona pokii i poha iho ma kona mau pepeiao, ala ae la oia honu iho la ia Karose a o Rosareta hoi i kekahi, a puka aku la laua a aohe o laua wahi mea a ike aku i ka maaloalo wahi kanaka ae o loko o ka halealii.  Puka aku la laua ma kekahi aoao, a ike aku la laua i kekahi wahi mea e okuu mai ana, a ia laua i hookokoke loa aku ai, ike aku la laua he aliikoa ua pauhia loa ia e ka hiamoe nei kulipolipo.

            Nolaila, me ka lima palanehe i loaa ia Rosinebuta, unuhi koke ae la oia kana pahi me ka manao e lumai aku ma ka puuwai o ke aliikoa, aka, ua noonoo hou iho la oia no kana omole laau hoohiamoe, a hoohana hou aku la ma na pukaiho o ua aliikoa nei no hookahi minute, a hookomo iho la no ka pakeke o kona lole wawae.  Wehe ae la o Rosinebuta i ka aahu o ua aliikoa nei a komo iho la nona.

            I ke komo ana iho o Rosinebuta, au pili pono loa iaia, a o kona lole hoi no ua aliikoa nei, a pau ae la ko laua nei hopohopo ana no kekahi mea.  Puka loaa aku la laua no waho a ike aku la laua he mau wahi kanaka kakaikahi wale no ke ku mai ana, alaalawa hele ae laua ma o a maanei e nana hele ana i ko laua mau kanaka, aole o laua wahi mea a ike aku, a manao iho la laua ua hoi lakou.

            Owili ae la laua i ka laua mau okana makamae iloko o ko laua mau kuka loloa a puka loa aku la iwaho.  A i ko laua hiki ana aku hoi ma ka puka e hiamoe ana ke koakiai o ia puka, a na ia mea i hoomaalahi loa aku i ko laua puka ana no waho me ke keakea ole ia mai.

            Ia laua e nanea ana i ka hoi me na kapuai auau, aia hoi, lohe aku la laua i ke pahupahu mai o na kapuai wawae o kekahi poe he lehulehu wale e ukali mai ana mahope o laua, a na ia mea i hoauau loa aku i ko laua hele ana i hiki koke aku i ko laua home.

            I ka hoohahoni loa ana mai o ua poe nei mahope o laua, oia no ko laua wa i wehe koke ae ai i ka laua mau pu panapana a huli like aku la laua no hope, a oia no ko laua wa i ike aku ai o ko laua mau kanaka no he elima ko lakou nui, a oia ka Rosinebuta i ninau aku ai.

            Aia ka hoi ihea ko oukou nui?  Aole makou i ike ia lakou, wahi a ua poe nei i pane like mai ai i ka ninau a Rosinebuta.

            A pane mai la kekahi kanaka, a oia no hoi ke kanaka a Rosinebura i makemake nui ai mamua ae o na kanaka e ae o luna o kona moku, no ke koa a me ka makau ole, a ua hiki hoi iaia ke hooko i na hana nui iloko o ke kulana pohihihi a ua hiki hoi i iaia ke hana iloko o ka imo ana a ka maka.  E kuu haku, e like me kau kauoha, pela makou i noho ai me ka hoomanawanui iloko o ke anu mamuli o kau kauoha, aka, o oe no nae ka mea nana i uhai i kau mau olelo.

            Nolaila e puhi ae i kau ulili me ke kali hou ole aku no kekahi manawa hou aku, a oia ka Rosinebuta i hooko aku ai e like me ke kauoha a kana kauwa hoolohe, a puhi ae la oia no ekolu manawa me ka ikaika.  A i ka meha ana iho o ka leo o ka ulili oia no ka wa i lohe ia aku ai ke pahupahu mai o na kapuai wawae me he poe lio la, a i ko lakou hui ana ae i kahi hookahi, au hoi loa aku la lakou no ko lakou halelana e kali mai la no ko lakou hoi aku.

            I ko lakou pau pono ana iluna o ka moku, oia no ka wa i haawi ae ai o Rosinebuta i kekahi kauoha no ka hoomakaukau ana e holo, hemo mai la ka laina, ukia ae la na pea, a oia no ka wa i pakika aku ai o ua wahi moku nei.

            E honehone ana hoi na likini me he mau kaula beneso la e wauwauia ana e ka lima kanaka, ka honehone i ka pepeiao ke hoolohe aku, a ke hene iki la hoi ka aka a na keiki kia manu o Italia no ka laua mau ulua nepunepu a laua i imi ai.

            Ia lakou nei no e paialewa ia nei iluna o na ale o ka moana, ua pa mai la kekahi makani ikaika, a na ia mea hoi i onou pu aku i ua wahi moku nei ilalo a oili hou aku la ma kekahi aoao, a pela wale no lakou i hanaia ai no ekolu la e aio ana hoi iloko o keia ino nui.

            Pau ae la hoi kekahi mau pea i ka nahaehae, haki ae la ka hapalua o kekahi kia, a ua eleu ae la no ke aliikamana a paa hou me ka hana nui iloko o na hora he eha.

            No ka nui loa o ka nakeke a me ka uwe hone mai o na kaula likini, na ia mea i kono aku i ua mau kaikamahine la e ala ae no ka hoolohe ana i ke ano o keia mea ano e i ko laua mau pepeiao.

            I ke kaakaa ana ae o na maka o Karose mai na haawina i hekau iho maluna ona, aia hoi, ike ae la oia i kekahi mea kupanaha ana e ike nei i na paia kupanaha a lohe pono aku la oia i ka uwe hone mai o na kaula likini me he leo la no na manu i ka ia nei hoolohe aku.

            I ka wa i lohe pono ai o Karose i keia mau mea, ua kulu iho la kona mau waimaka no ke aloha i kona mau makua, a ua komo koke iho la no iloko ona  ka manao ua lawe aihue ia ma no ia e kekahi mea ana i hoohuoi ai oia hoi na keiki malihini a laua i hula pu ai.

            Oiai no e nune ana keia mau noonoo iloko ona, aia hoi, komo ana o Rosinebuta, a i kona ike ana aku hoi ia Karose e noho mai ana maluna o ka moe ua haawi aku la oia i na kunou hoomaikai me na minoaka pu ia Karose,aka, ua palulu e ae la oia i kona maka iaia i ike mai ai i ke komo ana aku o Rosinebuta.  Hele loa mai la oia a kalele iho la ma na poohiwi o Karose a ninau iho la.

            E kuu aloha?  Heaha la ka mea nana i hoopunini aku i kou mau noonoo ana e ke kaikamahine?  Mai hookuihe i kou noonoo, ua noa na paia laahia o keia moku nou?

            I ka wa i lohe ai o Karose eia oia maluna o ka moku, ua uwe ae la oia me ka ehaeha nui no keia mau haawina e uhai mau nei mahope o ko laua meheu.

            Pale ino ae la oia i ka lima o Rosinebuta a pane aku la.  E hoohaawale aku la oe mai a'u aku e keia kanaka hilahila ole,  aka, aole oia la hoolohe aku i keia mau olelo a ke kaikmahine e kamailio ae nei.  Neenee loa aku la o Rosinebuta a pili me Karose a muki iho la i kona mau papalina.

            Ku ino ae la ua mau kaikamahine nei iluna a holo aku la no ka puka e hemo aku ai iwaho a anehe aku la e pii no luna, aka, ua paa e aku la laua ia Rosinebuta i ka hopu ia, a aole hoi e hiki hou ia laua ke holo aku.  Na ia mea i hooi loa aku i ko laua uwe kapalili ana, e noi ana hoi e hoihoi hou ia laua, me ka hoopuka pu ana hoi i na olelo pelapela no Rosinebuta i ka aihue a me ka powa, aka, aole wahi mea a hoolohe la mai. 

                                                Aole i pau.

 

            Ke hoomaka hou ia nei ke kukulu hou ana i hale mele hou ma ke kahua mua no, a ua hoike ae hoi ka luna hoohana nui, e oi ae ana ka nani o keia hale i ko ka hale mua i pau ai i ke ahi.

 

                                                                                                Na Palapala

 

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o no ahewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna a na poe na lakou i kakau mai.

 

                                                                        KA PERESIDENA ALELOLUA O KA AHAHUI OPIOPIO IMI PONO O KALUPAPA

 

            E kuu ALOHA AINA, ka pukuniahi o ka Lahui, ka wiwo ole o na wiwo ole.  E ae ia mai kau wahi kaawale o kou kino lahilahi, e hookomo iho i na manao hemolele ole wale, a keia ahahoi kamalii e hana mau nei i na hana pauaka kolohe, i mea e ike pono maopopo ia ai.

            Ma ka halawai ana a ka Ahahui Opiopio o Kalaupapa ma ka auwina la Poaha, Feb. 23, ua ku mai o J. K Waiamau, ke kakauolelo o ka Ahahui, a heluhelu mai la i ka moolelo o ka halawai i hala, a nolaila, he mea pono i kou mea kakau e hoakaka aku i na mea pili no ka halawai i hala; aia iloko o keia moolelo o ka halawai i hala, kekahi kumuhana i hooholoia, a oia iho keia malalo iho nei.

            Ma ka halawai ana a ka Ahahui i ka mahina o Ianuari i hala, ua waihoia aku ka Papa Naita o ka Aahui Ulaula i ka lakou noi i ka Ahahui, e ae ia mai ko lakou hae e kau ia iluna o ka pahuhae o ka Ahahui.  Ma ka noonoo ia ana, au ae ia.

            Ma ka noho hou ana o ka Ahahui i Feberuari 23, e like me ka hoakaka maluna ae.  I ka pau ana o ka helu helu ana o ka moolelo o ka halawai i hala, ua ku mai ka Perasidena a hoakaka i kona manao, oia keia:

            Eia kana olelo.  Ua lohe mai la oukou i ka moolelo o kakou o ka halalawai i hala, aia iloko o keia moolelo ke noi a ka Papa Naita no ko lakou hae, a pehea la ko oukou manao.  Oia ka wa i lohe ia aku ai ka leo o na duck e olelo ana. Kue!!! Kue!!!! I ka wa i inau ia ai, ua kapae loa ia ka moolelo o ka halawai i hala, aohe moolelo apiki ka hana hupo.

            Ke ike mai la oukou e ka lehulehu i ke nahu pu o keia poe i ko lakou olelo, au lilo ka mana o ka, lakou olelo hooholo mua ia mea ole.  he mea maa mau no hoi iwaena o na Ahahui, ka hooponopono, pakui a hoololi paha i na moolelo o keia ano, ia lakou nei hoi, hoopau loa ia, aohe moolelo o ka halawai i hala.

            Kupanaha no paha ka hana a ka poe hupo, na lakou ponoi no i hooholo na kumuhana, na lakou nei no a oki pu.  He keu keia a ka ******

 

****************************this column is illegible at the end of each line, due to the fold in the book********************

uke me ua hupo o ka Peresidena********

no e hupo ai na lala o keia*************

ohe e loaa ka naauao he haw********

            Mahope iho o ka hoopau ********

o ka moolelo, ua waiho mai ia**********

residena he kumuhana, oia hoi,

pauia na Komite Kunau mala

kumu, penei:  1.  He molowa

hoike i ka Ahahui i na aiawai

            I ka waihoia ana mai o keia

huaa imua o ka halawai, ua ku

K. M. Kahoohiki a hoakaka

manao penei.  E pono e lohe

Komite, malia paha ua hana

kou, o ka hoopau ia ana, lohe

ka lakou hoike.  I keia mau

l no ka hooleia, a o ke kumu

ka hoole makawelawela loa o

sidena, no ka loaa ana he hoike

ma ko K. M. Kahoohiki aoao,

            Nolaila, o keia mau hoike

kou mea kakau na

hoohewahewa ole ia ai.  E

au ua oi aku ka pauaka a J. K

me Haole, a lakou  olelo nei

lohe, he lapuwale a pela aku,

auanei, o lakou nei ka oi o

…. Ua ke koke ka lehelehe

i ke Akua, o ka naau ua

hookano me ka haakei

            Nolaila, ke ku nei au me

kau mau e pane no keia ku

e pane mai ana ia

la hoi, o ka pau ana o J. Ka

J. Haole, oia ka mea pau ai

o ka oi aku keia i

ke kanaka lolo a

ke kaoaka hi

he mea ano

            Nolaila, oia

mahina wale no

no ia o keia Ahahui

hana penei ke

a oia ka'u e a'o aku

oukou iho, i mea

hila i ka inoa

            Ke hooki nei

aku o ka pane ia

hie.

                        C. N Keal***

            Kalaupapa, Molokai

 

            Ua panee hou aku la ka

hui keaka lio no Yokohama

hina ae mamuli

kekahi leta ua lakou, e hai

kaulua hou aku ia ko lakou

lo aku ai no Yokohama, ma

ana, au poino kekahi wahi o

E haawi ana no ka hoi keaka

aka i keia po.

            Eia o Wirth, ke aka lio, ke

ka haawi ana

ole me kona mau

poe makaikai

kinipopo o M.

o ka panina

ka lele maluna.

            O kekahi o na

mai imua o keia K

ka bila kanawai o Laikini

Opiuma,a e hoem

hui Hawaii, o keia no ke

hookahuli ia ai o ke Aupuni

a lakou nei, a i keia a hoi,

mea o Hanale Waiakahauki i

i ka pu) no ka

a oia no hoi ka mea

bila kanawai mamua o ka

ana, a o ka kekahi Senatoa

ke dala."

 

HOOLAHA LUNA HOO

            UOHA

            E ike auanei

hook