Ke Aloha Aina, Volume II, Number 11, 14 March 1896 — Page 8

Page PDF (837.80 KB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  Kaimuki Class of '78

KE ALOHA AINA

 

POAONO, MARAKI 14, 1896.

 

HE MOOLELO KAAO.

NO NA

HOAHANAU ELUA.

A I OLE KE

Alahele Pohihihi

A O NA

Opuu Pua Elua

HELU 21.

            Nolaila, ua hoounaia aku la kekahi koa no luna o ka rumi o na keikialii o Italia i kukihewa ia ai. I ka hiki aoa aku o kahi koa no ua rumi la o ua mau keiki nei, aia hoi, e hamama mai ana na puka, a i kona komo lea ana aku iloko aole he kanaka o loko.

            No ia mea, ua hoi aku la oia a hoi ke aku la i ka Moi, a ua hoouna hou ia aku la kahi koa no kai o ka uapo e nana ai ne kahi moku malihini i ku mai i ke ahiahi nei, a ua hoouna pu ia aku la no hoi keia lohe i na pualikoa no ka hopu ana i kahi moku malihini ina e loaa aku ana ma ka uapo me na kaikamahine pu kekahi, a e hopuia hoi na keikialii o Italia ke loaa aku laua.

            I ka hiki ana aku o kahi koa no ka uapo, ua holo hele ae la oia ma o a maa nei, e kiei a e halo ana hoi, aole ana wahi mea i ike aku ai he wahi hoailona e hoike mai ana no ka loaa o kana mea i hoounaia mai ai, aka, o ka nele a me ke pakalaki na mea i halawai mai me ia, a pela no hoi me na koa ia haawina hookahi, a o kahi moku mali hiui hoi, aole oia ma kona wahi mua i ikeia ai.

            No keia nele ana, ua huli hoi aku la ua wahi koa nei imua o ka Moi me na haawina pakalaki o ka nele. I kona hoea ana aku imua o kena haku Moi ua ninau koke mai la ka Moi no ka mea hou o kana huakai hele, a oia kana i hoike aku ai no na mea ana i ike ai ma kona hele ana, a he mau haa mui wale aku no hoi kekahi me ka pa hee nui wale e holopona ai ka hookaa ana i na huila o na mikini hoohana o ka moku, a me he mea la he oiaio ma oli kana mau mea e hoike nei i ka Moi.

            I ka lohe ana o ka Moi i keia mau hoike a kahi koa i hoike aku ai iaia, ua lilo ia he mea nana i hoehaeha loa aku i kona noonoo no ka nalowale hou ana o ka laua kaikamahine no ka lua o ka manawa, a ua holopuni ae la hoi keia lono kaumaha ma o a maanei o ke ku lanakauhale a hiki loa aku i na apana kuaaina, o ke Aupuni o Helene, a ua komo pu aku la keia mau lono kaumaha iloko o ka puuwai o na makaainana o Helena.

            Iloko o keia wa o ke kauniaha, ua hoouna ana ia ka Moi i kana elele no ke kii ana i kona mau Kuhina no ka hiki ana mai i ka halealii no ka noonoo ana i na mea pono e hana aku ai no kana mau kaikamahine. I ka loaa ana aku o kekani leta i ka elele, ua lawe pololei aku la oia imua o ke Kuhina Nui. Wehe ae la oia a heluhelu iho la me ka akahele, a penei ma manao o loko o na palapala nei a kona haku Moi:

Moi Pilo o Helena

Ia oe e ko’u Kuhina Nei Aloneta,

 

Aloha oe:--

            I kou wa e ike ai i na huaolelo o keia palapala, oia kou wa e haawi aku ai i kau mau kauoha i kou mau hoa Kuhina no ka akeakoa ana mai no ka halealii me ka awiwi loa, a penei, ua makemake ao ia oe a me kou mau hoa i keia wa pokole me ka hookaulua ole aku no kekahi wa loihi aku, no ke kakuka pu ana me au no kekahi mea au i makemake nui ai a he mea kaumaha no hoi no kakou a pau. Nolaila ke hooki nei au maanei me ka ma halo. Owau no me ka oiaio.

Moi Pile

 

Aupuni o Helena, Markaki 1.

            I ka pau ana o kana heluhelu ana i ua palapala nei, aole oia i hookaukaulua iho no kekahi wa hou aku. Ku ae la oia a hele aku no kahi o kona mau hoa Kuhina, a mokio pololei aku la i ko lakou alahele no ka Pa’lii ka pahu hopu, maluna hoi o kou lakou mau kaa me ka puahi nui, me he mea la e hele ana no ka hooukakaua.

            I ko lakou akoakoa ana aku iloko o ka rumi kukakuka o ka Moi no na mea huna i makemake ia e hook koke aku iloko o ka wa pokole loa. I ko lakou akokoa ana ae a pau iloko o na rumi nei, oia ka wa a ka Moi i ku ae ai a hoakaka mai a i kona mau manae imua o kona Aha Kuhina, a aia pu no hoi ke heleawai la kona mau wai maka, i kona wa e hoopuka ae ai i ka inoa o kana mau kaikamahine, a ua loaa pu aku no hoi ia mau haawina o ka ehaeha i kona mau Kuhina no ka helelei mai o kona mau waimake, a me kona mau olelo kaukau.

            I ka hooki ana iho o ka Moi i kana mau olelo, oia ka wa i noonoo iho ai o ka Aha Kuhina no ka lakou mau mea pono e hana ai i kumu e hoomamaia ai na mano pilihua o ka lakou Moi no kana mau kaikamahine i nalo hou aku no ka lua o ka manawa.

            Iloko o hapalua hora o keia noono ana o lakou, ua hooholo like iho la lakou, e hoomakaukauia he un@ o ke lakou mau aumokukaua no ka holo ana huli i kahi moku malihini i kipa mai i ke ahiahi mamua iho, a lakou i koho ai me ka manao kuhihewa he mau keikialii kela no Italia, eia ka o na kaeaea o na pali nihoniho o Italia. Ina paha lakou i lohe mua o Rosinehuta na mau keiki la, ina ua pii ka manene ina pepeiao.

            I ka holopono ana o keia manao iwaena o ua poe Kuhipa la, oia ka wa a ke Kuhina Nui i ku ae ai iluna a hoakaka aku la i ko lakou manae imua o ko lakou Moi, e like me ka kaua mau mea e ka makamaka heluhelu i ike mua ae nei, a hooki iho la ua Kuhina Nui la kana kamailio ana me ka manao ulumahiehie.

            Iloko o keia wa ua hooholo like iho la na mea a pau e hoomakaukau koke ia kekahi mau moku he umi me ka a wiwi loa no ka uhai ana ku mahope o kahi moku malihini.

            Hookuuia ae la ua halawi nei me ka haawi ana aku o ka Moi i kekahi kauoba paa i kona mau Kuhina aole e hoike wale aku i keia mau mea imua o na makaainana, a pela no hoi i hooko aku ai kona mau Kuhina i keia ioo kauoha o ko lakou Moi, a huli hoi aku la lakou no ko lakou mau home pakahi iho.

            Iloko o kela wa i haawi koke ae ai ka Moi i kona puuku i kana kauoha no ke kakau ana mai i kekahi palapala i upeaia, a ua hooko aku la ka puuku e like me na mea a ka Moi e kamailio aku ana iaia. I ka paa ae i ka upeia a e kau ana hoi mawaho ka inoa o Adimarala Puluka. Kau ae la ua puuku nei maluna o ke kaa alii a moho pololei aku la no ka uapo ka pahu hopu o kana huakai.

            Lele iho la ua puuku nei mailuna iho o ke kaa, a e pili ana no hoi ma ka aoao o ka uapo hoopili waapa kekahi waapa. Kau aku la oia maluna o ua waapa nei a hoe pololei ia aku ia no ka mokukaua o ke Adimarala Puluka kahi o ke kauoha a ua puuku nei e lawe aku nei.

            I ka pili ana aku o ka waapa ma ka aoao o ka moku, ua pi@aku ia ka puu ku o ka Moi no luna o ka moku, a ha lawai aku ia oia me kona hoa’loha, oia hoi ka puuku o luna o ua moku nei, a nana hoi i lawe aku a hoolauna aku la me ke keikialii o ke kai, oia hoi ke Adimarala, haawi aku la ka puuku, o ka Moi i kona aloha i ke Adimarala, a pela no hoi ke Adimarala Puluka i haawi aku ai i kona aloha me na puili pumehana ana, a oia ka wa a ka puu ku o ka Moi i unuhi ae ai i kekahi leta mai kona poli ae i upeaia, a haawi aku la i ke Adimerala, a oia kana i hopu mai ai me ka lelele ana o kona oia, oiai ua ike aku la ia he leta keia o kekahi kauoha no ka holo ana no kekahi aina i makemake ia, a i ule ia, no kekahi hana paha.

            Nolaila, ua wehe ae la oia i ua leta ne me ka nana akahele ana iho i na manao o loko o ua leta nei, a penei na manao:

Adimarala Puluka

 

Aloha oe:

            Ua hiki mai ka wa kupono au e hookauwa hou aku ai ia oe e ka’u kau wa noolohe a hooko pono i na hana e haawi ia aku ana ma kou lima, a pela au i hilinai ai a oe i na wa a pau, a ola iho keia. Ua makemake au i kou moku a me eiwa mai moku malalo mai o kou mana, e haalele koke iho i keia awa iloko o hookahi hora mai keia wa aku au e heluhelu ai i keia palapala ka uoha no ka hele ana e imi a e huli i ka kaua mau milimili i kalii hou ia aku e na lima pakaha o na enemi, a o na moku a pau e loaa aku ana ma kou alamoana e holo ana no Italia, e hopu ia lakou, a e huli hoi i na wahi a pau o ua moku nei e halawai mai ana me ou kou ma ka moana, a ina e loaa aku ia oe na kaikamahinealii iluna o ia moku, alaila, e pepehi aku i na alii nui o ka moku a koe na sela a oia kau e lawe mai imua o’u, a e puhi aku i ka mok@ i ke ahi i ka wa e kaawale mai ai na sela iluna o koa moku, a o keia iho la ke ia oe, a e hooko aku oe me ka oiaio loa, a ke hooki nei au maanei me ke aloha pumehana ia oe e ko’u makama ka pono:

Kou hoa’loha Oiaio

Moi Pile.

Helena, Sila Nui o ke Aupuni

 

            I ka pau ana ae o ka heluhelu ana a ua Adimarala nei i ua palapala nei, ua haawi koke aku la oia i kana kauoha i kana puuku no ke kii ana i ke kapena a hiki mai la oia iloko o ka wa pokole loa, a oia pu no hoi ka wa a ka puuku o ka Moi i haalele mai ai i ua keena nei a a huli hoi aku ia oia ma @ hoi loa aku la no ka @ ke @ hop@.

            I ka wa o ke @ i @ o ke Adimarala, @ mai la oia i ke kauoha i kona @ like me kaua e na makemake @ o keia kaao ] ike mua ae nei maloha e keia palapala a ka Moi.

            A oia ka na Kapena nei i huli ae ai a pii akau la no luna o ka oseki o ka moku a haawi aku la i ke ka@ kona malamamoku, e huki @ ae la no pea o ua moku nei me kona hoouno pu ana aku i ke aliikoa lawe kauoha no ka hai ana aku i ka lohe i na moku makemakeia.

           

Na Palapala

           

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o no ahewa ana no keia mau manao i hoopa@ malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna a na poe na lakou i kakou mai.

 

KA EKALESIA O KALAUPAPA.

I Kuu Miiimili KE ALOHA AINA,

 

Aloha oe:

            E ahonui mai ia’u no ka’u wahi mea uuku e panee aku nei ia oe, a nau hoi e hoike ae i like mai ai na mea a pau e ake ana i ka pono Karistiano, oia hoi keia penei.

            Ia oukou e na makua o ka pono Karistiano mai Hawaii a Niihau, aloha oukou. Me ka minamina nui au e hoke aku nei imua o oukou i ke ano a me ke kulana o ka Rev. M. G. Kealoha lawelawe ana i ko makou mau Ekalesia nei i keia wa, oia hoi ko Kealoha kuikahi like ole me kona mau Luna a me na hoahanau o kona mau Ekalasia nei.

            Mamuli no ia o kana mau a’o lalau ana ina hoahanau a hana ole i ka pololei, oiai nae, na Luna a me na hoahanau e makemake ana e hooponoponoia a e hanaia me ka polo ei maoli o na hooponopono Ekalesia ana.

            A oiai nae ka Kealoha e kue nei, a ke ao nei no oia e hoohaunaele a hooulu ae ina hoopaapaa a aneane e haawi ai puupuu me kekahi no o kona mau Lura.

            Nolaila, ua pau ko Rev. Kealoha makahehi ia e na hipa o kana pa, a he mea pono ina makua e huli hou i kahu hou, aole kupono keia Kealoha ia makon, he nui ka lapuwale a me ka naaupo ina hoopouopono ana, a me kana a’o ana no e lalau ni ka Peresidena o ka Ahahui Opiopio.

            Mamuli o ka naaupo a hiki ole ke ao i ka mea pololei, ua lilo ia i mea kuee mawaena o ka Peresidena a me na Lala o ka Ahahui Opiopio.

            Me keia mau mea, ua lana kuu manao ua hiki ia oukou na poe e paa nei i ka hana a ka Haku ke kaana a kaupaona kupono i ka pono a me ka ole o ka Rev. Kealoha mau hana.

Owau no me ka oiaioio,

K. H. PUHALAUAOO.

Kalaupapa, March 5, 1896.

 

            Ma ka haie kuai o ka Heiau o na Pukini, e hoolawa ia ai kou mau makemake a pau. E hele nui ae malaila, helu 519, alan@i Papu.

            O na loaa o kela po Poaha i keaka ai, ua hoike ia mai, he $721.75. Ua haawlia he $275 no ka home Hoohanau Keiki, a he $250, no ka Hui Opio Hawaii, alaila, me he la paha he $196- .75 na hoolilo no na hana. Ua nui nol