Ke Aloha Aina, Volume II, Number 14, 4 April 1896 — Page 3

Page PDF (903.09 KB)

This text was transcribed by:  Jean Howard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO, APERILA @

 

 

@NO NIAULANI O KA @ KANILEHUA

 

@        inoa no Niaulani

@        i ke alo hiwahiwa

@        kaulana a ka makua

@        na Kuhelapuailani,

@        me k@ ka nahao

@        luna  @ lalo

@        nani me ka hiehie,

@        kahi a ka Lahui,

@        no me ka lehua,

@           Panaewa,

@        ka la nui kamahao,

@        paha e ka lahui,

@        kop@    nui,

@        me ka oiaio,

@        Ehiku i ka pae opua,

@        la e alohi nei,

@        oe e ka mea ninau,

@        Ho@   Kapuokalani,

@        a Kamehameha Ekahi,

@        makana ia oe,

@        na kupuna,

@        na ka makua,

@        kae ahao poina ole,

@        Hilo Hanakahi,

@        me ka poina ole,

@        p@   hau a paihi,

@        Hawa@ lawe mikioi,

@        Hawaii o Keawe,

@        a ke kupuna,

@        Niaulani,

@        e ike ia Kinae,

@           kalepa,

@          aina e,

@          a na hae,

@          i ka @ikai,

@           aloha,

@           Amerika,

@

@                    hae

@                    ka oiaio,

@        ke Kapulani

@        ka poina ole,

@        mai o ka p@

@        i ka malie,

@        a paini,

@        a o Alenoho,

@        o ka makua,

@        no ke ao nei,

@        me ka hanohano,

@        na Kanilehua,

@           Kipuupuu,

@        wai a ke noe,

@           ka mamane,

@                    kui ia,

@           Koonoono

@                    Laakapulani,

 

                                    MRS. HANAKAHI

 

@      26, 1806

------------------------

 

@AO NA HANA KANAWAI O

KEIA MANAWAI@

---------

 

            @ makou hoomaopopo @   na hana a ke Kuhina @ wai hanako, ua maopopo @   ka hoakaka ana mai @  oleloa o ka Baibala – e i @ na.

 

                                                                        --------------

 

            Aole e hiki i ke kanaka ke @ uwa na na haku elua, aole @ hiki ke hookauwa na ke @  a me ka Mamoma.”

                                                                        ------------

 

            No ka mea e hookauwa oia ekahi, me ka hoowahai hoi i kekahi; a i ole ia e iaku oia i kela, me ka ele hoi i keia.

 

            @ hoomaopopo makou, i @      a ke Kuhina Waiwai @ o ka Hale Ahaolelo, ma@  o ke kamailio ana o @  kanawai e ae ana i ke @  uni e kukulu i banako, a @ banako paha no ke Aupu@    epubalika.  A pehea la ia olelo a ke Kuhina Waiwai @ uel M. Damon?   Penei no @   Kuhina au no ke Keena Waiwai o ke Aupuni, a he Kuhina hoi no ka Banako.”

 

                                                                        ---------

 

            Mamuli o keia mau olelo a ke Kuhina Waiwai, ua hiki ia makou ke hoomaopopo ia mea me ka hoohewahewa ole.  Eia oia malalo o @  haku elua e noho nei, oia hoi ke Aupuni a me ka Banako.

 

            O kekahi kanaka e noho Kuhina ana no ke Aupuni, a e noho Kuhina ana no ka Banako a mau banako paha o ke Aupuni, e kukai lawelawe pili oihana dala ana me kona Banako ponoi iho, e oi aku anei kona manao hooikaika i pono no ko ke Aupuni, (oia hoi ka Lahui,) mamua ae o ko kona hookaika ponoi ana no kona iho?

 

            Ke manao nei makou, aole loa e hiki ia kanaka ke manao ia, e hooko pono ana oia i ka pono o ka Lahui, mamua ae o kona ponoi iho.

                                                                                    ---------

 

            O ke ano mau no o na kanaka a pau loa (kakaikahi ke koe iho.)   E ohi mua ana lakou, e hoiliili mua ana i na mea e loaa mai ana, a oi loa aku, ne ko lakou mau pono ponoi iho, mamua ae o ko hai aku.  Ua komo na lahui a pau loa malalo o keia manao.

 

            Aole makou e olelo paa loa ana, pela ke Kuhina Waiwai S. M. Damon in manao ai, a e manao ai, aka, ua manao makou, aia he mea e hiki ai ke hoopahaohaoia, ke kulana o ia ano, iwaena o ka Lahui nona ka Waihona Waiwai e noho ia ana.

 

                                                                                    -------

 

            Ma ka halawai o ka Poakahi nei, a makou i hoike aku ai, i na manao kue o ka poe Kalepa i keia Kanawai Aie Dala a ke Kuhina Waiwai, malaila pu no ke Poo o ke Aupuni kahi i noho ai, ka mea nana e apono i ke Kanawai Aie a ke Kuhina Waiwai i lawe mai ai.

 

            O keia hoike ana o na poe Kalepa o Hawaii i keia kanawai a ke Kuhina, he hoike ia o ko lakou hilinai ole i kana mau hana i kukulu ai, e pili ana i ka Waiwai o ka Lahui.  Ua like keia me ka lawe ana mai iloko o ka Ahaolelo, he olelo hooholo e hilinai ole ana i ke Kuhina, a i ke Aupuni hoi, mamuli o kekahi kumuhana i laweia mai ma ka aoao o ke Aupuni.

 

                                                                        ---------------------

 

AIA O KATE I PUNA MA HAWAII

-----------

 

@ LAWAIA KANAKA ANA

 

            Ia Miss Kate Field i kipa aku ai ma kekahi o na home ma ka Paia-ala o Puna, ua hoao aku la oia e haha i ka manao o kekahi haku hale, o na keiki o na Manu.

 

----------

 

KA UPENA LUELUE

 

            I ka ihona iho o ka upena moewaa, a ke kaikamahine kakau nupepa kaulana o ka nupepa, “Chicago Hearld,”  ua @ahua ka hei mai o ke Kole me ka Manini.

 

-------------

 

KE KUUNA MUA

 

            Kate:   Pehea kou manao no keia Aupuni Repubalika?

           

            Kanaka Hawaii:  Pane, aole kukahi o ko’u manao me Keia Aupuni.

 

            Ninau:     No keaha hoi?

 

            Pane:       No keaha hoi?  No ka mea, ua hooneieia na kupa pnoi o ka aina i ka mana koho balota o ko lakou aina hanau.

 

            N.  Malia paha no ko oukou kokua ole aku i keia aupuni, i nele ai oukou ia mau pono?

 

            P.  No ko makou hoohiki ole aku ea?

 

            Haina:   Ae.

 

            Hawaii.  Ua hoohiki mua makou malalo o ke Kumukanawai o ka A.D. 1887 a keia poe no i hana ai, a ina e hoohiki hou makou malalo o keia Kumukanawai i keia la, apopo loaa hou  he Kumukanawai hou e hoohiki aku ai, auhea ka mea oiaio a pololei i hana ia?  (Aole pane pololei mai)

 

            Kate:   Aole anei i pomaikai oukou i keia aupuni?

            Hawaii.  O! Pomaikai?  He oi aku keia o ke au ilihune loa i ke dala, a nele pu hoi ina hana e loaa ai ke dala.

 

            Kate:   Loa nui anei ke dala ia oukou mamua?

 

            Hawaii:  Ae, loaa nui loa ke dala ia makou mamua i ka wa o ke Aupuni Moi.  Nui na poe hele mai ma Puna nei e kuai i ka makou mau waiwai, a loaa nui hoi na dala ia makou ia wa.

 

            Kate:  Aole anei ke kokua nui nei keia aupuni ia oukou, i loaa ia oukou na home noho hookuleana?

 

            Hawaii:  Ua loaa mua no ia makou na aina noho kuleana mamua i ka wa o ke Aupuni Moi, a oia no keia a makou e noho nei.

 

            Kate Field, kana pane hope loa ana mai;  O! He pili Aupuni Alii oe!   O ku no ia a hele aku la, aohe mea i loaa iaia.

 

--------------

 

“Lawaia Moewaa!

He Upena Luelue!!

Hoi nele la, ua nele,

I ke one a o Hanakahi.”

 

----------

 

HE WAHAHEE LOA KEIA MANAO

---------

 

(Kakauia no Ke Aloha Aina.)

 

            Heaha keia manao wahahee loa?  Eia:  O nei mau olelo i kamailio nui ia, “he Aupuni hana pololei ole o Amerika a me ka hookaumaha; a ina e lilo ana o Hawaii i Mokuaina no Amerika H@ipuia, aole e loaa ana i na kanaka Hawaii ka maluhia a me ka hoomaluia o na kina, a i ole, o ka waiwai paha.”  (E nana ma ka nupepa Hawaii !   a ka la 17 o Dekemaba, 1@)

 

            Oia mau olelo i @     la maluna, oia kai kap@  e mea kakau mai i ka nupepa hawaii Ponoi he manao wa@hee loa.  Ua kue loa ka ia i ko Amerika ano maikai; no ka mea, wahi a ua mea kakou la 9he haole Amerika paha; a ole, he welo mikanele no.)  “Aole he lahui ma ke ao holokoa a puni @ like aku ai ka lanakila o n hooponopono pili Aupuni ana, pili hoomana, a pili kino hoi, e like me Amerika Huipuia.”

 

            E kuo Lahui Hawaii aloha pehea ko oukou manao no kela mau olelo e pai ana i ke Aupuni Amerika, ke haliu iho oukou me ka oluolu, a nana iho i keia la?  O na olelo anei e i ana, “He Aupuni hana pololei ole o Amerika a me @ hookaumaha, a pelu aku, a o na olelo paha e pai ana, me ke keha ae, “Aole he lahui ma ke ao holookoa a puni e like aku me Amerika, ka lanakila o na hooponopopono pili Aupuni ana, a pili hoomana, a pili kino hoi.”

 

            Me ka hopo ole au e puana ae nei, “ua pololei a oiaio loa na olelo mua, a o na olelo hope e pai ana i ua Aupuni Amerika la, ua moakaka loa ka wahahee oia mau olelo i keia la.”

 

            Oiai, he ekolu makahiki me ekolu malama-ko kakou waiho make ana malalo o ka Amerika mau kalele limanui ana me kona mau pualikoa kaua moana a me na mea kaua o ka mokukaua Bosetona o lakou a ke Kuhina Kiwini puuwai lepo i kaucha ai, no ka aihue ana ku i ko kakou mau pono o ka Noho Lahui Kuokoa ana malalo o ko kakou Moiwahine aloha Liliuokalani.  A o na ehaeha i loaa ia kakou ka Lahui Hawaii a me ko kakou Moiwahine, mai kela la poina ole mai, a hiki i keia la, ua ke Aupuni Amerika mai ia mau ehaeha a kakou e waiho make nei, aole na ke Aupuni e ae.

 

            Nolaila, ua oiaio maoli no na olelo hoinoino i ke Aupuni Amerika, i hoopukaia iloko o kela makahiki loihi i hala, aole loa he hiki ke kapaia’ku ia mau olelo “he wahahee loa.”  Aka, he oiaio loa no.

 

            He nui no na olelo pai a ua mea kakau la, no ke Aupuni o Amerika, e olelo ana, “he wahi e maha ai, a e noho like ai na poe kanaka, mai ka ilihune a ka mea waiwai.”

 

            E kuu Lahui aloha, ua pau ko kakou pohihihi i keia wa, no ua Aupuni Amerika la, ua ike kakou me na maka, i kana mau hana awaawa ia kakou, aole me ka lohe pepeiao mai.  A eia hou iho no ia olelo waha @

 

            E kuu Lahui ua @

Na noonoo a me na olelo@

Hale o kela mau maka@

@    oi aole he alapahi,

He poklei maoli no.  Eia ha@

Kou ka Lahui Hawaii @

Nawaliwali, me ko kakou  M@

Wahine ke waiho make @

Malilo i ka Amerika mau hoo@

Pilikia wale ana no ekolu makahiki a oi.  Auhea ka hoopono a me ka hoopololei o k@ Aupuni Amerika, i kana @  nui i haha iho ai maluna o keia Lahui uuku?

 

            Nolaila, he lapuwale @    na olelo pai he nui wale no ke Aupuni Amerika i keia wa.

 

            I ka A.D. 1889, aia kela manuwa Adamu o ua Aupuni Amerika Huipuia nei, he mea kokua a hoolako mai i na owili poka he 10,00 me na koa, a me na pu wili, no ka luku @ ia Wilikoki Ma, a me ka Lahui Hawaii.  Oiai o Wilikoki e hoao ana e hoihoi mai i @ Pono o ka Lahui Hawaii i kailila e na poe kuko mo o ka la @ o Iune 1887, a ua @  Adamu la no hoi i kokua ai Auhea ka oiaio o kela mua olelo pai no ke Aupuni Amerika, oiai, mai a ia mai na pilikia ana o keia Lahui a me @ Aupuni?   (No kahi w@ aku)

 

--------------------

 

KE ANO O KA LAHUI O TRANSVAAL

-------------

 

            He mau mahele lahui like ole maloko o keia wahi Aupuni Repubalika ma Aferika He@  a penei na mahele kanaka.

 

            O ka poe ohana Olelo e (Dutch) a me na poe Holani he 14,000 paha ko lakounui, @ ia lakou ka noho hoomaki ina i ka aina a me na lawelawe Aupuni ana.  O lakou ka po@ i kapaia na Boer.

 

            O ka poe Uitiland hoi @     mamo a na poe Ben@  hanauia malaila, a e noho @  nona ka huina 120,000 ka nui.

 

            He poe keia e noho ana @  lalo o na poe Boer, a aole @   haawiia ia lakou he mana koho halota, a he leo hoi no ko la@  mau pono o ka hookaa ana i @  lakou mau Auhau Aupuni.

 

            Mamuli o ka ae ole ia ana e loaa ia lakou na pono o ka noho kanaka lanakila ana, eia ke @  mai nei na poe Beritania e kaua me na poe Boer.

 

            Aole no e hoi nele ana ia mau manao uluku ana; no @ mea, he hana na ka lahui @  ka hakaka.

 

                                                                                    -----------

 

            Oiai ka mokuahi Kinau e hooli @      ana, ma Papaikou, Hilo, ua po’i @   la e ke kai kekahi o kona mau @  a he elua sela i eha ma keia po’i @   ke kai, a o na “eke kop@ ua @ pau ia aku ilalo o ka papaku e ka @ana.