Ke Aloha Aina, Volume II, Number 15, 11 April 1896 — Page 4

Page PDF (918.73 KB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Anake Anita Arce

KE ALOHA AINA

 

4                      KE ALOHA AINA POAONO, APERILA @ @

 

KE       ALOHA        AINA

Hoopakaia no ka

Pomaikai o a Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

J. Nawahi, Lunahooponopono a Puuku

E. L. Like, Hope-puuku.

 

HONOLULU, APERILA 11, 1896

 

Ke Hawaii Nei Kulana Aupuni ma Ke Ano Lahui

            Ma ka nupepa Kuokoa o ka la 8 o Aperil, ua olelo ae ka mea kakau o ua nupepa la “Ua kokoke loa mai ka wa e hoopau loa ia ai, ka manaoia ana he ikaika kalaiaina kekahi aia iloko o ka Lahui Hawaii.”

            Nawai i hoao e kinai i ua manao ikaika kalaiaina la o ka Lahui Hawaii?  Aole anei na ka poe nana i komo mai a hookahuli i ke Aupuni i noho ai ka ikaika mana kalaiaina o ka Lahui Hawaii?  Alaila, kokua aku la no hoi ka mea kakau o ka nupepa i ua poe pepehi la i ka manao a-a o ka Lahui Hawaii no ko lakou mau pono iho.

            Ke olelo nei ke Kuokoa, eia na lahui e ae ke oni mai nei no ko lakou mau pono; aka nae, o ka Lahui Hawaii, aole ona oni mai.

            He oni no ka Lahui Hawaii ke ikeia kahi i pili ai o ke kumu e oni ai, aole a Lahui Hawaii he mea noonoo ole e like me ka holoholona aole hoi i nele i ka uhane noonoo a ke Akua i haawi mai ai.

            Eia ka makou e ike maopopo nei, ke oni nei ka moku, a ke liuliu nei ka moku aupuni No keaha?  A heaha ke kumu o keia onioni ana o ka moku?  A heaha kona mea mea e luliluli nei?  Ua ike anei ke Kuokoa a me kona mea kakau?  Aole paha ea?

            Ua ike makou i na kumu i onioni ai, a i luliluli ai ka moku.  A heaha la?  Eia: 1      Ke oni nei na poe e noho ana iloko o ka moku, oni na haole, oni pukiki, a e oni aku auanei paha na Iapana a me na pake mahope.

            2.  Ke oni nei ka moku a kahulihuli, no ka piha kapakahi o na ukana i hoonohoia ai.  Eia ke ikeia nei, ke laikuniia nei na hana a kekahi poe, a o na punahele, ke hookuu wale ia ala no.  Nolaila, huhu na poe i hoehaia a nee lakou ma kekahi aoao o ka moku me na haawe kaumaha o na uku laikini,k alaila, luli ka moku, a hi-o i o a i anei.

            3.  Ke kahulihuli nei ka moku no ka pono ole o ka hana a na hookele.  Nunui launa ole ka ale e ha-i mai ana mamua o ka moku he $ 2,000,000, paa ke Kuhina Waiwai S. M. Damon ka hoe iluna, a uhi pu ka ale iluna o ka moku.  Nolaila, nui loa ka huhu o na poe oe pake ke o luna, no ko lakou @ na hunakai, oia o Jones Ma, o Irwin Ma, a me Swenzy Ma, Pane lakou me na olelo ikaika loa!  He makehewa kou noho ana e Mr. Damon i hookele!  Pulu loa makou ia oe!!

            Ke olelo nei KE ALOHA AINA me ka maopopo loa, o na poe a ke Aupuni Repubalika i kokua ai, o lakou no kona mau enemi!  Ua kokua aku oia i na poe haole a me na poe Pukiki, a na lakou no ia e oni mai nei, aole o ka lahui Hawaii ka poe i manao ole ia e ia.

            Nolaila, he mea makehewa ia Kuokoa ke olelo mai no ka Lahui Hawaii, no ka mea he haole oia i keia wa.  E waiho mai na makou e kamailio no ko makou lahui ponoi, ka poe e paa nei i ke aloha kakia paa o ka aina, a na kupuna o makou i eha ai ka ili, aole hoi o ka mea kakau o ke Kuokoa, ua haalele kahiko mai oia i kona lahui, a he makuahine kolea haole kona e noho nei.

            E like me ka hiki ole ke holoi i ka ili ulaula o ka Lahui Hawaii mai iaia aku, pela no e hiki ole ai ke kaili, a hoopau i ka manao kalai aupuni kumau iloko o ko lakou mau puuwai.

            E ala hou mai no ia, a e muo hou no i ka wa i manao ole ia.

 

Na Hana a ka Ahaolelo

            Eia na hana a ka Ahaolelo ke unuunu mai nei i ka lauoho o na poo o ka poe e lawelawe nei i na oihana maloko nei o ka aina.

            I mea e hoomaopopo mai ai ka lehulehu i na mea a lakou e hana nei, ke hoike aku nei KE ALOHA AINA, i na hooholo laikini ana no ka Bila Kanawai Auhau Laikini, a oia iho keia:

 

NA AUHAU LAIKINI MAKAHIKI.

Laikini Kudala Honolulu                                $600.00

Laikini Kodala, Na wahi e ae                            25.00

Laikini Banako                                                750.00

Laikini Kahi Umiumi ect, Honolulu                 50.00

Laikini Pahupahu                                              25.00

Laikini Waapa 4 po@

$8.00, emi iho                                                    4.00

Laikini Pepehi Holoholona, Honolulu              40.00

Laikini Pepehi Holoholona, na wahi e ae         20.00

Laikini Kauka Lapaau a me Niho                     50.00

Laikini Alualu, Houhopu a me Kipu                  5.00

Laikini Loio, Aha Maluna                                 50.00

Laikini Loio, Aha Malalo                                  15.00

Laikini Hale Lio, Honolulu                               50.00

Laikini Hale Lio, Hilo a me Wailuku                25.00

Laikini Hale Aina                                              20.00

Laikini Hotele a me Hale Aina                         30.00

Laikini Hoikeike                                                5.00

Laikini Kuai Samano                                        10.00

Laikini Kuai Baka, Honolulu                            25.00

Laikini Kuai Baka, na wahi e ae                       10.00

Laikini Kumeka Kamaa                                    10.00

Laikini Tela Lole Honolulu,                              25.00

Laikini Tela Lole, na wahi e ae                         10.00

 

Ko Makou Manao Iho

            E like me ka nui o ke kaumaha i kauia ma ka mea kaupaona, pela ka nui o na heluna paona, pela ka nui o na heluna paona e heluia ana no kona kaumaha.

            E like me ka nui o ka hoomahuahua ana aku o ka uku laikini maluna o ka mea e paa ana ia laikini, pela kana e kaki hou iho ai, maluna o na waiwai a ka poe e kipa aku ana e kuai ia mea.  He rula mau keia, a he mea hiki ole ina poe kau kanawai ke alo ae ia mea.  Kau aku ka Luna Ahaolelo i $50 no ke Kauka Hana Niho.  A ina e eha ana ka niho o ua Luna Ahaolelo hana kanawai nei.  Alaila, hele oia i kahi o ke Kauka e hana i ka niho ona! alaila, e kakiia mai ana oia he $61 no kona niho, ka mea nae he hiki no ke hanaia mamua no ka $11 wale no.

            Laki no ka mea hana kanawai.

            Hele i kahi o ke Tela humuhumu lole.  Anaia a pau loa he $20 no ka paa lole hookahi, ka mea no e loaa ana he $11 no ka paa lole mamua iho nei, Laki no ka mea hana kanawai! 

            Hele i ke Kumeka, anaia na wawae a paa ke kaimaa he $8. 50 no ka paa.  Laki no ka mea hana kanawai, oiai, mamua he $2.50 wale no.

            Hele e kuai i papale Kaleponi a kakiia mai la he $5.50 no ka papale, ka mea e loaa ana he $2.00 wale no mamua iho nei.

            Hele e kuai Ciga i mea hookeonimana iho, a komo i kahi o ka pake, he $1.00 o ke Ciga maikai loa, laki no ua mea hana kanawai nei.

            E alualu ia ana oia e kana mea i hana ai ma na wahi a pau ana e kipa aku ai, a e pahaohao ana oia i ka like ole o na kumukuai mamua, a me ko keia wa maluna o na mea i hoikeia ae nei maluna.

            Alaila, nowai ia hewa?  Nona iho no, aole hiki ke alo ae i ka mea ana onoi i hana ai.

 

UA KUHIHEWA LOA LAKOU

            Owai la ka poe i kuhihewa?  O ka poe i lawe i ka hoohiki kokua i keia Aupuni Repubalika.  Ke hao nei lakou e olelo a e walaau ano ole ae, ua pau ka ikaika o ka manao o ka Lahui Hawaii no ke @ poo a he olelo i @ pili helaiaina @ poe Hawaii a @

            I mea aha @ kamailio ana I ka @ Kai no, ua hauoli @ i @ ma keia o na oe Hawaii a @ loa?  A me na poe e alakai ana ia lakou?

            E nana ke Kuohoi a @ ilona o koaa @ iho o na ia @ 9, a me 10 o Ianuari o 1896, a mamua aku a mahope mai.

            Aole anei oa hauoli loa oia, ke ho@op@iia na poe.  Hawaii e hoopaahao ia, a e hana ma ka hana oolea a pau ke ola?

            A heaha kona kuleana e kamailio hou mai ai no ka Lahui Hawaii?  He@ ke kuleana o ka mea kumakaia ia Hawaii e olelo mai ai ina Hawaii?  Aohe ou kuleana.  Ua hoolilo aku oe i kou pono a ua pau loa noho iho no oe pela, me kou mau manao hehena.

            Na makou e kamailio i ko makou poe, a ohana a lahui hoi no ka mea, o ko makou huina

like ia e noho nei me ke kupaa no ke aloha i ka aina.

 

Ua @alo Aku ke Eehia a me ka luhia e ka la Sabati.

            Ke nana aku nei ka Lahui Hawaii ponoi i na hana a ka poe e kokua nei i keia kulana Aupuni hou, he hookahi mea moakaka loa, aole he malamaia o ka mnaluhia a me ke kapu o ke Sabati, e like me ke a’o a na makua misionari, a me ka lakou mau mamo e noho nei, a me ke kanawai hoi o ka la Sabati e paa nei maloko o @ lakou lima a me ko lakou mana i keia la.

            Me he mea la, ua hookuu akea ia na poe Luna Aupuni, a me na poe kokua aupuni, e hele e hana, a e kikipu akea mauka o Makiki a ma Kalihi, a ma Iwilei a Moanalua, a ma na wahi e ae i na La Sabati a e hoike akea aku ana, ua ae maoli mai ke Aupuni i keia hana, a e pono ina mea a pau loa e hahai aku pela.

            I ko makou hoomanao ana ae, he mau makua Kahuhapule a Karistiano hoi ko Sanford B. Dole, ko Samuel M. Damon a me ko W. O. Smith.  O ke Poo a me ka hapalua o ka Aha Kuhina o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei, ua ae oluolu aku i keia hana mau ana a ko lakou poe ponoi iho.

            Ua lilo ke kanawai o ka La Sabati, he kanawai make ina poe o ke Aupuni, a he nahe@a hi e lele mai ana iluna o na poe e ae!

            O kekahi keia o na hua kupaianaha loa i hoea ponoi ae mailoko ae o ka misionari, ma @ la a lakou, aupuni e hoohiolo @ @ maoli ana ina k@ @ e ko lakou @ @ ponoi, no ka malama @ @ a me ka maluhia @ @ Sabati.

            Eia na hoahanau o na @ @ o Kawaiahao a me K@ @ ke ike mau nei i ke@ @ niau o na poe haole a @ @ ma na wahi k

@ na la Sabati a pau loa, @ @ pu aku kekahi mau @ @ ekalesia iloko o keia @ kikipu.  Ua ae oluolu a@ kahu ekalesia a me na hoa@ i keia mau hana?  A ina @ no ke aha lakou e nana aku nei i na hana kue i ka luhia o ka la Sabati, a la@ olelo nei, oia la he Sabati ke ano Karistiano.

            Eia na ekalesia haole k@ mau nei i keia poe e paa ana me na pu raifela, i @ Sabati, e hele ana no M@ kekahi poe, a no Moanalua kahi poe.  O keia poe ( k@ hapa o lakou) he mau ho@ nau no ia mau ekalesia.  @ he hiki i kekahi mea ke @ mai i ka oiaio o keia mau @ a makou e hoike aku nei. 

            Ina ua ae maoli ke Aupu@ keia mau hana, no kea@ papaia nei kekahi poe e la@ lawe ana i na mea he oi ae @ kupono e hanaia no ka po@ ke kanaka i ka la Sabati?

            A ina hoi, eia no ke Aupuni ke paa nei no ma ka ma@ hoomalu i ke Sabati, e like @ ke kanawai e ku nei, ala@ heaha kona mea ae aku i k@poe ponoi e hana i na hana pono ole i ka la Sabai i@ e hoomahui ai na poe e ae lilo he poe e hooulu ana i hua o k hoohaunaele Sabati.

            Na ka poe Karistiana e h@ ikaika i ka malama ana o @ maluhia o ke Sabati.  A na @ kou e hele e a’o aku i @ poo@ ke Aupunmi e papa ia mea, eli@ me ka hana ana a na Kaula ke Akua me ka wiwo ole i @ Alii o ka @ a me ka Isera@ no ko lakou malama ole i @ Sabati.