Ke Aloha Aina, Volume II, Number 16, 18 April 1896 — Page 4

Page PDF (855.69 KB)

This text was transcribed by:  Danna Ebia
This work is dedicated to:  Asinsin-Ebia

KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 18, 1986

4

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahoopono

pono a Puuku.

E.L. Like, Hope-puuku.

 

HONOLULU, APERILA 18, 1896

KA MAHALO KUHIHEWA LOA.

Ke Kuokoa a me Kona Mea

Kakau.

AIA KA ULU I KA WEKIULANI

Aohe Lou e Loaa aku ai i ka

Hana a ke Akamai.

            Ua ike iho nei makou ma ke Kuokoa o keia la 10 o Aperila, 1896, ina manao mahalo pelukua o ke Kuokoa, a me kona mea kakau, no na mea a Mr. Theo. H. Davies i hoike ae nei maloko o kana mau palapala o ka 1893 i hala, a e hui pu ana hoi me ko ke Kama’liiwahine Kaiulani ae ana mai i kona ike ana i keia Aupuni Repubalika, a me kona haalele ana mai i kona kuleana a pau loa iloko o ka Nohoalii o Hawaii nei a pela aku.

            Ua koho mua makou, e lawe mai ana ke Kuokoa a hoopiha i kona mau kolamu ekolu, no na palapala a me na manao ponoi o Mr. Davies, i hoolahaia ae ma ka nupepa P.C. Advertiser o ka Poaono nei, o ia koho ana ua pololei no ia.

            Ano, ua loaa ia makou he kuleana pookela oi aku, e hiki ai ke hookupaa i ka manao hoomanawanui o ko makou lahui maluna iho o ko lakou mau pono kuokoa a lanakila hoi.

            E like me ke pelekua o na olelo a ke Kuokoa, a me kona ike maopopo no, aole no i lawa piha kahi e hiki ai ke hooiaio ia no ke Kama’lii Kaiulani mai keia mau manao,pela i komo ai nakanalua iloko o ke Kuokoa ame kona mea kakau, a nolaila i hoopuka ai laua i keia mau huaolelo penei.

            “Aka, ua oi aku nae ka piha hauoliia, ina no o ke Alii ponoi maoli no kai hoike maoli mai ia mea,me ka nihi ole mai e like me keia ano.”

            Ae hoi!  O keia ka makou e olelo nei, ua hapa loa ka noonoo o na poo o oukou, a ua puhili hoi i ko ia la @ke a aole no e hiki ke louia aku, no ka mea, he ulu aia i ka wekiulani kahi i kau mai ai.

            He nui na kumu moakaka loa, e hiki ai i ke Kuokoa a me kona mea kakau manao e kanalua holookoa ai, a oia kanalua holookoa ana, e haawiia no ka pono o ka poe e koiia ia nei oia hoi ka Lahui Hawaii ponoi.

 

Na Pono Pili Paa.

  1. 1.         O na pono pili-paa i ka Lahui Hawaii, no lakou ponoi no ia.  Aole no kekahi mea okoa aku.
  2. 2.         O na pono pili-paa i ka Nohoalii o Hawaii nei, no ka mea no ia e noho ana maluna o ka Nohoalii a me Kona mau Hooilina no ka Nohoalii.

I ka hoomaopopo ana no ko ke Kama’liiwahine Kaiulani kulana no ka Nohoalii o Hawaii nei. Ua komo oia malalo o ka mahele 2.

            A no na olelo e hooiliia nei no ke Kama’liiwahine Kaiulani ia, a o Kona manao ia, a pela aku, ke hoole mai nei ka lani a me ka po, i ka lawe ana e ku iluna o ia kahua.  No ke aha la?  No ka mea.

1.       1.   Aole oia (Kaiulani) i kakau ponoi mai i hookahi palapala a haawi mai ia Mr. Davies.

O na palapala a pau loa i hoolahaia, na Theo. H. Davies wale no ia.

Aole o makou hoole no ko Mr. Davies kulana keonimana hoopono (paha,) a pela aku.  Aole loa; aka, ua hiki ia makou ke hooia aku,ma kana palapala ponoi iho no, e olelo ana.  “Ua hana oia i keia mea, me ka ike ole o ke Kama’liiwahine Kaiulani.”

Malia paha, me ia ano ike ole mai no o Kaiulani i ka Mr. Davies mea e hana nei.  Aka, aole he hoike iki e hooiaio mai ana, ua loaa mai keia ae ana, a ike ana mai paha, mai ia Kaiulani ponoi mai.

  1. 2.         Ua loaa i ke Kama’liiwahine Kaiulani na makahiki he 21 i keia wa, a ua oo Oia, mai ka piha ana o Kona mau makahiki he 18, e like me ka olelo o ke Kumukanawai o ke Aupuni Moi o Hawaii nei.

Nolaila, o keia mau olelo a me na palapala a Mr. Davies nona ponoi iho no ia.  Aole one kuleana noho kahu maluna o ke kino a me ka uhane noonoo o ke Kama’liiwahine Kaiulani ina wa a pau mahope mai o kona oo ana.

            A e like no hoi me na huaolelo ponoi o ka Mr. Davies palapala ia Mr. J.M. Smith e olelo ana:

            “O kou kuleana kahu malama Nona, oiai Kona, (Kaiulani) mau makahiki oo ole ma keia aina, oia ka mea hiki ia’u ke hoike kanalua ole aku, no na manao o ke Kama’liiwahine Kaiulani, no ka mea e pili ana i na ninau piii kalaiaina o Kona aina hanau.”

            Elua mea e hoole nei i ka mana ole o kekahi mea e hana manao, a olelo hoi, no ke Kama’liiwahine Kaiiulani. (1) O ke kanawai o ka aina. (2) A o Mr. Davies ponoi iho no.

            Ina ua hoole ke kanawai i ke kuleana ole o kekahi mea e hana no Kaiulani, a ua olelo hoi o Davies, o kona kuleana wale no e hana ai, no ka wa oo ole o Kaiulani, alaila, pehea e hiki ai ke lawe olelo ae ina mea a Mr. Davies e hana nei, a olelo iho, na Kaiulani ia i hana?

            He poe hupo, a he pupule paha ke ae ana ia manao, ina o keia wale iho la no ke kahua e kamailio ai.

            Ua olelo ae ke Kuokoa: He mea keia e huli nui mai ai na kanaka, ke ike i keia hoike a Mr. Davies, ua haalele mai o Kaiulani i kona noho kuleana i ka Nohoalii o Hawaii nei.

            Pehea la e huli mai ai na kanaka i keia maunu ekaeka a ponekoneko loa no hoi?  O oukou no ke huli i ka oukou lalalau i hana ai.  Eia no i kela a me keia kanaka kona kuleana nona iho a me kona aina hanau.

 

KA MAI LELEHOU I KAPAIA HE BLACK PLAGUE.

            Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Gaelic i ka Poalima aku nei, Aperila 10, ua loaa ia he mea mai maluna o kona oneki iaia e holo mai ana mai Kina mai no Iapana a i kona hiki ana mai i Iapana, ua hoike ia aku la keia mai i loaa ma ka mokuahi Gaelic ma ke telegarapa i Amerika a i Kapalakiko hoi, kahi a ka mokuahi Alameda e ku ana, a ua loaa mai keia lohe e ana mai Kapalakiko mai, mamua o ke ku ana o ka mokuahi Gaelic.

            Oiai, ma ka la 31 o Maraki,ua haalele aku la ka mokuahi Gealic ia Yokohama ma Iapana a ma ka la 2 o Aperila mai hoi,ua haalele aku la alameda ia Kapalakiko.

            Ua hoea e mai la ka mokuahi Alameda i Honolulu nei, ma ka wanaao o ka Poalima i hala, Aperila 10, a o ka mokuahi Gaelic hoi ma ka awakea ae oia la no kona hoea ana mai.

            Na ka Alameda i hai e mai,he ma’i black plaugue ko luna o ke Gaelic, Nolaila; ua loaa e ka lohe i ka Papa Ola no keia ma’i hou.  Ua hoounaia ke Kauka Day e nana.  A na holo oia, a ua ike he ma’i io no he Iapana ka mea i loaa i ka ma’i.  Ua noho ka halawai o ka Papa Ola, a ua hooholo.  E hooleleia mai na ohua ma kahi hoomalu, a me kela mea i loaa i ka ma’i a ma ka auina la Poaono nei, ua pau loa mai na ohua Pake a me na Iapana ma kahi Hoomalu maKahakaaulana.  Ala ma kekahi @ okoa aku, ilaila kahi o ka @ ma’i i hoomaluia ai. 

           

Ka Hopena Aku

            Ma na olelo a na Kauka a pela no hoi na olelo o na nupepa, aole he pilikia e loaa mai ana no keia ano ma’i; no ka mea, ua paa i ka hoomaluia.  A ina e loaa ana, alaila, ua hiki no ke kinai koke ia a p@ no.

Ko Makou Manao Pomai.

            Aole e hiki ia makou ke hoopuka me ka maopopo loa i ka laha a me ka ole o ka laha ana ae o keia ma’i, no ka mea, he malihini hou no keia i hoea mai nei mai Asia mai, kahi a kona kaikuaana kolera i noke iho nei i ka luku a pau i ka make he 81 poe.

            He hookahi mea oi aku o ka manao nuiia o ka waiwai a me ke dala. He hiki ole ka ke papa ia aku ka hooleleia mai o ohua a mena ukana o kekahi moku i loaa ia i ka ma’i Black Plaugue, o lilo ia i mea hoopilikia loa i ka Oihana Kalepa Waiwai o lakou!  O ke ola o ka Lahui he mea uuku loa ia ke hookukuia aku me ka holo mua o ka Oihana Kalepa.

            Pehea la.  Ina e make ana ka mea Kalepa Waiwai, alaila, heaha ka pono o ka Oihana Kalepa iaia?  Ua lilo ia he mea ole loa.  Aole ana wahi dala e lawe ai, aole hoi waiwai ana e puolo ae ai a lawe aku me ia.

            Haohao loa makou ina olelo ano ole a na lala o ka Papa Ola i hoopuka ae ai ma ko lakou kuka ana.

NA MEA ELUA A BERITANIA E HOOLE LOA NEI.

            Elua mau mea a Beritania e hoole loa nei, aole ona ae e hanaia a e hookoia.  Oia keia.

1.       1.   Aole ona makemake e hanaia i uapo maluna o ka moana mai Enelani a Farani.  He mea ano nui kela i hoolala mua ia e na poe Eneginia akamai loa, no ke kukulu ana i uapo maluna aku o ke kowa Enelani a hiki i Farani, nona ke akea he aneane 30 mile.  Ua a a na eneginia naauao, e hiki no ke hanaia i uapo lewa i ke kai a pae aku i ka aina, me ka holopono loa.  O kekahi poe hoi us manao lakou, o ka eli malalo o ka papa ku o ka moana a hoea aku i Farani, oia ka oi loa aku o ka maalahi.

Ua nui ke akeia e holopono ke alanui hele mai Enelani a i Farani, a e hoopokole loa ai i ka manawa kaahele, a e nui ai hoi na hooholo kalepa ana, a pela aku.

Aka, ua olelo ia ae, ua hoole ke Aupuni o “Beritania i keia kumuhana, wahi ana, hemea ia e hoopoino loa ai ia Enelani iloko o na wa kaua me na lahui @ mai, a he mea e @ kona Mana Nui i @

@ O kona noho hoo@

@ maluna o Augupita @

ona ae e hoopauia. Ua @

laia ka ikaika pilia i keia@

mamua ae o na w@ hala @

Nolaila, aole one makemake@

hookuu i na aina kahi@

ai na ki e paa ai ka maluna@

kona mau Pana@ ma A@

ma Aferika a m@

            Ke ikeia nei na kumu k@

no no ia manao o Enele@

paa ia Aigupita malalo o@

mana, no ka hoohana aku@

ninau kalaiaina e ae e lik@

ia e okalakala mai nei i @ mau la.

            O Enelani hookahi wal@

iloko o na lehulehu Aupu@

ke ao nei, e hooh@ aku@

keia hana no kona hoomau@

i kona mana maluna o na@

ana i paa ai iloko @ kona@

lima.

KA NINAU @

 

            Ma na hoike @

lehulehu wale @

Ka pono ma k@

aole hoi ma k@

            Ua waiho aku@

zuela he buke@

mau aoao i hoo@

na kii palapala@

pukaia na p@

maopopoia ai @

hewa ia ai e@

            He nui na@

hoopahaohao no@

kaka ana o ka b@

aku ke kahua o k@

ihope loa i ka @

wa no o na po@

na poe Venezuela@

lo e, Holani.

            Ua lilo mai @

nezuela na kul@

nia, a ua lilo hoi@

ko na Olelo e k@

Beritania e koi p@

no na kuleana n@

i na poe Olelo @

            Ke hooia nui @

poe i ike i ha me@

e hookoia ana ka@

ka pololei, aole n@

me na olelo waha @

Amerika, ua hao w@

tania i na aina o ka @

zuela.

            He mea kupanaha @

keia, o ka huli h@

poe a pau loa, a @

i ka Beritania m@

mai.

            Ua lilo ka @

hauoli ma ko E@

ka mea, oia ka @

i hoopuka ai @

na kumuhana @

ole, e kokua ana @

Venezuela aoao @

Enelani aoao.

            Aole keia he mei @

ai i ka pololei o ka Ha@

Salisbury kumuhana i hoopu@

ai aka, ua hooi ia aku ko@

ohohia ia i keia wa.