Ke Aloha Aina, Volume II, Number 16, 18 April 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Danna Ebia |
This work is dedicated to: | Asinsin-Ebia |
KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 18, 1986
4
KE ALOHA AINA
Hoopukaia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
J. NAWAHI, Lunahoopono
pono a Puuku.
E.L. Like, Hope-puuku.
HONOLULU, APERILA 18, 1896
KA MAHALO KUHIHEWA LOA.
Ke Kuokoa a me Kona Mea
Kakau.
AIA KA ULU I KA WEKIULANI
Aohe Lou e Loaa aku ai i ka
Hana a ke Akamai.
Ua ike iho nei makou ma ke Kuokoa o keia la 10 o Aperila, 1896, ina manao mahalo pelukua o ke Kuokoa, a me kona mea kakau, no na mea a Mr. Theo. H. Davies i hoike ae nei maloko o kana mau palapala o ka 1893 i hala, a e hui pu ana hoi me ko ke Kama’liiwahine Kaiulani ae ana mai i kona ike ana i keia Aupuni Repubalika, a me kona haalele ana mai i kona kuleana a pau loa iloko o ka Nohoalii o Hawaii nei a pela aku.
Ua koho mua makou, e lawe mai ana ke Kuokoa a hoopiha i kona mau kolamu ekolu, no na palapala a me na manao ponoi o Mr. Davies, i hoolahaia ae ma ka nupepa P.C. Advertiser o ka Poaono nei, o ia koho ana ua pololei no ia.
Ano, ua loaa ia makou he kuleana pookela oi aku, e hiki ai ke hookupaa i ka manao hoomanawanui o ko makou lahui maluna iho o ko lakou mau pono kuokoa a lanakila hoi.
E like me ke pelekua o na olelo a ke Kuokoa, a me kona ike maopopo no, aole no i lawa piha kahi e hiki ai ke hooiaio ia no ke Kama’lii Kaiulani mai keia mau manao,pela i komo ai nakanalua iloko o ke Kuokoa ame kona mea kakau, a nolaila i hoopuka ai laua i keia mau huaolelo penei.
“Aka, ua oi aku nae ka piha hauoliia, ina no o ke Alii ponoi maoli no kai hoike maoli mai ia mea,me ka nihi ole mai e like me keia ano.”
Ae hoi! O keia ka makou e olelo nei, ua hapa loa ka noonoo o na poo o oukou, a ua puhili hoi i ko ia la @ke a aole no e hiki ke louia aku, no ka mea, he ulu aia i ka wekiulani kahi i kau mai ai.
He nui na kumu moakaka loa, e hiki ai i ke Kuokoa a me kona mea kakau manao e kanalua holookoa ai, a oia kanalua holookoa ana, e haawiia no ka pono o ka poe e koiia ia nei oia hoi ka Lahui Hawaii ponoi.
Na Pono Pili Paa.
- 1. O na pono pili-paa i ka Lahui Hawaii, no lakou ponoi no ia. Aole no kekahi mea okoa aku.
- 2. O na pono pili-paa i ka Nohoalii o Hawaii nei, no ka mea no ia e noho ana maluna o ka Nohoalii a me Kona mau Hooilina no ka Nohoalii.
I ka hoomaopopo ana no ko ke Kama’liiwahine Kaiulani kulana no ka Nohoalii o Hawaii nei. Ua komo oia malalo o ka mahele 2.
A no na olelo e hooiliia nei no ke Kama’liiwahine Kaiulani ia, a o Kona manao ia, a pela aku, ke hoole mai nei ka lani a me ka po, i ka lawe ana e ku iluna o ia kahua. No ke aha la? No ka mea.
1. 1. Aole oia (Kaiulani) i kakau ponoi mai i hookahi palapala a haawi mai ia Mr. Davies.
O na palapala a pau loa i hoolahaia, na Theo. H. Davies wale no ia.
Aole o makou hoole no ko Mr. Davies kulana keonimana hoopono (paha,) a pela aku. Aole loa; aka, ua hiki ia makou ke hooia aku,ma kana palapala ponoi iho no, e olelo ana. “Ua hana oia i keia mea, me ka ike ole o ke Kama’liiwahine Kaiulani.”
Malia paha, me ia ano ike ole mai no o Kaiulani i ka Mr. Davies mea e hana nei. Aka, aole he hoike iki e hooiaio mai ana, ua loaa mai keia ae ana, a ike ana mai paha, mai ia Kaiulani ponoi mai.
- 2. Ua loaa i ke Kama’liiwahine Kaiulani na makahiki he 21 i keia wa, a ua oo Oia, mai ka piha ana o Kona mau makahiki he 18, e like me ka olelo o ke Kumukanawai o ke Aupuni Moi o Hawaii nei.
Nolaila, o keia mau olelo a me na palapala a Mr. Davies nona ponoi iho no ia. Aole one kuleana noho kahu maluna o ke kino a me ka uhane noonoo o ke Kama’liiwahine Kaiulani ina wa a pau mahope mai o kona oo ana.
A e like no hoi me na huaolelo ponoi o ka Mr. Davies palapala ia Mr. J.M. Smith e olelo ana:
“O kou kuleana kahu malama Nona, oiai Kona, (Kaiulani) mau makahiki oo ole ma keia aina, oia ka mea hiki ia’u ke hoike kanalua ole aku, no na manao o ke Kama’liiwahine Kaiulani, no ka mea e pili ana i na ninau piii kalaiaina o Kona aina hanau.”
Elua mea e hoole nei i ka mana ole o kekahi mea e hana manao, a olelo hoi, no ke Kama’liiwahine Kaiiulani. (1) O ke kanawai o ka aina. (2) A o Mr. Davies ponoi iho no.
Ina ua hoole ke kanawai i ke kuleana ole o kekahi mea e hana no Kaiulani, a ua olelo hoi o Davies, o kona kuleana wale no e hana ai, no ka wa oo ole o Kaiulani, alaila, pehea e hiki ai ke lawe olelo ae ina mea a Mr. Davies e hana nei, a olelo iho, na Kaiulani ia i hana?
He poe hupo, a he pupule paha ke ae ana ia manao, ina o keia wale iho la no ke kahua e kamailio ai.
Ua olelo ae ke Kuokoa: He mea keia e huli nui mai ai na kanaka, ke ike i keia hoike a Mr. Davies, ua haalele mai o Kaiulani i kona noho kuleana i ka Nohoalii o Hawaii nei.
Pehea la e huli mai ai na kanaka i keia maunu ekaeka a ponekoneko loa no hoi? O oukou no ke huli i ka oukou lalalau i hana ai. Eia no i kela a me keia kanaka kona kuleana nona iho a me kona aina hanau.
KA MAI LELEHOU I KAPAIA HE BLACK PLAGUE.
Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Gaelic i ka Poalima aku nei, Aperila 10, ua loaa ia he mea mai maluna o kona oneki iaia e holo mai ana mai Kina mai no Iapana a i kona hiki ana mai i Iapana, ua hoike ia aku la keia mai i loaa ma ka mokuahi Gaelic ma ke telegarapa i Amerika a i Kapalakiko hoi, kahi a ka mokuahi Alameda e ku ana, a ua loaa mai keia lohe e ana mai Kapalakiko mai, mamua o ke ku ana o ka mokuahi Gaelic.
Oiai, ma ka la 31 o Maraki,ua haalele aku la ka mokuahi Gealic ia Yokohama ma Iapana a ma ka la 2 o Aperila mai hoi,ua haalele aku la alameda ia Kapalakiko.
Ua hoea e mai la ka mokuahi Alameda i Honolulu nei, ma ka wanaao o ka Poalima i hala, Aperila 10, a o ka mokuahi Gaelic hoi ma ka awakea ae oia la no kona hoea ana mai.
Na ka Alameda i hai e mai,he ma’i black plaugue ko luna o ke Gaelic, Nolaila; ua loaa e ka lohe i ka Papa Ola no keia ma’i hou. Ua hoounaia ke Kauka Day e nana. A na holo oia, a ua ike he ma’i io no he Iapana ka mea i loaa i ka ma’i. Ua noho ka halawai o ka Papa Ola, a ua hooholo. E hooleleia mai na ohua ma kahi hoomalu, a me kela mea i loaa i ka ma’i a ma ka auina la Poaono nei, ua pau loa mai na ohua Pake a me na Iapana ma kahi Hoomalu maKahakaaulana. Ala ma kekahi @ okoa aku, ilaila kahi o ka @ ma’i i hoomaluia ai.
Ka Hopena Aku
Ma na olelo a na Kauka a pela no hoi na olelo o na nupepa, aole he pilikia e loaa mai ana no keia ano ma’i; no ka mea, ua paa i ka hoomaluia. A ina e loaa ana, alaila, ua hiki no ke kinai koke ia a p@ no.
Ko Makou Manao Pomai.
Aole e hiki ia makou ke hoopuka me ka maopopo loa i ka laha a me ka ole o ka laha ana ae o keia ma’i, no ka mea, he malihini hou no keia i hoea mai nei mai Asia mai, kahi a kona kaikuaana kolera i noke iho nei i ka luku a pau i ka make he 81 poe.
He hookahi mea oi aku o ka manao nuiia o ka waiwai a me ke dala. He hiki ole ka ke papa ia aku ka hooleleia mai o ohua a mena ukana o kekahi moku i loaa ia i ka ma’i Black Plaugue, o lilo ia i mea hoopilikia loa i ka Oihana Kalepa Waiwai o lakou! O ke ola o ka Lahui he mea uuku loa ia ke hookukuia aku me ka holo mua o ka Oihana Kalepa.
Pehea la. Ina e make ana ka mea Kalepa Waiwai, alaila, heaha ka pono o ka Oihana Kalepa iaia? Ua lilo ia he mea ole loa. Aole ana wahi dala e lawe ai, aole hoi waiwai ana e puolo ae ai a lawe aku me ia.
Haohao loa makou ina olelo ano ole a na lala o ka Papa Ola i hoopuka ae ai ma ko lakou kuka ana.
NA MEA ELUA A BERITANIA E HOOLE LOA NEI.
Elua mau mea a Beritania e hoole loa nei, aole ona ae e hanaia a e hookoia. Oia keia.
1. 1. Aole ona makemake e hanaia i uapo maluna o ka moana mai Enelani a Farani. He mea ano nui kela i hoolala mua ia e na poe Eneginia akamai loa, no ke kukulu ana i uapo maluna aku o ke kowa Enelani a hiki i Farani, nona ke akea he aneane 30 mile. Ua a a na eneginia naauao, e hiki no ke hanaia i uapo lewa i ke kai a pae aku i ka aina, me ka holopono loa. O kekahi poe hoi us manao lakou, o ka eli malalo o ka papa ku o ka moana a hoea aku i Farani, oia ka oi loa aku o ka maalahi.
Ua nui ke akeia e holopono ke alanui hele mai Enelani a i Farani, a e hoopokole loa ai i ka manawa kaahele, a e nui ai hoi na hooholo kalepa ana, a pela aku.
Aka, ua olelo ia ae, ua hoole ke Aupuni o “Beritania i keia kumuhana, wahi ana, hemea ia e hoopoino loa ai ia Enelani iloko o na wa kaua me na lahui @ mai, a he mea e @ kona Mana Nui i @
@ O kona noho hoo@
@ maluna o Augupita @
ona ae e hoopauia. Ua @
laia ka ikaika pilia i keia@
mamua ae o na w@ hala @
Nolaila, aole one makemake@
hookuu i na aina kahi@
ai na ki e paa ai ka maluna@
kona mau Pana@ ma A@
ma Aferika a m@
Ke ikeia nei na kumu k@
no no ia manao o Enele@
paa ia Aigupita malalo o@
mana, no ka hoohana aku@
ninau kalaiaina e ae e lik@
ia e okalakala mai nei i @ mau la.
O Enelani hookahi wal@
iloko o na lehulehu Aupu@
ke ao nei, e hooh@ aku@
keia hana no kona hoomau@
i kona mana maluna o na@
ana i paa ai iloko @ kona@
lima.
KA NINAU @
Ma na hoike @
lehulehu wale @
Ka pono ma k@
aole hoi ma k@
Ua waiho aku@
zuela he buke@
mau aoao i hoo@
na kii palapala@
pukaia na p@
maopopoia ai @
hewa ia ai e@
He nui na@
hoopahaohao no@
kaka ana o ka b@
aku ke kahua o k@
ihope loa i ka @
wa no o na po@
na poe Venezuela@
lo e, Holani.
Ua lilo mai @
nezuela na kul@
nia, a ua lilo hoi@
ko na Olelo e k@
Beritania e koi p@
no na kuleana n@
i na poe Olelo @
Ke hooia nui @
poe i ike i ha me@
e hookoia ana ka@
ka pololei, aole n@
me na olelo waha @
Amerika, ua hao w@
tania i na aina o ka @
zuela.
He mea kupanaha @
keia, o ka huli h@
poe a pau loa, a @
i ka Beritania m@
mai.
Ua lilo ka @
hauoli ma ko E@
ka mea, oia ka @
i hoopuka ai @
na kumuhana @
ole, e kokua ana @
Venezuela aoao @
Enelani aoao.
Aole keia he mei @
ai i ka pololei o ka Ha@
Salisbury kumuhana i hoopu@
ai aka, ua hooi ia aku ko@
ohohia ia i keia wa.