Ke Aloha Aina, Volume II, Number 19, 9 May 1896 — Page 8

Page PDF (838.27 KB)

This text was transcribed by:  Karen Mah-hing
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO, MEI 9, 1896

 

HE MOOLELO KAAO

 

-:NO NA:-

 

HOAHANAU ELUA.

-A I OLE KE-

 

Alahele Pohihihi

 

-A O NA-

Opuu Pua Elua

 

HELU 20

 

            No kekahi mau minute keia ku ana o ua wahi kanaka kiai nei e nana hoomau ana ia Hanora, aole e hiki iaia ke uumi iho i ke kahea wai ana o kona mau waimaka, oiai oia i ike pono aku ai i na haawina ku i ka manaonae i hekau iho maluna o Hanora.

            Nolaila, noho iho ia ua wahi kanaka kiai ia ma ka aoao o Hanora a haha iho la i kona no au lima a e mau ana no ka ikaika o ke pani, a hoohele hou aku la oia i kona lima ma ka umauma a e mau a na ne ka nape ane o kona honu me ka maikai, a ua lilo hoi ia he mea nana i hoohauoli loa mai i kona mau noonoo.

            Ko-e hou ae ia oia no @ lua o ka manawa, a hoomalamalama ae ia oia ia loko o ua wahi rumi nei, e mau ana no ko Hanora waiho ioio ana me ka oni ole.  Holoi iho ia oia i na kiheahea koko maluna o Hanora me ka paianehe lua ole, a wehewehe ae ia i ko Hanora mau aahu i haukae i ke koko a hookomo iho la he mau aahu hou a waiho iho la iaia, me ka pane ana iho ia Hanora, eia nei e he hiki no anei ia oe ke aia ae, aka, aole he wahi leo i pane ia ae.

            No ka pane ole ae o Hanora, ua puka hou aku la ua wahi kiai nei no waho o ka rumi a pani mai la i ka puka me ka alaalawa ana ae ma o a maanei e eke ana e @ke aku i kekahi mea e maaloalo ae ana, aka, aole nae ana wahi mea i ike aku ai i ka maalo ae he meha pu wale no.

            Hoi aku la oia no kona rumi me ka awiwi, a hoea aku la no kona rumi me ka ike ole ia e kekahi mea, a huna aku la oia i na aahu o Hanora, a hoi awiwi aku ia no koka kahua kiai me ka mea keakea ole.

            Aole i liuliu kana ku ana iho, aia hoi ke koke aku la oia i ka luna paahao e hele pololei mai ana ma ka ia nei wahi e ku ana, a i ko laua hui ana ua haawi aku la keia i ko ianei aloha, a peia no hoi ka luna paahao i haawi mai ai i kona aloha i ke kiai me ka ohaoha me ka ninau ana mai.

            E Mr. Kiai, heaha kau mau mea hou?  Mahope iho o ko’u haalele ana iho nei ia oe?  Aole he mau mea hou mai waho mai aka, no na mea e pili ana i ka lawehala, ua aneane e pie ke kukui o kona ola ana, a oia wale ae ia no kahi mea hou e kuu haku maikai a kau kauwa i ike ai.

            E wehe aku i ka puka, e Mr. Kiai oia ka wa i lelele ae ai ka o@i o ua waui kiai nei no kana mea pono e hana aku ai imua e kona haku, oia kana i pane aku ai me ka maalea i kumu e punihei mai ai kona haku i kana mau olelo:

            E kuu haku, aole he mea pono nou e komo iloko, oiai, ua oi aku keia o ka polopolona a me ke ine, a ua kaukae hoi o loko o ka rumi i ke koko a oia keia au e ike nei i keia mau kulu koko e kakahe mai nei, a nolaila, e hoopau i kou manao komo iloko, e ike @ lawahala.

            E wehe aku i ka puka, wahi @ ka luna paahao.

            No keia koi elua hou ana a @ loaa paahao, ua hooko aku la oia e like me kana hoi, a komo aku la ua luna paahao ia no loko me ka ukali aku no o kahi kiai mahope, a hiki i ka wa a ka luna paahae i kei mei ai i kahi kiai e ho@ ae i ahi, aka, aole nei oia nei wahi mea a pene aku no ka haina a kona haku i makemake ai, a kahea hou mai ia oia no ka lua o ka manawa, aka, aole no oia nei wahi o@ea a pane aku i ka luna paahao, @, ua hoio hou aku la oia no kona rumi e kii ai i na aahu o Hanora a hoi wikiwiki aku la no ka rumi o Hanora i hoopaaia ai.

            I kona hiki ana ma ka aoao o Hanora, ua hookemo iho la ua wahi kiai nei e like me ka hikiwawe i loaa iaia, a paa ae, iloko o keia wa puka hou aku la oia iwaho a hele holoholo aku ia e like me kona kulaaa i hoonoho ia aku ai malaila he kiai, pele keia e hoolalau hele nei.

            No ka luna paahao hoi, kahea hou ae ia oia no ke kolu o ka manawa, a oia ka wa a kahi kiai i holo mai ai a niuau koke mai la i ka luna paahao me ka leo naenae.

            Heaha keia e kuu haku?  Pane koke mai la oia me ka piha inaina i kahi kiai, i kahea aku nei hoi au ia oe e keia wahi kanaka lapuwale e ho-a mai i ahi no ka hoomalamalama ana ae ia loko nei.

            Oia hoi ka’u i kii aku nei a pane hou aku ia ua wahi kiai nei:  E kuhi ana au i lapu ia ae nei oe e ke kanaka lawehaia, eia ka he makau maoli no kou i ka pouli o keia rumi.

            No keia mau olelo hoonaukiuki a kahi kiai, ua hoopiha hou ia ke kiaha o ka huhu o ka luna paahao no keia mau olelo a ke kiai, a hehi ino iho la i ka papahele, a pane hou mai la i kahi kiai:

            E ho a ae i ke ahi, a hooko aku la no keia, a na ia mea i hoomalamalama ae ia loko o ua rumi nei, a ike iho la ua luna paahao nei i ka lawehala e waiho kaheia ae ana me na kiheahea koko maluna o ka lawehala, a nane hoomau iho la ua luna paahao maluna o na helahelena o Hanora, ike @iho la oia i ka makili iki ana ae o na maka o Hanora a pili hou iho la.

            Nana hoomau hou iho la oia, aole nae he makili hou ae o na maka o ua wahi lawehala nei.  Nolaila, puka aku la oia no waho a hoi loa aku la no kona keena, a o kahi kiai hoi, ua puka aku la oia no waho e nana ai i kona haku, ina paha eia no oia ke hoomakakiu mai nei iaia, aka, aole nae pela, ua hoi loa aku no oia no kona keena hana.

            Nolaila, komo hou aku la oia iloko o ka rumi o Hanora e waiho ana a hawanawana iho la ma na pepeiao.  E ke keiki opio, pehea oe, aole he wahi leo i pane ia ae.  Hawanawana hou iho la oia ma na pepeiao o Hanora a lohe iho la oia i kekahi wahi leo uuku i ka pane ana ae he nui loa ka eha o ko’u kino holookoa e waiho nei, aole anei e hiki ia oe ke ala ae, aole wahi hou a Hanora i pane ae ai.

            No keia lohe ana o kahi kanaka kiai, ua hoehaeha loa ia kona manao i keia olelo a Haeora i hoopuku ae ai  me ka leo uuku.

 

UA HALA MA-O MA KE ALA MAU O KA HONUA NEI

--

E Ka Nupepa KE ALOHA AINA.

                                                Aloha oe:

            E oluolu oe, e hookomo iho ma kahi kaawale o ke kino lahilahi o kau Nupepa wiwo ole, ka milimili hoi a ka Lahui a o ka ipu kukui pio ole hoi e kua ana @ o na wiliau makani i pa tausani ia o kono ikaika.  A o ke kukui uwila hoi @ e hoomalamalama @ ana i na @ o kona aina kulaiwi, i kahi pu@ waimaka a ke luuluu e ka @ ae la maluna.

 

            I ike mai ai na kini makamaka, e noho mai ia i ka la hiki ae ma Kumukahi, a ka welona a ka La i ka mole olu o Lehua, i kuu mea aloha, ua hala, he moepuna.

            Ua kipa mai ka Aneia e ka make, ma Kapano, Koolauloa, Oahu, ma ka hora 12:35 p.m. o ka Poalua nei, Aperila, A.D. 1896.  A kaili aku ia i ke oia makamae o kuu mea aloha, he moopuna, oia o Master Pio Kaiwi.

            A haalele mai la ia maua kona mau kupuna, e noho kokoolua iho mahope nei i kahi home ulunahele o makou, oia wahi mehameha kanaka ole, i hoolau kanaka i ka leo o manu.

            O kona @ au kini lehulehu a pau, aia no lakou i ka aina hanau e noho mai la, me ka manao ole ae, ua hala kuu mea a’u i aloha ai.

            Ua hala, ua kuu ka luhi, ua moe aku la i ka moe kau, moe hooilo, ua noho uku la i ka hale koo-u, kewai a ka ua, i ka hale makamaka ole hoi a ke aloha ole, e ike iho ana lakou, i ka wa e maalo aku ai o ke aniani hoonui ike o na kaiulu o ka Pakipika Akau nei ma ko lakou mau home.

            Ua hanau ia oia ma Waianae Uka, Oahu i ka la 16 o Dekemaba A.D. 1882, mai ka puhaka mai o Mr. Palaniko (k) a me Mrs. Puakea (w.)

            Ua piha @ia na makahiki, he 13 makahiki, 4 malama, a me 5 la, o kona hanu ana i na mea o keia ola ana, a hoomaha aku la ma kela ao mao.

            Ua kuu, ka luhi me ka luuluu,

            Ua pau ka auwe ana me ka ehaeha,

            Ua hoomaha aku la i ke ao nani ma o

            Ma poli o ka poe pono o ka Lani,

            Aia paha ma ka poli o Aberahama

            Me ka puali Anela o ka Haku.

            Ua hookau iho ka ma@ maluna ona, ehoom@ oiwi kino @piopio i na la hope o Feberuari, a hiki wale i ke kuu ana aku la o kona lun@.

            Ua nui no na hooikaika ana e loaa ka palekana iaia, mai na umi paa ana a ka @ polena ana maluna o kona kino, aka, aole e hiki i ka manao o ko ke ao nei ke kaohi mai i kona ola.

            Ua kaili aku ka uhane o ka mea Nana ia i hana.  A waiho iho la i ke ki no lepo mahope nei, na maua na na kupuna e kumakena aku ma ka aoao o ka lua kupapau me ke kaumaha luuluu walohia wale.  Aloha wale kuu moopuna:

            E ka Haku ke Akua mana Loa,

            E oluolu e puili pu aku ma Kou poli,

            I ka hanu o Kau kauwa,         

            Ma Kou Home olino maluna,

            Oia ka’u noi a me ka’u pule,

            E waiho aku nei i ka paepae o Kou Nohoaili,

            E lilo Kau kauwa i koa lawelawe Nou

            Me na tausani Kou poe Hoano.

                        Amene.

            He keiki hoolohe oia ia maua kona kupuna, he akahai ka noho ana, He lokomaikai, he heahea hookipa i na malihini, he nui kona mau hoaloha ma keia aina malihini o ko makou noho ana mai.  he haumana oia no ke kula Beritania o Hauula, Koolauloa, Oahu.

            Ua hala, ua nalo oia mai kona mau hoaloha aku.  E like me Kana i olelo ai:  “He mahu ke ola o ke kanaka i pu-a ae, a nalo aku.”  Ua hiki no Nana no i haawi mai, a Nana no i laawe aku, e hoonaniia kona Inoa.

                        Owau iho ne me ka luuluu,

                                                K.K. HAALELE’A.

            Kapano, Koolauloa, Oahu, Aperila 28, A.D. 1896

            (mai hana hou mai pela L.H.)

 

UA HALA I KA PILI O KE AO.

 

E ka Nupepa KE ALOHA AINA.

            Aloha oe:--

 

            E oluolu mai i wahi kowa o kou kino lahilahi, a nau hoi e uwila ae ma na kihi eha o ka honua, i ike mai ai na kini makanaka, mai Hawaii a Niihau, o keia wahi puolo luuluu malalo iho nei.

            Ma ka hora 4 o ka wanaao Lapule, Aperila 19, ma na aekai o Waikiki i ka Lehuawehe, ua kii mai la na lima menemene ole o ka make, a kaili ae la i ka hanu hope loa o ko makou mama i aloha nui ia, Mrs. Hana Luhea Kaheakalani Hinauoholani, a waiho mai la ia makou e noho a aku ma keia aoao e ka muliwai eleele o ka make.

            Ua hanauia mai oia na Kaihiwa (k) me Pahano (w), i ka mahina o Sepatemaba 3, a.D. 1832 ma Honuakaha, Honolulu nei.  A i ka 18 paha o kona mau makahiki, ua mare@a oia me S. Hinauoholani i make mua, a na laua m@i na keiki @ ola nei oia o Mrs. Elizabeta, Haleakala, Kekupuohi, Mrs.Ane, Isabela Waoalakanahele, Lonoai a me Mr. Adam Kae@kulani, Kukah a me Hinauoholani.

            He makuahine aloha keiki, a he heahea i ka poe a pau i kamaaina iaia a he aloha ohana no hoi.

            Ua noho a kupa i ke alo o na Alii, mai a Kamehamea III. a ia Liliuokalani, a he iaia no ka Hui Lei Mamo, a he hoa hoi no ka Hale Naua, i ke au o ka Moi Kalakaua.

            He mau mahina 6 a 8 peha ka hoomai o ana a ka ma@, oia hoi ka uhipu a pouli mai o na maka ka hapanui o ka manawa.  Ma ka la 29 o Maraki, ua hoi ma ka home o ka ohana me Waikiki, a he mau la mahope iho, ua loaa no ka oluolu, hele auau wahi kai o Kahaloa.  A ma ka la 4 o Aperila, loli ano e ka mai, a pii mai la ka pehu, pela ke aumeume ana a hala wale aku la i ka pilina o ke ao, ia ka la 19 o Aperila, a i ke 64 a oi o na makahiki o kona ola ana.

            A ma ia au@ina la no i lawe ia mai ai kona kino wailua a moe pu me ka ohana ma ka ilina o Kawaiahao.

            Ke nonoi ae nei i ke Akua, e hoomama mai i ka ohana a me na keiki i hooneleia i ka makuahine ole.

                                                            I.H. KAPIKOOKALANI.

Haimoeipo, Honolulu, Mei 1, 1896

 

            KA LAAU HOO

                        A KAMA

 

            O KA POE A PAU I LOAA

 

            Rematika he meapono e hoao i @ Pain Balm @ ka laau, ina aole e @ mai @ hou i kekahi ap@ Hamo, a e kakou @ loaa koke no ka@.

            Kuai ia e na@ poe kua aku.

                                                            Benson Smith

 

            Laau Hoola Kolera me

            O KEIA KA LAAU @ ke ao nei no na @hikiwawe@ o ia mea.@ oluolu ke ai@ ae, a e hoike@.

            Kuai ia @ Laau.

                                                            Benson Smith

 

            Ka Olelo Hoohiki

 

            E hoike@ ua hele aku au@ paa laau @ o ke Chamberlain@ opopo ana i ke@ pilikia mai @ ekolu om@ ia’u ke hoike@

 

            Hoohik@ 10 o Augate @.

            E Kuana ana @ na poe Kuai @.

                                                            Benson Smith@

                                                            Agena

           

            OIAI KA HOO@     

            Martin o Long @ ua loaa ia i ke anu@ kuau iho.  I ka olelo@ ana, ua olelo ae @ mau ano iaau kumu@ a hiki wale i ka wa @ ka Kamalena @ i hou uolu loa @ loa, na loaa ke ola @ loaa ai i ka pilikia @ lawe a hoao i keia laau ai i ka pilikia me@ lawe a hoao i keia laau@ he mea e nele ai ke @ mua o kou ola aha.  eia @ no na makahiki @ a ma kona ano maoli, he nui la @ a me ke ohohia @.  E @ 50 keneta @. 

            Kuaiia e na poe hana@ poe kuai aku.

                                                            Benson Smith

                                                            Agenda Nui

 

            WILLIAM C.

            HE BOROKA @

            E kuai @ a @ aka@ wa a pau me ka @

            E hana @ Pa@ me ka uku ole

            Ke paa nei @ aina @ o ke kulana@ no ke kuai @.

            E hiki no ke make@ kupono no na aina@

            march 21,m@

 

------------------------

 

L.B. Kerr @ Moiwahine

Ribine o na Waiholuu a pau, mai @ 25 keneta @

Na Papale o na Ka@ Lede mai ka @

na Kalakou Amerika, @ no Hookahi Dala ke kunuikuai

Na Lole Aahu makaleni Kuokea, Papamu, a Kahakahana he 15 @ Palua ka Waiwai.

 

Na Hainaka mai ke 35 keneta no ke kakini, ua @.

Na Tawele mai he 50 keneta o ke kakini.

Na Papale Ma@ e na Kona @ nie kamalii, ma ke 25 keneta pakahi

Na Cretoane mai ka 10 keneta ne ke i-a.  Ma na wahi e ae, na @ he so keneta no la @.

Na Kakini he @ pea no he 25 keneta.

Na Pua, he 5 huihui no ka 25 keneta.

Na Hulu Manu Kinohinohi, ma ka 10 keneta pakahi.

Na hainaka Silike, he hookahi dala no ke kakini.

Na Lei A-i o na Keonimana, he hookahi dala no ke kakini.

 

L.B. Kerr, Alanui Moiwahine, Hon