Ke Aloha Aina, Volume II, Number 20, 16 May 1896 — Page 4

Page PDF (893.38 KB)

This text was transcribed by:  Lani Lofgren
This work is dedicated to:  Emmy Williams

KE ALOHA AINA POAONO, MEI 16, 1896

 

KE - ALOHA - AINA

Hoopukaia no ka @@@ aikai o ka Lehulehu, a ke Nupepa na ka Lahui Hawaii.

-------------------------------------------------

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Pauku. E. L. Like, Hope-puuku.

-------------------------------------------------

HONOLULU, MEI 16, 1896

--------------------------------------------------

He Poe HoopoIno Loa ! ! !

OWAI IA POE HOOPOINO LOA ?

            O ke kanaka, a o ka ohana kanaka, a o ke Aupuni paha, nana ponoi i lawe maoli mai iloko nei o ka Paeaina o Hawaii nei, i kekahi mea ino hoopoino, a holoholona hoopoino maoli hoi, a mea ano hoopoino e ae paha, me ka hoomaopopo mua ole, a kanaaina mua ole ia mea, a i ole ia, me ke kuhihewa maoli no paha, ua hiki lakou ke kapaia. -- He Poe Hoopoino Loa i ka Lahui Hawaii.

            Ua hiki ia makou ke lawe mai a hoike aku imua o ke akea i na mea o keia ano i ha naia mamua aku nei, a eia ke noho nei e luku, a e hoopoino maoli i ka hana a ka Lahui Hawaii.

            He aina nani a maikai loa na Paemoku o Hawaii nei.  Aole ona mau holoholona hoopoino mamua.  Eia wale no, o ka ilio, ka moa, na manu lele o na kuahiwi, ka popoki, ka iole a me ka moo liilii, oia wale no paha na ano holoholona mamua o Hawaii nei, a mahope mai nei na poe holoholona e ae, a me na manu hoi.  O na ano holoholona hoopoino a me na manu hoopoino, he mau mea hookomo ia mai lakou.

---------------

Ua Ike Mau Makou.

---------------

            Ke ike mau nei makou i na olelo hoike, no ka pilikia maoli i loaa i ka holoholona Mongoose,  Ua pau na moa, na palahu, na hua manu, na hua laau ai, na @@@ kope i ka ana e keia holoholona, i kuhihewaia e ka poe mahiai ko o Hawaii nei, he mea ai aku ia i na iole maoli o na malako.

            Heaha ka waiwai o ka mahiai ko ana, ke kii ke kanaka i ka holoholona ai i ke ko a hookomo iloko o kana malako?  A heaha hoi ka waiwai o ka mahi raiki ana, ke kii ka Pake i na manu ai i ka raiki e hookomo iloko o kana mau loi raiki?

            A heaha hoi ka pomaikai e loaa mai ana i ka Lahui Hawaii  nei, e mahi ana i na laau hua ai, e like me ka maia, ka apala, ka pea, ke kuawa, ka alani, ka ohia, ke kope, ke kulina, ke pine a me na mea hua ai e ae, ina e hoopihaia ka lakou wahi e mahiai ana i na miliona o na iole Mongoose?

            A heaha ka pomaikai e loaa mai i na poe hanai holoholona a me na manu laka, e like me ka puaa, na hipa, na kao, na moa, palahu, nene, kaka a me na hua a lakou, ina ua piha kahi a lakou e hanai ana, i ka 10 miliona o na Mongoose?

            He hookahi wale no haina, aole he pomaikai, aole hoii he waiwai e loaa mai ana, aka, he nele a me ka poino maoli.

------------------

            Ua ike iho makou maloko o ka nupepa Hilo Tribune, i na olelo kue hoino loa e pili ana no ka mea a keia holoholona e hana la ma Waimea, Hawaii, a pela me na Kona o Hawaii, a pela ma Puna, Hawaii.

            Ua hele nui keia ano holoholona i Hawaii ma na wahi a pau loa o ka aina, aia lakou iloko o na lua, na ana, na mawae, na poopoo, na a-a, a aia hoi iloko o na puha-laau, a aia iluna o na laau, a ma na pali, a ma na kuahiwi no hoi.  He mau haneri o na miliona ko lakou heluna i keia la e ola nei e hoopoino mai i ka hana a ka lahui e huli ana i wahi ola nona.

            A eia ka ninau.  Nawai keia Mongoose hoopoino i lawe mai? O ka pane pololei.  Na na poe mahiai ko no o Hawaii nei, mao Joseph Marsden la, keia haole no e noho mai nei he Komisina no na Ululaau a me ka hoopae holoholona lapuwale.

            Ua hoounaia keia Joseph Marsden mamua aku nei, e ka poe mahiai ko, e hele ma Inia Komohana, a ma na wahi e ae, no ka huli a lawe mai i keia holoholona Mongoose, i mea ai aku i na iole Hawaii e ai nei i ke ko.  A ua hala he mau mahine loihi loa iaia mamua ae o kona hoi ana mai, a o kana ukana i hoe pu mai ai, oia kekahi mau pahu ua piha i na Mongoose kane a wahine, i mea hoolaha aku ma na mahiko.

            Mamua aku o keia wa a Joseph Marsden i hiki mai ai me na iole Mongoose, aole i ikeia ia mea ma Hawaii.  Aka, aole i hala ae he 3 makahiki mahope mai, aia hoi, ua laha nui ae la keia holoholona ino loa, i manao ia he holoholona maikai e na pae mahiai ko.

-----------

            Eia ka Lahui ke auamo nei ina poino a ka Mongoose a Joseph Marsden i kii ai, mamuli o ke kauoha a na poe mahiko o Hawaii nei.

-----------

            A heaha hou aku?  Eia no ua Joseph Marsden nei ke hookomo mai nei ina holoholona ino lapuwale loa, i mea aha la?  I mea hooopiha wale i ka aina me ka lapuwale.

-----------

            Heaha ka pomaikai o ka aina ina rana?  A heaha hoi ka waiwai e loaa ana ina beetle?  Ke hoole loa nei makou, aole he pomaikai, a aole no he waiwai o Hawaii nei ia mea, aka, nawai la e hookomo mai nei ia mea ino wale palaualelo?  Na Joseph Marsden no, ka Agena a ke Aupuni Repubalika i hoo@oho lapuwale loa.

            Ua nui ko makou kamailio ana ma keia mea, no ka mea, eia ka lahui ke hakoko mai-nei me na holoholona ino hoopoino i ke ola o ka lahui a me ka Waihona Aupuni.

            Me he mea ia, ua hiamoe maoli na Lunahooko o ke Aupuni.  Hookahi a lakou mea makaala loa o ke komo nui mai o na dala!  Aka, o ka hooulu ina hana hou maluna o ka aina, oia ke kahua loaa nui o ke dala i ka Waihona Aupuni, aka, pehea nae hoi e hoea mai ai, oiai e  noke ia ana na hana kanu o ka aina e keia poe holoholona ino?  A eia no hoi ka Agena ke hoomau nei no ia hana?

            He mea pono ina Kuhina o ke Aupuni e ala ae mai ka hiamoe, a e hoopau koke i ka lawe ana mai ina holoholona hoopoino i ka oihana mahiai o ka aina.

---------------

KA BILA LAIKINI

--------

            Ke hana nei ka mana o ka Hale o na Makaainana i keia bila, e like me ka lakou mea e ike nei.  Ua kiola aku i kekahi, a ua hookolo hou iho i kekahi.

            Ae, ua maopopo no ia makou aole i nalowale keia noonoo a ke Akua i hoonoho ai iloko o lakou, a nolaila, ua puka maoli mai no na olelo, no ka makemake ole o ka Lahui ia Bila Kanawai.  Pela maoli no ke ano.  O na apana kuaaina, kahi i uuku na loaa kala ana, e loaa ana no ia lakou na kaniuhu ana no keia mau hana hoonui auhau hou ana, aole ia he mea e nele ai, a i ka wa e hoi aku ai o na Luna Ahaolelo ma ko lakou mau apana, aole e hoihoi mai na kanaka ia lakou.

            No keaha?  No ka mea, o lakou na poe nana i kau i na kanawai hookaumaha hou iho maluna o ka Lahui.

            Ua naiowale aku na olelo no ke au pomaikai loa i loaa ia kakou!  A eia kakou iwaenakonu o ke au o na poino e ku nei!  Ka mea kupono e loaa na hoomama hou ana ae iloko o ka nele a me ka pilikia, aka, ua loaa ole ia mea he au pomaikai, a eia kakou iloko o ke au o ka poino loa.

-----------------------------

            Ua loaa mai nei he leta ia Burns mai ia Price mai, e hai mai ana e hoea mai ana oia i anei ma ka la 19 o keia mahina me 13 a 14 paha poe hana keaka, a iwaena o lakou he 5 poe wahine hana keaka.

----------------------------

KA OLELO HOO@@@@@@@@@@

-----------------------------

I Hooholoia ma ke Koho ana e 177 poe Apono ia 75 poe @@@.

--------------

            E HOOHOLOIA.  AKAHI: --  Mamuli o ka manao o keia Hale, o ka hana a ke Kuhina Amerika, ma ka hoohana ana i na Mana Aumokukaua o Amerika Huipuia a me na kokua kue kanawai ana, no ka hookahuli i ke Aupuni Kumukanawai o ko Hawaii Paeaina iloko o Ianuari 1893; a i ke kukulu ana ae hoi ma kona wahi he Aupuni Kuikawa aole he repubalika ma kona ano, a i kue maoli hoi i ka makemake o ka hapanui o ka lahui.  Ua kue maoli ia na mooa kahua o ko kakou repubalika a me ka manao io maoli o ko kakou Kumukanawai a he mea pono no e hoahewa loa ia.

            ELUA: -- Ke hooiaio maoli nei ko kakou manao, o ke kahua alakai i hoakakaia e ka Peeresidena o Amerika Huipuia, oia hoi, o ka hooweli ana aku i na hana kuloko o kekahi lahui kuokoa, ua kue loa ia i ka manao maoli o ko Amerika hookahuaia ana.  A ma ka manao o keia Hale, o ka hoohuiia ana mai o ka Paeaina o Hawaii a i ole ia, o ka hoonohoia ana he Mana Hoomalu ma keia maluna o lakou, aole ia he mea kupono na keia Aupuni e hana ai.  Na ka lahui kanaka o ia aina wale no ka lanakila a me ke kuokoa ma ka huli ana e like me ko lakou manao kahua alakai, a o na launa kukai ana aku o na aina e iloko o na hana kalaiaupumi o na mokupuni, aole loa ia he mea e pili ana i na manao noho oluolu ana o ke Aupuni o Amerika Huipuia.

----------

            Ke paa mau nei keia olelo hooholo mai Feberuari 7 mai o ke 1894 a hiki i keia la.  Aole no i hoololiia ia mea.

            E like me na olelo hoakaka o ka olelo hooholo.   A e like hoi me na mea e ikeia nei ma na hana o ka manawa, ua manao ia ua pau ka noho ana o ka Hale Ahaolelo i ka la 11 nei o Mei, a ina aole ia, alaila aia keia la 18 ae.

            Ua nui na mea i hanaia me ka manao maikai, aka, ua alalaiia e na hana kolohe a me na mea kue i ka pono.  I ka wa a ke Akua e haawi mai ai i ka hooko ana no ka pono oiaio maoli, alaila, aole loa e hiki i ka poe kolohe ke kue aku ia mea.  E ko ana ko ke Akua makemake, a e lanakila ka pono.  A mahope o laila, aole e ike hou ia ka poe hewa a me ka poe i hana i mea e hoopoino ia ai ka poe hewa ole.

            Ua loihi na la i hala aku, a ke manao nei na poe hana hewa e loaa ka lanakila ia lakou.  @@@ @@@ e loaa ia manao @@@@@ ana.

            @@@@ hapai ia mai nei ka inoa o John G. Carisle he Demokurate, i moho holo Peresi @@ no ka aoao Demokarata, @@@@ no ke Kuhina Waiwai o Peresidena Cleveland i keia manawa.

            Malia paha, o koho io ia oia, alaila, aole no auanei e ole ko Peresidena Cleveland kohoia i Kuhina Nui no kona au ke koho ia oia.

            A ina pela ka ke Akua mau hana hoonohonoho hana ana, alaila, pehea na manaolana o ka poe e ake ana e hoohui i keia mau Paemoku me Amerika Huipuia.

            Pehea na hana waiwai a lakou?  Pehea na mea i manao koho wale ia, e hiki mai ana na pomikai he nui loa ma na makahiki ohia la?

            E nana kakou i ke au o ka manawa e hele nei, alaila e hoomaopoppo i ke ano o na mea e hana ia ana.

-----------------

O KE 68 KEIA O NA @@

-------

            He 90 na la o keia Kau i oleloia e ke Kanawai e noho ai no na hana pili Ahaolelo a ua hala ae he 64 mau la, a koe aku la he 26 wale no la i koe.

            A heaha na mea ano nui a keia Kau Ahaolelo i hana ai?  I ka hoomaopopo ana aku,  aole wahi mea ano nui, he mau mea ano liilii wale ino no.

            Ua kaena mua ia, a ua hoike akea mua ia hoi, ina e noho ka Ahaolelo o ke Aupuni Repubalika, e hanaia na mea hou e hoopomaikai ia ai ka Lahui.

            Aka, i ka nana ana aku, aole loa he mea o ia ano i ikeia la.  Ua oneanea loa na hana a ua pilikia loa na poe kelepa manuaua halekuai, a me na oihana e ae.

            He mea oiaio ke olelo ae, aole he holopono na hana o ka lahui a me ka Aupuni.  Aole mea o ia ano i ike ia.  Ua waiho loihi na aie o kela makahiki 1894 a me 1895 mamua aku nei, a eia wale iho nei no i uku ia ai o kekahi, a o kekahi aole no i ukuia a hiki loa mai i keia la.

            He holomua anei ia o ke Aupuni?  Aole loa.  Oiai ka wa o ke Aupuni Moi o Hawaii, aole loa he aie o ke Aupuni i waihoia a hala he hookahi a elua makahiki, mahope iho o ka pau ana o ka Bila Haawina, alaila, olelo mai na Kuhina eia no keia aie kahiko aole i uku ia.  Aole hiki ke hana pela no ka mea, ua loaa i ka Aha Kukamalu nana e hoopau i na pilikia oia ano.  Aka, aole nae pela keia.  Okoa kela, a okoa no keia.  Aole aie o kela a e  ahai mua ana no na Koena aie o keia.

            Pela e ike ia ai ka hiki o na hana maluna o ke kahua o ka pono, a me ka haule o na hana maluna o ka hewa.