Ke Aloha Aina, Volume II, Number 37, 12 September 1896 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

POAONO, SEPATEMABA @, 1896.

 

KE ALOHA AINA

Hoopahaia no ka

Pomaikai o @  Lehulehu, a he Nupepa @ he Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

H. L. Lihe. Hope puuku.

 

HONOLULU, SEPT. 12, 1896.

 

KO KAKOU LUNAHOOPONOPONO

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia i ke kakahiaka Poaono nei i loaa mai ai la makou ka leta a ka Lunahooponopono o keia pepa, oiai oia ma kana huakai imi ola ma ka aina e, ka aina hoi a kakou i lohe wale ai no, "he hu'i iniki ili i ke kino."

He mea nui ia, a he lono hauoli hoi i ko kakou manao, ka loaa ana mai o kana hoike e pili ana i kona ola, ka mea hoi a kakou a pau e ake aku nei, e puka laelae mai oia mailoko mai o na hoopoluluhi a ka nawaliwali e hekau la maluna o kona kino.

O ke ola, he waiwai makamae ia i haawi ia mai no na mea kino ola uhane a pau maluna o keia ilihonua, a oia hookahi ka mea i oi aku mamua o na mea a pau, a pela hoi makou e kahoahoa ae nei, e haawi mai ka Makua Lani i ka maalhai o kona ola  kino, a hiki i kona pae hou ana mai i ka aina hanau nei.

A oia mau lono e pili ana i kona ola, oia ka makou e hoikeike mau aku ai imua o ko makou mau makamaka heluhelu, a he mea hoolana hoi ia i ka manao o ko makou mau makamaka e noho ana mai Hawaii o Keawe, a hiki i ka la komo i Lehua, no ke kanaka a lakou i hiipoi ai me ka lokahi a oia hoi kana i kauoha mai ai ia makou, e hoike aku imua o na makamaka e kupaa me ka naue ole, no ke aloha i ke alii me ka aina hanau, ka pohaku kihi hoi a kakou e apuepue nei a hiki i keia la.Nolaila, e nonoi mau aku kakou i ko ke Akua aloha e hoohalawai ia ka huakai imi ola a ka Pohakuhauoli o Hawa@, me ka maalahi o kona oia, i loaa ai he alahele nona e hooko ai i ka hana pau ole a ka lahui Hawaii e kaunui nei.

NOWAI KA HEWA

Ua ole mai keia ninau iloko o makou, ma o ko makou hoomaopopo ana iho, ma o kela kipu a Kaapuni i hana ai maluna o ke kino o kekahi Pukiki lawe waiu, i ku hoi a make loa i ka poka o ka pu panapana.

He mea hiki no ke hoomaopopo ia, ua kaa ke koikoi o keia kipu ana maluna o ke Aupuni, ae ka mea, na ke Aupuni hookohu aku i keia kanaka limakoko, i makai no na holoholona hele hewa, ma na wahi a pau o ke kulanakauhale nei, a malaila hoi e loaa ai kona wahi ola o keia noho ana.

E hoomanaoia o keia Kaapuni, he pepehi kanaka kona hewa i paa ai i Kawa, a he 20 makahiki hoopahao i kau @ maluna o kona hokua e auano ai, aka, no kona malama pono ina rula o kona noho paahao ana, ua emi mau mai koaa mau makahiki hooppahao, a hiki i kona hemo laelae ana mai mai kahi paa mai o ke Aupuni.

Ke manao nei makou, aole no paha i paha iaia na makahiki ekolu o kona noho lanakila ana mawaho nei, a halawai hou oia me keia hihia pepehi kanaka ana i hana iho la.

O na Luna Aupuni e noho nei ma ke poo o ka Mana Hooko, aole lakou he poe malihini i ko  Kaapuni ano, oiai e waiho ana na aweawea koko o kana hana pepehi kanaka, maloko o ka lakou mau buke oihana, a me ia ike no a kamaaina i kana mau hana limakoko, ua lawe ae no lakou iaia a hoonoho aku me ka mana e nana ina holoholona hele hewa ma na alanui o ka lehulehu, ma ka apana o Honolulu nei.

Nolaila, ua ili ke koikoi o kela pepehi kanaka ana ma ko ke Aupuni aoao, a oiai no hoi, aole no he kuleanaa o keia kapanapana iloko o kona poli, no ka hoopilikia wale ana aku i ke ola o kekahi mea, aka, malalo o ka malumalu o ka noho ana o keia Aupuni, ua kou laula ia ka poe e paa ana i ka pu, ina ua kakoo mahope o keia Aupuni.

O na alina a me na maewaewa a keia Kaapuni i hana ai, aia no ia maluna o ke pono o ke Mana Hooko, ka poe nana i haawi aku i ka hana i keia kanaka.

KE ALAWAI OKI O MAKAAHO

I ko makou hoea ana aku ma kahi a ke Aupuni e oki nei i ka muliwai, mawaho iho o ka pa o Sana Lui, ua hoomanao koke ae la makou i ka moolelo o ke Alawai o Sueza, oia hoi kela wahi he aina maloo, a ma muli o ka hoohana o ko ke kanaka noonoo, ua lilo ka ppakiki a me ke oolea o na ahua a-a he lehulehu wale e hoopuni ana ia mau wahi, i mea ole.

Pela hoi, ke ike maka nei kakou i ka eli ia o ka aina malooo a hookahe aku i ka wai iloko o ka moana, he mea oiaio, he mau hana hou kela iloko o ka aina, ma ke ano, aole i noonoo ia ka nui o na lilo, ka aie o ka lahui, a pela aku.

He mmahalo no makou i na hana hoopomaikai iloko o ka aina, a oia mau hana, oia mea a ko makou mau lunalilo kela i apono ai, a no na hana hoonui ilio, iloko o ka wa nui ka a@ a kaumaha hoi o ka noho ana, he mau mea hoopilikia wale no ia.

Heaha ko kakou pilikia loa ina no hoi e kali iki ia aku no hoi ia mau hana a kahi wa okoa aku aka, he makehewa nae ke kamailio ana no keia mau mea, no ka mea, ke ha nini nei ka wai o Makaaho, ma @ Alawai oki la o Nuuanu.

E lilo aku ana no hoi keia alawai oki i mea hoopomaikai nui i ka poe mea aina nunui ma ka pili kahawai o Waikahalulu, a o ke kumu nui no hoi ia o ke oki ia ana ma kela wahi, i holo pololei aku ao ia mau dala iloko o ka pakeke o ka @ mea @ nui.

PA KA HOU O KA LEHULEHU.

Eia ka Pa-ka hou o ka lehulehu ke hoopihapiha ia nei me ka nee malie ana o kona maemae, a ke pau pono na mea a pau i ka nana ia, a ulu hoi ia laau, e like me ko Ema Kuea, po, o kahi oi @ aku ana ia o ka pipili @ e na poe makaikai kaahele, a pela hoi me ko ke kulanakauhale nei, no ka mea, aia oia ma ke alahele, e hele mau ia ana e ka lehulehu, a e lilo ana hoi ia wahi i wahi hoonanea maikai no ka lehulehu ma  wa hoomaha o ka po.

O na ea huihui i ko ia mai e ka makani, mai ka pili kahawai mai, oia kekahi o na mea i oi loa aku ai o kona maikai, a he mea hoi e hooluolu mai ana i ke ola kino o ka poe omaimai, ke kipa aku ma ia wahi, a ua kupono loa hoi ia wahi no ka poe nawaliwali.

Ua manao makou, hookani wale no inoa kupono e kapaia ai kela Paka, oia ka inoa o "Haalilio Paka," a e makaia ia kela inoa  mamuli o keia, oia ke kanaka Hawaii mua loa ma ke ano he elele imi kuokoa ina Aupuni o Amerika, Enelani a me  Farani, a ma o kona eu kino ana ma ke ano he elele kiekie na ka lahui Hawaii, ua loaa io ke kuokoa ia kakou, a hiki i ka hookahuli Aupuni o ka 1893.

A o kekahi no hoi, he wahi moali ko kela uapo o Haaliliamanu ma kekahi hapa o kona inoa, nolaila, ua kupono loa ke kapaia pela, me ka nana ole i na aoao kalaiaupuni elua iloko o ka aina.

Ma ke awakea o ka la Sabati nei, ua holo aku ia ke kapena, ka malamamoku, a me ke kamana o luna o ka moku kalepa S. C. Allen, maluna o ka waapa a ia lakou i hiki ae a mawaho nono ae o kahi o W. W. Dimond, ua @ iho la ua waapa la.  Ua holo aku o Dimond a me kekahi mau kanaka elua @ hoopakele ana ia lakou. A ma @ hoi @ haole nei i ka hoi @ ka ike ole i ka moku po@.

 

K@

 

Ka Hoike @ Aku

@

E K@ ia @ Auuni @

 

Mamuli o ko makou manao, e hoikeike aku imua o na maka o ko makou mau hoakanaka e noho ana malalo o ka manao kupaa o ke aloha i ke alii, a me ka aina ha@, ua lawe mai makou i kekahi manao i hoouna ia aku mai Honolulu nei aku, mai kekahi peni kakau aku a kekahi o na poe e ake nei e kaili a e hoohui ia lakou me Amerika, a i ko makou nana ana iho i ke @ona o ua manao la, i kakau ia aku i kekahi nupepa o Kapalakiko, nona ka inoa.  "The Semi Weekly Bulletin," ua maopopo loa, he mau olelo hoonuinui wale no ia, i wahi no kakou e puiwa ai a hikilele ko kakou mau manao kupaa, a puni@ wale aku mamuli o keia mau hoonui olelo, a no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu, ke unuhi nei makou i ua leta ia i hoouna ia aku nei i Kapalakiko, a oia iho keia malalo:

"Honolulu, Aug. 20: O Kuhina noho Wili@i, ua lawe hou ae nei oia i kona kulna ma kona keena oihana.  He lono hou kai pahola ae e hoakaka ana i ke ano o kana huakai hele ike aku nei i Amerika Huipuia, no ka @ hana, a e kuka pu me Peresidena Kalivalana no na mea e pili ana i ke kumuhana hoohui aina.

O ka hua i loaa ma keia kuka ana, oia no ko Wili@i komo pu ana aku e kuke no ka Hoohui Aina, a i ole, no ka hoihoi Aupuni M@i, me Kaiulani maluna o ka Nohoalii a i ole, ma ko Amerika noho hoomalu ana mai.

O ke koho ana i ke Aupuni i manao ia ma o ke koho balota ana la no ia o ka lahui.

O Kuhina Wili@i, ua kipa aku oia e ike i ke Aupuni e ku nei,, mahope iho o kona huli hoi ana mai, e like me ke ano maa mau.  Aole i hoikeike la ae na kuka ana no na mea pili i ke kulana o ke Aupuni e ku nei, oiai keia manawa pokol@ ma ka launa ana.  Aole i akaka na mea e pili ana i ko Kalivalana makemake, ma o kona manao la e hookoia, a hiki i ka wa o Peresidena Dole e hoi mai ai mai ka mokupuni mai o Maui."

O keia ae la ka ano nui a keia lono nupepa i hoolaha ak@ ia, a o ka manao nui, a me ke kaona o ka hoolaha ia ana, waiho ia aku @ Aupuni @ ka lima o ke Kama@ me ko lakou n@ aku no e kuhinu pu @ ua punuku ia @ a na lakou @ alakai ma na hana a p@ He lapuwale keia manao a nupepa o Kapalakiko e pa@ mau mai nei me ka ma@ hoohuli aku i ko na ka@ Hawaii mau ma@ kupaa @ ke Aupuni a lakou i mak@ ke ai.

 

MA AHAAINA LUAU

Ua nui a lehulehu na a@ luau, i malama ia e kekahi p@ no ka hoomanao ana no ke@ hana a lkou i hana ai, a @ mai lakou i ka pahu ho@ hana, hookahi no mea e ho@ ai i ka luhi oia hana, @ ka @ na ana i pana no ia hana @ ka luhi oia mau la, me ka @ ole ae i na leo-leo wa e p@ ia mai ana e kekahi poe.

Peia no hoi me na la @ nao no na la hanau o ka k@ mau milimili, a me ko k@ mau la hanau ponoi, iho, a @ kulaia o ka aina, a pela aku like paha me ka la kuokoa Hawaii, oia hoi ka la 28 o Novemaba, ke Karisimaka ka @penuia, a me ka la hanau o kakou mau alii, e like iho a me ko Liliuokalani i malama @ e kekahi poe ma ka Po@ nei, oia maumea a pau@ mau hana no ia i kuluma ia @ kou mai na kupuna mai @ mai ia lakou ka lakou @ mamo.

Ua hauoli kakou ia mau @ me ka lilihia o ka naau, me @ kalekalo pu ana aku i ka @ maikai o ka Makua Lani, e @ mai kona uhane laahia, a e @ i ka kakou hana kanaka @ maluna o na mea i hoola@ a o ka maluhia a me ka @ pono oia na mea i halawai @ ma ia alahele.

Ke hoomanao @ mak@ na la opio, oiai makou ma ke kahi huakai kaahele ma @ ku@ o ko kaou mau mokupuni, ua halawai aku la @ ike a ko makou mau maka @ na lanai nui o na mea ai hoolakoia a lawa ka makemake e hiki ole ai ia oe ke hoohalahala aku.

Oiai,  ua pau na mea a pau a ka manao i anoi ai ilo@ oia mau wahi, a ua hiki ho@ ke hoomaopopo ia o ka lakou mau mea i hoolako@ no ia hana, mailoko mai no ia o k@ lakou mau mea hookawo@ ka bupi, ka puaa, ka mo@ i'a, a pela aku, a o ka a@ iho, ua lawa a oi aku mamua o @ palena kupono, o@ wa o ka aina e @alo iluna.

Nui ka pomaikai i loaa i na @ ponoi o ka aina @ me na mea e pono@