Ke Aloha Aina, Volume II, Number 46, 14 November 1896 — Page 7

Page PDF (821.28 KB)

This text was transcribed by:  Shari Fukuyama
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, NOVEMABA 14, 1896.

 

@ANAENAE NO JOSEPHA K. @WAHIOKALANIOPUU.

 

@ha ia oe a e Homelani,

@Home lei pua lei a ka manu,

@ onaona o Hanokahi,

@nei la i Waiakea,

@e i ka Ua Kanilehua,

@maewa la e hi@ mai nei,

@la Hilo one la i ka noni,

@ kaulana i ka hanohano,

@hano Haili i ka pua Lehua,

@ pua hoohie lei a ka manu,

@ papahi lei ia o ka aina,

@e lei au i ke onaona,

@mei Hawaii ku hanohano,

@ ekahi o na Ailana,

@ma i ke ahi a ka wahine,

@a@a o Kilauea,

@h@ kai au o Ohele,

@na e ka leo o na manu,

@ ka @u i Waiolama,

@eno ma@e me ka Miloholu

@ hai lua mai o Kawili,

@ha na pua i ka Ehukai.

@o i ke one a o Wailoa,

@o kehau o ka po anu,

@iko Lehua i Mkaulele,

@ nani Hilo Bay na ke onaona,

@ ka wai a ka Naulu,

@aheahe mai a ka Puulena,

@ makani kaulana o ka aina,

@a mau ia e ke aloha,

@e a o luna lohe a o lalo,

@e ka Hikina me ke Komohana,

@oike mai ka pae opua,

@ @hiwa oe na ka Lehulehu,

@ona aina me ka Lahui,

@ei Momi nau o Liliulani,

@ kau hou i ke Kalaunu.

@ @ mahalo kai @ohe ia,

@ Hawaii oia ka oi,

@ puowai olu me ka nanahe,

@ku makou hiolani oe.

@ Hawaii a mau loa.

            J. N. H.

@ Nov. 6, 1896.

@ ke heluhelu ana o na huaolelo @keia a me keia laina ma ka hoo@ @:  JOSEPA KAHOOLUHI@HIOKALANIOPUU UA HA@ A E@

 

OLELO HOALOHALOHA NO @EPH NAWAHIOKALANI OPUU.

 

            @ka Moku, ka unaki paa ia o ke @ apu.

@elo wela ole ia o ka maka,

@ u nana i hahao ka enaena.

@oloa nana e hoelieli a aa ka Lani,

@hiwa a Kama a aa lalapa no ka

@ keiki.

@ Emma Aima Nawahi a me @ lei i hooneleia i ka papa @.

            Walohai wale:

@akou o na kupa o Kalauonaone @u kou one oiwi i hanau ai, ma@ ka laweia ana aku o ka makana @ae, he uhane, a waiho iho i ka @ka opu ana ole o ka honua. No@ komo iho iloko o makou ka @, ka luuluu, ka welenia o ka @ hoohanini mai ana i ka ukana a @hi he waimaka.

@

@kamaka no ka ua i Kona,

@ele no a kipa i Hanakahi,

@ku oe ua@hala i Makuka,

@ hila, ua nailo,

@ kou ike ana i ka aina,

@ ka nalu hee i ka lala o Kuahine,

@ nalu hee i ka muku o Hoeu,

@ nalu hulei o Awili,

@ malu niu o Huehuewai,

@ka lae hala o Kahao,

@u a ke kai,

@ka leo o ka hele o Maunakea,

@u e hoike mai ai i ka pono o ka

@aku.

Aloha ka niu moe o Kalapana,

Me ka hala kaulana o Halaaniani,

Alona ke awa o Kaunaloa,

Au i hapai ai i pono no ka lehulehu.

            Aloha ka mea a ka Haku i wae mai ai i alakai no ka lahui ana i aloha ai. Ke olai hoi nana i hoonaueue i ke Aupuni Repubalika. Ke kanaka i paa i ke aloha oiaio i ka aina, ka Moi a me ka lahui, a kakou e poina ole ai no ka wa mau loa, molaila, e hooholoia:

            1.  Ke komo ou aku nei makou me oe a me na keiki i hooneleia i ka papa ole e auamo pu i na ehaeha, na kaumaha, na luuluu i ili iho maluna o oukou.

            2.  Ke nonoi ae nei makou i na Mana Lani me na leo pule e hoomama mai ko kakou mau kaumaha.

            O makou iho no o na kupa o ka aina hanau,

            Kamainui,

            J. W. M. Kalaemakani,

            J. Apuni.

            Olier K. Kawaiwai,

            Mrs. Ann H. Ahia,

            “ M. Kamainui

            “ E. K. Kawaiwai,

            “ Annie Lapa,

            Miss Jennie Kalaemakani,

            “ Flora Kawaiwai.

Kaimu, Nov. 2, 1896.

 

HE OLELO HOALOHALOHA.

 

            O makou o na wahine o ka Hui Lei Ahihi o Ka@hiwaena nei, ma o ko makou mau komite la, no ka hiki ana mai o ka lakou kaumaha ia makou o ka Pohakuhauoli o Hawaii, Josepha Kahooluhi Nawahiokalaniopuu, ua hala, ua kuu ka luhi ma keia ao ma Kapalakiko, me ka hale o ke kauka nana i lapaau iaia, i ka hora 2:35 o ka auina la Poakahi, Sept. 14, 1896.

            Nolaila, e wehewehe iki makou i ka moolelo o keia kanaka hoolohe i ka olelo a kona mau haku i hoouna ai iaia i koho ia iloko o ka makahiki 1892, a hoopauna ai oia, a ua kahea hou ia mai no oia e kona Apana, e hoi aku e koho hou iaia, aole oia i hoole, ua hoolohe no oia ia leo kahea, aole i kaniuhu iho i kona hooluhina. I kona kohoia ana a puka, aohe moku e hiki ai i Honolulu nei, aka, no ke hilinai o na makaainana iaia, ua hoolimalima he elua waapa huelopoki e na Pake a me na Pukiki, ua ae no oia, i kona makaukau ana no ka nana a kona mau makaainana i hoouna ai iaia. Ua lawe ae oia he hookahi panana, hookahi ohe nana, hookahi lakiku, hookahi palapala aina. I ka hoomaka ana e haalele ia Hilo, ua kauoha aku la oia i kekahi waapa e holo like, ua hele mai la lakou a kahi i poeleele ai, ua kahea aku la oia i kekahi waapa e pili mai e haipule mamua o ko lakou kaawale ana. Ua oleloia o Alonuihaha, he wahi hoomaha ole, aka, i keia kanaka, ua lilo o Alenuihaha i wahi lealea na keia kanaka wiwo ole i ka hana i kau ia iho maluna ona.

            O ka makou ia e aloha ae nei, a owai la ke kanaka e like aku me ia, eia ka haina, aole, aole loa no, o Nawahiokalaniopuu wale no ka mea i haawi i kona kino no ka aina, ka Moi, no na makaainana, a no na kai ou e Hawaii.

Hu mai ke aloha no Kahooluhi,

Kapena wiwo ole o ka moana,

Nana i rula mai na ale,

Na makani paio o ka moana,

Hea mai e ka Ua Kualau,

Ihea oe e Kahooluhi,

I ka Hale Ahaolelo au,

E hana i ka pono kaulike,

No na pua a Kamehameha,

Mai Hawaii a Niihau,

O ka pono ia a Kahooluhi,

Hainaina ka puana ua ikeia.

O kahoeluhi no kou inoa.

 

Ia Mrs. Emma Aima Nawahi a me na keiki i hoonelelia i ka makua ole.

            Ke komo pu nei makou me oukou ikoko o ke kaula kaakolul o ke aloha pau ole a me ka ohana no a pau o ka mea i hala. Ua hala ia me kana mau pono a kakou e poina ole ai. Nolaila, e lei kakaou i ka mea a kakou i paulele ai ma o ko makou mau komite la.

            Mrs. Kauihou,

            “ Anehila,

            “ Wahinealii,

Mr. Heleloa,

Komite:  “ Paakea,

“ Kaimi,

“ Paaluhi,

“ Kaimihala,

“ Palolo

S. Kahakui,

Kauahi.

Kalihiwaena, Nov. 9, 1896.

 

            OLELO HOALOHALOHA.

 

Ia Mr. T. H. Kaaihili ke kane i hooneleia i ke koolua ole a me na keiki i hooneleia i ka mama ole.

            Walohai wale:

Mamuli o ke kii ana mai o ka Haku i ka hanu hope loa o kou koolua he wahine, a lawe aku la i Kana he uhane ma ka hora 1 a.m., wanaao o ka Poakolu, Oct. 28, 1896, nolaila, ua ili ino maluna ou na kipona o ka ehaeha e hana mao ole ana. Luuluu wale.

O Mrs Mareta Kaaihili i nalo aku la, he makuahine maikai oia, he heahea he hookipa i na makamaka a me na hoaloha, a he Aloha Aina oiaio oia a hala wale aku la.

Hooholoia:-Ke komo pu aku nei makou me oe a me na keiki i hoonele ia i ka mama ole me na naau ehaeha i kiheahea me na waimaka a ke aloha.

Hooholoia:-Oiai oe iloko o na kipona ehaeha i ke aloha no kau wahine a oia ka makou e noi ae nei ka Mana Kahikolu me na leo pule e hoomama mai e like me ka ka Buke Nui i hea mai ai; “E hele mai oukou e ka poe uhi a me ka poe kaumaha Na’u oukou e hoomama aku.”

O makou iho no o na hoa o ka Lau o na one o ka Paiaala i ka hala,

J. I. Ioela,

Miss Ginnie Malao,

Mrs. Lucy K. Pea,

Mrs. Ann Ahia.

Mrs. Lizzie Pea,

Mrs. Manu Hauhia

Kaimu, Puna, Hawaii, Oct. 29, 96.

 

NA HANAU.

 

            Ma Kaopuaua, Honolulu nei ua hanau mai la, mailoko mai o ka puhaka o Mrs. Ane Ahi me Ahi kana kane, he keikikane nui mohaha maikai, no ka hoolaupai ana i ko kakou aina makuahine i lilo ai ka wanana a J. Kanui i olelo ai i mea ole.

            Ma Kalihiuka, mailoko mai o ka puhaka o Auna (w), a me Heanu (k), ua hanau niai la ma ka hora o ka po Poaono, Novemaba 1, he keikikane; a oia ka makou e kalokalo aku nei na opio, e malama loa i ka hua o ko oukou mau puhaka, a mai hoao e haalele wale i ka luhi o kou kuakoko elike me ka hana a kekahi poe wahine, ka haawi na hai e malama, a lilo ka makuahine i ka ramabia a pela aku, a noonoo ole iho la i ka mea ana i eha ai.

            Oia ka makou e oa ikaika aku nei i na opio a pau, e malama pono loa ia lakou, a hiki i ko lakou nui ana, a e hauli auanei na makua a oiai no hoi, o ko kakou malama pono ole ana i na opiopio, o a ke kumu e emi mau nei ko kakou lahui, a oia ka makou e ake aku nei e hana ia pela.

 

HOOKUKULA ANA O HAWAII.

 

I kakaula a hooponopono@ @ Rev. J. F. Pokuea, mamuli o ka Moolelo Hawaii i p@ ma Lahainaluna ka M. H. 1838, a ua poila a hooponopono ia ma ka Halepai palapal Aupuni ma Honolulu 1853.

 

KO KIKAKI HANAINO IA ANA E KAPENA BAKALA.

            O Rikaki oia kekahi o na kumu Misionari e noho ana ma Lahaina i Maui, e no ana i ka olelo maikai a ke Akua Kiekie Loa i ko Lahaina poe, a hiki wale i ko Kapena Bakala ku ana ma Lahaina me kona moku okohola.

            No keia kapena na kanaka i lele aku uka o ka aina, a komo aku la ma ko Rikaki hale, a hanaino aku la @ ma na ane a pau a lokou i makemake ai.

            No keia hanaino ana o keia poe haole iaia, ua kakau oia i kekahi pelapela ninau ia Kapena Bakala o ka moku okohola e ninau aku ana i kona oluolu e pane mai no keia mau hanaino a kona poe kanaka iaia.

            A eia ka pane a keia kapena ia Rikaki maloko o kana palapala:

            Awa Kumoku o Lahaina, Oct. 1823. Ia oe e Rikaki,

            Ke noi aku nei au ia oe, a e oluolu oe e haawi mai i wahine na ko’u poe kanaka, a i ole pela, alaila, e haaaino aku no ko’u poe kanaka ia oe.

            I ko Rikaki ike ana i keia palapala a kela kapena hookiekie nui wale me kona hookano @ui, ua hoole aku la oia i kona mau manao, a hanaino mai la na kanaka o Kapena Balaka, a na na Alii i hoopakeleia iaia me kona malama ana iaia.

            Aka, mai ia hope mai ua hiki mai la ke Kanikela Beritania mai Bolabola mai, hoohui pu aku la oia iaia iho me kekahi poe haole e noho ana ma Honolulu, a hookolokolo iho la i na kumu Misionari e noho ana ma Honolulu me ko lakou imihala wale aku i na kumu Misionari a e ole ke ku ana mai o kekahi manuwa no Amerika mai, o Keoniki ka inoa o ke aliimoku, a nana i uwao me ka hooponopono ana iwaena o lakou.

            Na keia mau kanaino a Kapena Bakala ia Rikaki ua palapala aku la oia i Amerika a me Beritania, e hoike ana no kana mau hanaino a me na hana pono ole ana iaia ma Lahaina.

            Hoolahaia ae la keia palapala Rikaki maloko o na nupepa e Beritania, ike iho la kekahi o ko Kapena Bakala hoa hanau e noho ana ma Beritania, palapala mai la oia ia Kapena Bakala e noho ana ia wa ma Hawaii nei.

            Penei ka palapala i ana mai:  “Ua ike iho nei au maloko o na nupepa, ua pa’i hoolaha ia kau hanaino ana ia Rikaki, a me kou kuai ana i ka wahine o Lahaina, Maui, i ke dala kini.”

            I ko Kapena a me Kanikela Beritania ike ana i keia palapala a Rikaki kona enemi, ukiuki loa iho la laua iaia a hoohui launa pu aku la me na haole kuai, a huipu mai la o Poki a me Manuia mahope o ua mau haole la, e imi aku i hewa no Rikaki e ahewala ai oia uo ka make.

 

            Ma ka Poalua nei i ku mai ai ka mokuahi Iapana Toyo Maru mai Iapana mai, ua lawe mai oia he 698 limahana Iapana a me 62 1/2 one ukana no keia awa.

 

HE MOOLELO HOONI PUUWAE

 

NO KE

 

KEIKIALII GASIA.

 

A ME KA

 

UI JENITA.

 

HELU V.

            Nana aku la oia imua i ko@ alahale e hele malihini aku ai ho koki o ka home o ka elemakule i lilo aku la i luahi nana ihohue o ke kuahiwi, aka, aole nae he wahi mea nana i hoohauoli mai i kona mau manao pilihea, ma o kena ike lihi ole ana aku i kekahi hale i ke ku mai.

            A hala ae la he mau minute e keia hoomaha ana, ua kuu iho la kona nae a hoeu koke ae ia oia i ka nee ana imua no ka hopohopo o napoo e ka la, a nalowale auanei kona alahele.

            Nolaila, lalau iho la oia i na lako pe na kii a ka elemakule ana i lawe pumai ai, a kamoe hou aku la hoi ma ke alahele malihini aua i ke mua ole ai me na kapuai hoi i piha me ka ehaeha a me ka luuluu.

            Mamuli o ka nui o ka maluhiluhi o kona kino, na la mea hoi i hookuemi mai i ka nee ikaika ana o kona mau kapuai imua.

            I ka hala ana he hora a oi o keia kuoe ana, aia hoi, ua napoe aku la ka la a uhi mai la na eheu o ka pouli maluna o ka aina a puni.

            Pii aku ia o Jenita ma na wahi kiekiena a pau e alawa ana hoi mao a maanei o ke kula palahalaha e waiho mai ana imua ona me ka ake ana hoi e ike wahi pupuu hale i ke ku mai, a loaa hoi kona wahi e hoaumoe ai ia po, aka o na haawina nele oia ke halawai mau mai ina me ia.

            I ka aaki loa ana iho o ka pouli, aia no ka kaua Jenita e kuoe hele ana no me ka hoomanawanui, e alo ana hoi i ke anu o na kulu kehau e pehia ana maluna ona.

            Naka haalola ae la kona kino i ke anu a haukeke pu ae la hoi me kona waha, a ikeia aku la hoi ka @olo ana mai o kona mau waimaka i piha me na haawina ehaeha ana e ike nei.

            Iaia e noono nei no keia mau kaumaha ana e ike nei, ua hoomaopopo ole iho la oia i kana wahi e hele nei, a mamua o ka hiki ana iaia ke hoopakele iaia iho, ua haule aku la oia iloko o kekahi lua meki, a ma keia haule ana ua waiho oni ole aku la oia iloko o ua lua la ma o ka loaa ana iaia o kekahi palap@ kukonukonu ma kona poe, a hele a wai mai la ke koko me ka uhi pu ana iho maluna o kona helehelena.

 

Eia no na Kiure o ka hihia pepehi kanaka o Kaapuni ke noho nei no e hookolokolo, a eia ko lakou wahi e hoaumoe nei maloko kaArlington Hotele, malalo o ka malaina ana a Krouse, ka ona nona ia Hotele.

Ua hopula kekahi kanaka ona mamua iho o ke keena o Ka Maka@ i ke po Poalua nei mawaena o ka hora 8 a me 9, i ka wa hoi a ka ua e haule makawalu ana, aole i maopopo kona inoa, aka, ua hoomaopopoia nae oia, he kanaka i hookuuia mamua koke aku nei no mai ka Halemai Pupule mai.