Ke Aloha Aina, Volume II, Number 48, 28 November 1896 — Page 3

Page PDF (897.14 KB)

This text was transcribed by:  Frank Tansey
This work is dedicated to:  Cathe T. Tansey

KE ALOHA AINA

 

@A HOU NO KEIA UWEA OLELO

    Ma ke ku ana o ka mokuahi Warrimoo, i ka Auina la o ka @alua nei, mai kona alahele @ ana mai na Panalaau mai o a Hema, ua hoaa mai maluna na, o James Wilson, ka Luna Hoohana Nui o ka Mahele Pakipika o ka Hui Telegarapa Canadiana Pakipika, i kipa mai nei @ o kakou nei no kana oihana nui e lawelawe nei no ka pono o kona mau haku nana oia i hoouna mai.

    Ua ike ia oia ma ka Poalua @ei e ko kakou poe kuonoono maanei, a ua hoolauna kamailio aku hoi no kana hana i hoea mai ai ia nei, a ua hoike ae oia no na mea e pili i kana huakai hele, oia hoi, aole e hala hookahi mai keia wa aku, a e hoomaka koke ia no na hana e pili ana i ke kukulu a hoomoe ana i ka uwea mai Australia mai, a hiki i Canada, me ke alahele maanei aku, ke ae keia aupuni e hana pela.

    "Ua ike no oe, ma na mea i hoike mua ia, ma ka halawai ana o na Luna Nui o ka Ahahui Hoomoe Uwea Olelo ma Ladana.  No'u iho, ua hiki ia'u ke hoike aku me ke kanalua ole ua lawa hoi na hooia e pili ana no ka hoala a kukulu ana i keia laina no ka hoomoe ana mai kekahi wahi o ke aupuni maanei, ina paha e ae mai ana ke aupuni e hana ia a hana ole ia paha pela.  O na hoolala ana e pili ana no kekahi laina e moe ana mai Nu Kilani, a mai kekahi wahi e ae paha o Australia.

    O keia laina uwea olelo e hoholo mai ana ia maluna o na mokupuni Guano o Fanning Island, a o kekahi lala o lakou, e hoopae ia aku ana ma Suva ka mua.

    O keia mau laina, e moe ana lakou maluna o ka mokupuni guano o Fenina, a e hoohui ia ana lakou i hookahi, me ka hoomau ana aku i kona alahele no Vanekoua, a e hoohui ana malaila me ke Canadiana Pakipika laina.

    "O ka poe nana e kueulu ana i ko Beritania Pakipika uwea olelo, ua hala aku lakou e noi aku no ka hoakea ana a e i na waiwai e lilo pono mai ana ma ka lakou hana ana i no ke kukulu ana i ka hana, ma ka hooluu ana i na uwea iloko o ke kai, me ka malama pono ia, a e loaa no na kumu waiwai io kupono i emi ole iho malalo o na mea a Sandford Freming i haawi.

    Ua hiki no ia oukou ke hoomanaopopo iho, aole he hui, i malama ia e kekahi poe kuonoono, i nele me na pomaikai ma ka hoohana ana, ma ka Pakipika, a ua puka mai hoi keia poe e kukulu i keia laina, a e ike ia ma ka inoa o ka Hui Hoomoe Uwea Olelo o ka Pakipika, i ku mua i kinohi.

    O Kekahi no hoi, i na e holopono ole ana na kuka ana o ke aupuni me ka Hui no keia hana, alaila, e hoao ia no na hana e holomua ai na ka aoaa o ka Hui?

    Ke manao nei anei oe, o ka hui uwea olelo au e kamailio nei oia no kekahi o na mea e pili ana i ka Sir Andley Coote kumuhana?

    Aole loa pela, ma na ano a pau.  O ko Mr. Coote hui, ua aponoia ia e ko Farani, a aole ona manao hui no ia mea aole hoi i kekahi hui hoopukapuka uwea olelo i kukulu ia ma ka Moana Atelanika.

    ka Hui Hoomoe Uwea Olelo Pakipika, he kulana like ole kona, mai ko lakou mai, ma ka malama ana, ua hiki no, ke kaohi ia e ke aupuni, ma ka laina telegarapa e moe ana mai Beritania Nui a hiki i Austrlia.

    A ma Canada hoi a mc Beritania- Columebia, he mau hui kuoka.

    O ke Canadiana Pakipika, e kaohi ana ia ia mau mea ma Beritania-Columebia. e hooloihi ia aku no ia laina mai ka Atelanika a ka Pakipika, aka, ma Canada Hikina, e rnoe ana kekahi mau laina elua."

    He nui na mea i kamailio ia e ka Luna Nui o keia Hui Hoomoe Uwea Olelo, a ua hoike ae oia, o ka icihi o kahi e hoomoe ia ai, nona hoi na mile he 6,000, a e paa iloko o 18 mahina, a aole hoi e oi aku mamua o 1 makahiiki, a ike no kakou i ka hooko ia ana o kela mea, malalo o na alakai ana a keia Hui Pelekane, e hoeheu mai nei i kekahi poe hui e ae o lakou.

    F@ nana aku no kakou i na hopena oiaio e hoea mai ana, ina ia he mea no kakou e hoohui ia ai ma na aupuni nui o ka honua iloko o na mapuna olelo awiwi o ka uwea telegarapa.

 

UA PAA MALALO O KE PANIHAKAHAKA.

 

    Eia i Honolulu nei o Kapeno Metcaife, o Kapalakiko, a i kamaaina hoi ia kakou, ma o kona hiki kino ana mai e hoolana i ka moku ili Miowera, i ili ai iwaho ae nei o Puuiki, i ka nuku o Mamala i ka makahiki aku nei i hala.

    I holo mai nei oia ma ke ano he Agena no ka Hui Panihakahaka Lloyds, ma na kapakahakai o ka Pakipika, no ka ninaninau ana no na mea e pili ana i kela moku kalepa hao i ili ai iwaho o Kaalawai, nona hoi ka inoa o Grainborough, a i kapaia hoi i keia wa, malalo o kona Ona hou Daimana Hila.

    Ua hoike ae oia, o kela moku hao i ili ai, a me kona mau ukana i lawe mai ai, ua paa ia malalo o ka Hui Panihakahaka ana e noho Agena nei, a no ia COLUMN 3 kumu koha hoea ana mai la e ninaninau pono i na mea e pil ana i ka pono o kona Hui e noho mana nei.

    O kekahi paha hoi, mamuli no ia o ko ke Kapena Mc Pherson hoole ana, aole i hoopaa ia ka moku a me kona ukana, malalo o kekahi Hai panihakahaka.  E loaa mai ana no paha na mea oiaio e pili ana no kana huakai hele.

 

NA ELELE O KA PAEAINA.

 

    Mai kela pule mai a hiki iho la i ka Poakolu nei, ua pau akoakoa mai la ka hapanui o na Elele mai na Mokupuni mai ma@ i mokuahi mai nei o keia mau la.  Ua huipu makou me kekahi poe o lakou, me na lululima pu ana iloko o ka hauoli o ka manao.

    Mai ka apana mai o Hilo Hanakahi, he Elele wahine kekahi, a pela paha me kekahi mau apana e ae.  He hoike ana mai keia i ko ka lahui lokahi ma na hana e holomua ai ko kakou aina aloha, ka mea hoi a kakou e paio mau nei i na wa a pau.

    O ka makou wale no e kahoahoa e aku nei i na Elele a ka lahui, e noonoo a wae i ke kanaka kupono nana e kiai a makaala i ko kakou mau pono, i kanaka makaukau a hilinai ia, a pela auanei e holomua ai ka oukou wae ana i ka Peresidena, nana e alakai i na Ahahui lala Aloha aina apuni ka Paeaina.

 

KAHEA HALAWAI.

 

    Helawai Makaainana Nui a ka Ahahui Kalaiaina makua o na kanaka Hawaii, o ko Hawaii Paeaina, ma ka Poaono, Novemaba 28, hora 12 o ke awakea, ma ke Kuea o ka Paalii, no ka hanohano o ua la a la, ke kono ia aku nei ka lehulehu e akoakoa ae malaila no ka hoolohe ana i na haioleio o ka la:

NA HAIOLELO KA LA.

    D. Kalauokalani, R. W Wilikoki, Wm, White, a me ka mea a ka Lunahoomalu e ae aku ai, F. S. Keiki, Lunahoomalu.

    He paina hora 2 p.m. oia la, ma ka hale aina Pake ma Ewa o Alanui Nuuanu, e kokoke ana i ke kihi o Alanui Marine, e loaa no na Tikiti no ka paina ana a ka lehulehu i na Luna Nui o ka Ahahui.

John Poe Kuoha, Kakauolelo Nui o ka Ahahui Kalaiaina.

Honolulu, Nov. 25,1896.

 

    Ua hoomanao ae kekahi mau luakiui i ka Poaha nei i la haipule no lakou.

    He manawa ku wale mai no no ka mokukaua Amerika Alert, e holo mai no ke pani ana ma ko mokukaua Adamu makalua.

 

OWAI LA KA MOHO PERESIDENA O KA LA 28 E HIKI MAI ANA.

 

    He wahi ninau paha keia i ulu ae iwaena o ka puuwai o kela a me keia Aloha Aina Oiaio, iloko o keia mau ia e ninau ana.  Owai la ka M oho Peresi dena o ka la 28 o Novemaba e hiki mai ana?

    Ae, aole no paha e loaa ana ka haina pololei ma keia ninau, e hooia mai ana, eia iho ka moho o J. K. Kaulia, a i oie o kekaki mau hoa Peresidena ona paha, ke oili pulelo mai ana ke hiki mai ana i ua la kulaia la.

    Aka, koe aku paha ka poe kilokilo a a me ka poe makaula, o lakou paha kai ike i ka moho o ua la nui la e hiki mai ana, ua hiki ia poe ke wanana e mai mamua, a hooaiai i nua o ke akea, eia ka mo ho la o J. K. Kaulia oia ka moho nana e kaili ka la o ka lanakila e hiki mai ana.

    Nolaila, no ka hiki pono ole ke koho pololei i ka haiha pololei i ka haina pololei o ka ninau, nolaila, ke waiho aku nei au na ka la 28 o Novemaba e hiki mai ana, na ia la a me ka hora hope oa o ua la la, e hai mai i ka haina o ka ninau.

    Nolaila, e ua la la e hiki mai ana, he la kulaia (Kuokoa) ia nou e ke kanaka Hawaii, mai ka elemakule a ka opiopio a he la poina ole na ka lahui e hoemanao ai, a ua lilo ia la he ia kulaia Aupuni no kou pono kuokoa i loaa mai ai.

    A nolaila, o ua la 28 la e hiki mai ona he elua mahele hauoli iloko o ke kanaka, oia hoi hauoli la Kuokoa, hauoli koho Peresidena.  Nolaila o ua la e hiki6 mai ana, he la ia o ka hakoko, a me ka aumeume no ka moho e lanakila ana, a o ua moho la ke noho poo mai ana no ka Hui Aloha Aina o Ko Hawaii Paeaina.  A owai ka moho?

    O J. K. Kaulia, ina e hopu like na Ahahui Aloha Aina a pau me ka lokahi maluna o ka anoa J. K. Kaulia, alaila, ka Napoliona Bonepate iho ia no ia.

    Oiai hoi, oia kai ike i ke k i o ka nane huna, a kona mua i hala aku.  Nolaila, o ka lala i pilipono aku i ke kumu, aole nele kona ulu maikai, hua mai koua huo he ohaha maikai.  A pehea hoi o J. K. Kaulia?  Oia no, ne ka mea o laua wale no kai ike i ka laua koena hana i koe.

    Hala aku la o J. Nawahi, ke poo o ka Hui Aloha Aina, ma ke ala koilua a Kane, a owai iho la ka hooilina o ia mau hana i na he mau hana kekahi i koe i hana ole ia?  O J. K. Kaulia no.

    Owai hoi ko J. Nawahi hea kuilima pu ma ia hana?  O J. K. Kaulia no.

    Owai hoi kai ike i na poopoo o ko laua mau keena hana?  O J. K. Kaulia no.

    A i na o J. K. Kaulia kai ike i ka laua nane huna i hana ai, aole anei e pono e lilo o J. K. Kaulia i Peresidena no ka Hui Aloha Aina o Ko Hawaii Paeaina, ua kupono loa oia ma ia wahi he kakaolelo piha ma ke kanawai.

    Aka, na ka la a me ka hora hope loa o ua ia la e hoike mai i ka puana a ka moe.

J. E. A. KAIEWE.

Holualoa, Kona Akau, Nov. 28, 1896.

 

    Mamuli o ka loaa ana o Dole kekahi o ko makou luna lawe pepa, i ke onawaliwali, nolaila, ua hookohu mai la oia ia Sam. Kanaana, a hiki i kona oluolu ana.

 

KA MOHO KUPONO I PERESIDENA.

 

    Malalo iho nei ike ia'i ka mea e ka mea kupono e lilo i Moho Peresidena no na Ahahui Aloha Aina apau e ka Paeaina Hawaii, oia hoi o Kev. E. S. Timoteo.

    O na kumu lehulehu wale i hoike ia il oko o na nupepa, e kuhikuhi ana a e alakai ana i ka manao kuokoa o @ Elele no ka noonoo ana a me ke kaupaena pono ana i ka mea kupono e lilo i Peresidena nui no na Ahahui a pau ua lawa, a ua kupono loa ia mau kumu nina e hiipoi me ka maalahi, mamua o na moho e ae e holo ana, hiki ole he hooko pono ia ka makemaka oia mau kumu.

    Nolaila, e na Elele mai ka hikina a ka la i Haehae, a ka welona a ka la I Lehua, e ku ae a nana, a hoomaopopo a koho iho me ka manao ohohia o ke Aloha Aina oiaio i ka mea nona ka inoa i hai ia maluna, a pela ke Akue e kokua mai ai.

Me ke aloha, ALOHA AlNA.

Kapalama, Nov 17, 1896.

 

KA WAHINE O KA LUA.

 

    Ma ke ku ana mai o ke Kinau i ke kakahiaka Poakolu nei, i loaa mai ai ia makou ka lono, e pili ana no na hana hookalakupua a ka Wahine ai honua o luna o Mokuaweoweo a me Kilanea, ua hoi hou ae la oia iloko o kona kahua mau, ilalo o ka lua o Kilauea, a me Mokuaweoweo, ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, ka la hoi mamua iho o ke ke Kinau haalele ana aku ia Hilo Hanakahi.

    I hoi ae la paha ua kaeaea la o ka lua e ahaolelo pu me kona mau makaainana, no ka lakou moho e hoouna

mai ai no ka Hui Elele o Honolulu nei, oiai hoi kakou e makaukau nei e koho i ka la 28 ae nei.  Hookalakupua io no ka hoi na hana a ua kaeaea la o Puna.

 

KE KINIPOPO PEKU WAWAE.

 

    O ka hora 8:45 p. m. o k a Poaha nei, i wehe ia ai ka paani kinipopo pekupeku wawae ma ke kahua o Makiki, mawaena o na Hui elua, ko ka Punahou a me ko ke Kaona nei.

    He mau loea like no keia Hui a i elua, a he kulana like no hoi ko laua i kau nui ia aku.

    A ma ko laua hakoko ana no ka inoa moho, ua lawe haaheo ae la na keiki o ke Kaona i ka lanakila o ka la.

    He ia ai Pelehu nona poe Ameri ka Poaha nei.

    Ma ka hora 2 o ka auina la Poalina o kela pule aku nei, ua hoonaue ae @ wahi olai i ka mokupuni o Keawe.

    Ua haawi ae ka nupepa Hoku @ paina manawalea no na keiki e kal@ hele nei ia pepa ma na huina alanui @ ka Poaha nei.

 

OLELO HOOLAHA.

I keia la ke hookohu aku nei ae ia L@ (k) i Luna Nana no kuu aina a me @ no kai lawaia a pau e waiho ia ma Mokupuni Apana o Kona, mokupuni o Oahu.  A @ wale no ka nana e hana, a e lawelawe @ mea e pili ana i ka aina i oleloia a na loaa @ ka mana hoopii i na poe e pau e'kui mai @ ma ko'u inoe.  Hana@a i hela la eha e @ maho.

KAPIOLANE,

nov 5 -- lota dly