Ke Aloha Aina, Volume III, Number 5, 30 January 1897 — Page 6

KE ALOHA AINA

 

6 KE ALOHA AINA, POAONO, IANUAR1 30, 1897.

 

E OLA O KALANI.

 

1st.

He wahi kanaenae aloha keia,

No kakou e na Hawaii nei,

E ka poe i aloha i ka aina,

I ke one hanau o na kupuna,

E mau ke ola ou e Hawaii,

A hiki i ka lanakila ana,

Hoopau ia ka manao o ka poe pakaha,

E ola o Kalani, aloha oe.

            HUI.

E hauoli kakou na opio Hawaii nei,

No ke ola o Kalani a hoea mai,

Me Kona mau hana maikai,

E ola o Kalani i ke Akua.

            2nd.

Na oukou ka makou manao hoolana,

E lei i ke aloha o ka aina,

E kukuni hoi a paa i ka puuwai,

I ke aloha o Kalani Alii e,

Aia no he wa kupono a ka Makua,

E hoihoi mai ia Kalani Alii,

Oia ka makou wahi kanaenae

E ola o Kalani, aloha oe.

            Hakuia e

HUI HIMENI HIIWAIOKAAINA.

            Laie, Ianuari 19, 1897.

 

UA HULI HOI MAI I KA AINA.

 

I KE ALOHA AINA,

            Aloha oe:-

            Me kou Lunahooponopono a me na keiki kiani hua kepau o ka papapa'i.

Me ka mahalo.

            Ma ka la 6 iho nei, ua hiki hou mai au no ka aina aloha (Hawaii nei) a eia au ke luakaha nei no ke kulanakauhale o Honolulu, a ke hui nei me na makamaka a me na hoaloha.

            Eiwa ae nei makahiki i hala a oi iki aku ko'u kaawale ana mai Honolulu aku nei no ka Paeaina o Tonga, he Paeaina keia ma ka aoao Hema aku o Samoa, a he 550 mile ka loihi mai Samoa aku a hiki i Togatabu, o ka inoa o kona kulanakauhale oia o Nukualofa, a malaila e noho ai o ka moi, King Geo. Tubau VI. He Moi opiopio keia, aia paha ma ka 22-23 kona mau makahiki.

            He alii oluolu a haipule oia, no ka mea, o kana hana nui, ke ao himeni, a ke hooikaika nui nei oia me ia hana, me ke ao nui ana aku i na kanaka e ao nui i ka himeni. O ke ano o keia ao ana pela a ka Moi, i mea e hele nui na kanaka i ka pule a me na halawai.

            A mamuli o keia hooikaika a ka Moi, ua la like mai nei me na 'lii o ka aina a hana pu ia hana he ao himeni, a pela ka hana a keia Moi.

            Hooikaika ka Moi e kukulu i mau hale kula kahunapule, a he ekolu hale kula kahunapule i kukulu ia, a ke ao nui ia nei i keia manawa, a he mau kanaka no ke kumu kula oia mau kula, o keia poe kumu, he poe no i wae pono ia e ka papa kahu o na kula, a he nui ka poe e ao nei ma ke ano kahunapule.

            He hookahi no kahunapule haole oia ka Peresidena i ka ekalesia, na hooponopono ana o na hana ekalesia, aia no ma ia aina, aole ma kekahi papa ma Sikane, he kuokoa no, e like no me Hawaii nei, ka lulu ana i na kahunapule a ame ka hoomaemae ana i na hale pule a me ke kukulu ana i na hale o na kahunapule.

 

NO KE AUPUNI.

            He wahi aupuni kuokoa no keia, aole ia malalo o kekahi aupuni, kuokoa no ma na hooponopono aupuni ana, he Moi, a he Kumukanawai a me na Kanawai, a ua kukulu ia ke aupuni maluna o ke Kumukanawai, a malaila no ka hooponopono ana i na hana, oia hoi ka Moi a me kana mau hana.

            Na Lunakanawai Kiekie 33 a me na Lunakanawai Apana, ka Ilamuku Nui a me na Makai, na Luna Helu, a oia no na Luna Auhau, a na lakou no e ohi na dala auhau, na kakauolelo a paa ka Luna Dute 3, a na kela a me keia e hana ka hana malalo o na kuhikuhi a ke Kumukanawai a me na Kanawai, a hookahi no Kuhina Nui, o ka poe malalo iho o ke Kuhina Nui, he Puuku malama dala, he Komisina mahele aina a me kona mau hope.

            He Ahaolelo no a na ka Ahaolelo no e mahalehele na haawina dala no kela a me keia oihana aupuni.

            Ke ano o ka aina. He nui a he lehulehu na mokupuni, a he mau mokupuni liilii, a he hookahi no mokupuni nui, oia o Togatabu, a he 30 mile kona loa, a he ano oololi ka aina ma kekahi wahi, a laula aku ma kekahi wahi, o ka nui iho o na mokupuni, he mau moku liilii no, no 3 a me 4 mile kekahi mau moku, a he liilii iho a pela aku.

            No ka Niu. O ka niu no ka mea waiwai ma keia mau aina, oia no ke kumu waiwai o keia mau aina a me ka maia a alani hoi no kekahi manawa.

            Ke ano o kanaka a me ko lakou noho ana. O ka nui o na kanaka o keia wahi aupuni, aia no ma kahi o 18,000 a me 19,000, ke hui pu ia na mea a pau loa.

            He poe oluolu keia a me ka lokomaikai, penei ko lakou mau hana. He poe mahiai no keia  i ka lakou mau mea ai, oia hoi ka Uhi, Uala, Ulu, Maia a me ka Ape, o keia na ai o keia aina, aole nae no ka manawa hookahi, he loli ka manawa e ai ai o keia mau ai.

            O keia mau ai a lakou, me ka hoomoa wale no e pono ai i na manawa a pau e ai ai.

            O ka niu, oia no ka mea e laoa ai o kahi dala me ka nui ole o ka  luhi, o ka molowa, oia no ka mea e loaa ole ai o ke dala.

            Oiai, ua nui loa ka niu maluna o ka aina, a oia no ka waiwai nui o ka aina, a ma ia mea e hoopau ia ai na pilikia maluna o na kanaka o ka aina a me ke aupuni no hoi, aole nae he mau mea e like me ka niu.

            O ka I'a, oia no kekahi mea @ ui ma ka aina, o ka pilikia nui wale no, oia no ka hoomaopopo ole o na kanaka, a he mea no ia e loaa ai ke dala ina no e manao ia e hana, aka, he imi no na kanaka i mea  ai no lakou iho.

            Aole nae he manao nui o keia poe ma na la e ae, aia wale no ma ka Poalima a me ka Poaono, oia no ko lakou mau la e hooikaika loa ai no ka lawaia, no ko lakou hoomanao no ka la Sabati, a pela ka hana mau a ia poe.

            Ke ano o ko lakou noho ana. Aole no i ano hoomaopopo keia poe ma ka noho ana, e like me ka noho ana ma na hale, oiai, he poe puni hele na wahine, aole o lakou hooponopono pono ma ka noho ana, a pela pu no me na kane.

            Oiai, ma  ke ano o ko lakou moe ana, aole no ke kupono, e hele ana no a hiki i ka manawa e hiamoe ai alaila, e moe ana no me ka mana ole e hoomaemae, a he hiki no ke moe pu me ka opala, o ka uhi wale iho no i kahi moena, a pela pu me kekahi mau alii o ka aina, a pela no ma na mea ai.

            He ano hoowahawaha no kakou ke ike aku, aka, ma kekahi o ka lakou mau hana, he ku maoli no i ka maikai a maemae, oia hoi ka ulana moena ana ke kuku ana i na pa'upa'u, e like me ko kakou ano hana mamua aku nei, a he poe imi nui no ma na mea e pono ai o ka noho ana.

            No ka aina. Mai ke aupuni mai no e loaa ai ka aina, ke ae nae oe e hooko pono ma ka uku ana i ka auhau aupuni, oia hoi he $9.00 o ka makahiki, a $1.00 o ka aina e noho ai, i oi aku mamua o hookahi eka.

            A maluna o keia mau aina i loaa ia oe mai ke aupuni mai, nou ia aina, a o oe iho la ka mana ina e kue ia mai ana oe, a ua loaa ka mana hoopii ma ke Kanawai, e like me ke komohewa maluna o ka aina, a ina e ku kona hewa a hoopai ia no ka $25.00, alaila, e mahele ana ia uku hoopai no ke aupuni a me oe, ka mea nona ka aina.

            Eia no ke ano, ua papa ia ma ke kanawai aole i loaa ka mana ia oe e kuai a hoolilo i keia mau aina, aole hoi ma ke ano hoolimalima, a ua kapu pu no me kou ae aku i na haole e noho ma kou hale, ua kapu no maia ano, a ina e hookipa ana oe i na haole ma kou hale a ikeia, alaila, e hoopiia ana oe, a ina ku ka hewa ia oe, alaila, e hoopaiia he $100, o k amanao nui ma keia papa ana no ka manao o hoohaumia ia ka noho ohana ana.

            Hookahi no mea ano nui o kela poe oia maoli no ka oluolu a me ka lokomaikai. Aole kaua e pololi ma ma ia aina, oiai, he poe manao loa lakou i na ano kanaka o Hawaii nei. No ka mea oia paha ka aina i loaa mua ka inoa o Hawaii (Vaihi), penei e maopopo ai:

            Ma ke ano o ka lakou olelo penei: Ina e hele ana oe ma ke alanui, a ike mai la kekahi mea ia oe me kahi puolo, alaila, e ninau ia mai ana oe, oia hoi keia:

            E hela ana oe ihea? A ma ka lakou olelo hoi, "ko alu i fea?" A ina e hai aku oe e hele ana oe Waialua, alaila, e olelo mai ana oia i keia mau olelo "mamao," loihi.

            Eia kau pane loihi ia i like me Hawaii. "He mamao ia ua to i Vaihi."

            A o ka inoa o ka Moi Kamehameha, oia no na olelo ano nui no Hawaii nei ia lakou, a he mau olelo no ia i panaau ma ko lakou mau waha a hiki i keia la a'u e kakau nei i keia mau mamala olelo, a o kekahi mau mea aku paha, ua koe aku kekahi mea, nolaila, e kala mai ia'u.

            Me ka mahalo,

            JAMES KEAU.

 

O KA HOOMANAWANUI.

            Ke ike aela no kakou i keia mau huaolelo, he huaolelo ano nui no ia, he huaolelo ia i kau ia maluna o ke kanaka hookahi, ka ohana, a me ka lahui holookoa a pau, e noho ana iloko o ka poino a me ka hoopilikia. A kekahi manawa hoi, ua hoea aku, a puka maiaelae aku paha lakou mawaho o na mea hoopilikia wale.

            O ke kanaka i loaa iaia ka hoomanawanui, aia oia iloko o na poino a pau loa, he hauoli loa oia ia mau poino a pau, e hailuku ia mai ana maluna ona, a he lana kona manao iloko o ka wa pilikia e pahola ana.

            E like me ka poe e hahai ana ia Iesu Karisto, ma keia noho ana. Ua lilo ke Akua, a o Iesu Karisto hoi, i momi paulele nui ia e kona poe kanaka iloko o na wa a pau o ko lakou ola ana.

            Aohe he mea nui e ae la lakou o ke Akua wale no. Nolaila, aole he palena o ko lakou hahai ana mahope aia o ka make wale no.

            Ua ike kumaka kakou a pau i na mea i hoike ia mai iloko o ka Baibala, ua ike kakou ia poe e hahai ana mamua o ke Akua, he ku i ka weliweli na hana i hana ia maluna oia poe. Aka aole o ka nui oia mau poino, a mei mau pilikia oia ko lakou mea e loli ae ai a haalele i ke Akua. Aka, ua hoomanawanui no me ka paupauaho oi a hiki i ka hopena o ka lakou ola ana.

            Nolaila, pela no ka poe e aloha ana i ko kakou aina hanau, a i ko lakou mau home no hoi. I na he aloha ko kakou ia Hawaii, e hoike ko kakou aloha ia Hawaii, ma ka aua ana ia Hawaii. Ma kou ku ana ae e ka lohe iluna a maloeloe, a @ iho, aole loa au e ae iki aha e haawi i kauwahi ahi e @ wau, a hiki i ka wa e ke aia ka @, e hoomanawanui ana no au i na pau@kia e hiki mai ana i na he poino ia no ka pilikia aiole no ka pomaikai.

            Owai la ke kanaka e aa ana e haawi i kauahi o kona kino, o na lima aiole, o na wawae paha i mea e loaa mai ai o na pono o kona ola ana?

            Ke manao nei au he hanahupo ia a pupule. O ka hopena e loaa ana i na kanaka ala ke aa oia e hana pela, he poino nui me ka popilikia.

            A pela anei kakoiu e ka lahui e haawai aku ai i kauwahi lihi o Hawaii, na na lima o ka enemi? Ke manao nei au aole. Nokamea, ia kakou e haawi aku ai i kauwahi lihi o Hawaii, ia waho, a nui ia poe iloko o ka aina nei, alaila, e lilo ana oe e Hawaii aloha he hopena popilikia, a oia hopena popilikia e pahola mai ana ia maluna ou e ka lahui holokoa ua like ia me ua kanaka aloha ole ala i kona kino.

            He hookahi wale no ki nui a ua poe ala e ake mai nei e loaa, oia ko ka lahui ae ana aku me ka lokahi, i ko ai ko lakou makemake. He mea oiaio, e ka lahui, aia wale no a haawi kakou i kela ki hookahi wale iho no, o ko kakou ae aku me ka lokahi, alaila, oia auanei keauhulihia ana ou e Hawaii aloha, pau ka manaolana, a hookahi wale iho no o ka noho hoopili aku malalo o ua poe ala.

            Nowai ka hewa? no kakou no i ka puni wale aku. Aka, i kupaa kakou me ke aloha oiaio ia Hawaii, me ka hoomanawanui alaila, aole loa ia he mea e kaili ia kau ai o kou pono, o kou aua ana ia Hawaii. Koe wale no a pakahaia me ka lima nui, oia wale no ka mea e lilo aku ai o kou pono. Aole loa e loaa ia pono ia lakou. Oiai, o ka hewa o ka lakou hana e hele ai, o ka hoopono ka mea e loaa ai o na pomaikai. Nolaila, hoomanawanui ia, paa ia a paa, awaiaulu ia, polena iho, aia papalua ka hoomanawanui ana alaila maikai.

            Mai olelo ae: Ka! ua aua no au, aka, no ka nui o ka pilikia, nolaila, ua ae aku au. Aole loa hoi pela. O ke keiki aloha makua ua hoomanawanui oia i ka malama ana iaia, he hookahi wale no palena o ka make.

            Aohe hoi o ka malama a hala he mau makahiki, alaila, haalele, aiole haawi na hai e malama. Aole loa pela. Aka, e hoomanawanui a hiki i ka hopena alaila pau. 

            Eia ke kauoha ma ke Kanawai Elima, i kau ia ai ma ka Mauna o Sinai.

            "E hoomaikai oe i makuakane a me kou makuahine, i loihi ai na la o kou ola ana maluna o ka aina a Jehova, a kou Akua i haawi mai ia oe."

            I na aole e loaa ia kakou ka hoomaikai i ko kakou mau makua, he @ maopopo loa ua pokole ko kakou mau la maluna o ka aina o Jehova, a ko kakou Akua i haawi mai ai.

            Aka, ai malama kakou a hiki i ka hopena, alaila, e loihi auanei na la o ke ola ana.

            A pehea hoi kakou, aole anei kakou e hiki e malama ia Hawaii, ka aina o ka nani a me ka maikai, a Iehova ke Akua i haawi mai ai ia kakou, a e hoolilo anei kakou i ka lokomaikai palena ole o ke Akua, i mea uhauha wale, a i ole, e kumakaia anei kakou ia. Hanau mau loa, i pokole ai ko kakou mau la maluna o ka lei o @ Hawaii, ka aina a Iehova i haawi mai ai nou e ka Lahui Hawaii?

            Aole loa hoi pela, aka, e malama kakou @ia, e like me ko kakou malama ana i ko kakou mau makua, a me ko kakou mau kino iho, a pela kakou e malama ai me ka hoomanawanui a e nana aku i na mea ma o a hoea mai.

            J.E.A. KAI@

            Holualoa, Jan. 15, 1892.

           

            Ma ka halawai a ka Ahahui Aloha Aina i @ @ia maloko o ka lu@kino o Kiumalapio, mamuli o ke kauoha a ka Peresidena o ka Ahahui, no ka @wai ana aku i ko ke Akua malama ana mai ia kakou. Ua hookole ke kauoha a ua hoopaha ia hoi ke @ama me na manao hauoli.

 

KE KEIKI HELEHELENA LIONA

            Ua hoikeike ia mai nei ma ke kulanakauhale o Berelina, he keiki kanaka maoli, o ke ano helelehena liona, nona ka inoa o Stephan Sedlmayer. O kona mau helehelena maka ke ike aku, ua uhi ia a paapu me ka hulu ioiole, me ka uhi pu ia o ke kuapoi o ka makai a o kona mau lehelehe hoi he ulaula, a o kona lauoho ua manoanoa loa ia mahope o kona kua.

            Eia ua keiki la o ka ohana o Nero ma, ke kamaino nei ma ka olelo Germania a me ka Polish, me ka naauao loa, a o kona one hanau pana mai oia, oia no ke aupuni o Wareson.

            Kupanaha no na hana a ke Akua maluna o ke kino o kela mea uhane ola Kona hoohalike ana a kokoke loa e like me ke alii ona holoholona.

 

KA MOKUKAUA PELEKANE ICARUS.

            Ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poalua nei, i hekau iho ai ka heleuma o ka mokukaua Icarus, ma ka aoao ma Ewa iho o ka mokukaua Alert. Ua haalele aku oia ia Esquimalt, ma ke la 9 o Ianuari, a holo pololei mai la no Honolulu nei.

            Maikai ka makani ma na la mua o kona holo ana mai, aka, ma na la hope, ua halawai oia me ka makani ino a me ke kai puni. Ma ka la 13 mai, ua lilo he waapa hueloboti mai ka moku aku.

            O ka Icarus, ua hana ia oia ma ke kulana mokukaua liilii o ka Papa Ekolu i ano like kona kulana me Hyacinth, i kamaaina kona mau hiohiona i Honolulu nei.

            He mokukaua liilii keia, aka, aia no nae iloko oia liilii, he io na hana ke hoonahoa ia aku, a no ka lawa ole o kona mau pu e ki ai, aole oia i kipu mai no ka Hae Hawaii.

            O kona Komisina hope ma Chattam, Enelani, ma ka la 24 o Sepatemaba, 1895.

            O ka Icarus, he 970 tona kona nui, a he 11 hoi makahiki kona kahiko, he 10 mile i ka hora kona holo, a he 850 lio ka ikaika o kona enegine mahu. He 130 kanaka o luna o keia wahi moku mai na alii a na sela.

            Eia iho ka papa inoa o kona mau Aliimoku:

            Kapena.-Ernest J. Fleet.

            Na Lutanela.-John C. Watson, William F. Slayter, Hubert H. Holland, Arthur A. Edwards.

            Puuku.-Ernest E. Silk.

            Kauka.-William J. Colborne.

            Wiliki Nui.-Edward W. Liversidge.

            Ke Ahi kipu.-Charles Ovenden.

            E ku iki iho ana oia no onei no 10 paha la a oi aku, mamua o kona haalele ana mai i na kapakai o Hawaii nei, no na Paemoku ma ka Hema aku nei.

 

HE KANIKAU NO KAMAKAIONAONA.

He Kanikau he Aloha keia nou no e Kamakaionaona,

Kuu keiki mai ka piha kanaka o Kalaupapa,

Mai ka huikalua a ka ihu o ka lio,

E hakiona mai la i kai o Papaloa,

Kahi o ka lalale'a e hiki mai ai,

A hiki mai no ko aloha e uwe no au,

Auwe Kuu Keiki e,

Kuu Keiki mai ka makani Kulaihale he Waihanau.

Mai ke kula welawela la o Koloa,

Aloha ia kela a kuu Keiki e hele ai,

Manao aku ke ola i ka ihu o ka moku,

Kuu keiki mai ka hana hooluhi a ka Papa Ola.

@ holoholo ke au iuka i kai no ae ana ke ia.

Auwe Kuu Keiki e.

            MRS. ANA KUEMU.

He Kanikau he Aloha no Kamakaionaona,

Kuu kane i ka hale a kaua i luhi ai,

I hoomanawanui ia ai i kani loaa uuku,

Aloha ia Home i noho hooilihune ia ai e kaua.

Kou aku ka manao o ka lani i luna honua i lalo.

Auwe Kuu Kane e,

Kuu home i ka lai o Ha@paia,

Oia home Ihikapu a maua i noho ai,

I hoomanawanui ia e mana ka l@ o na keiki a Kauka Koko.

Kuu Kane i ka malu hale o Kauka @

Aloha ia wahi a maua e holoholo ai me kuu kane,

Auwe kuu kane e.

Kuu puna@ pau ole @

Ua pau kaua maanei me na Keiki @ hoa me@ kela wellina.

            MRS. MALIANA KALUNA.