Ke Aloha Aina, Volume III, Number 6, 6 February 1897 — Page 3

Page PDF (854.28 KB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO, FEBERUARI 6, 1897

 

KE ALII AIMOKU

 

            Mamua iho o ka haalele ana aku o ka mokuahi Australia ia Kapalakiko, ua kani kikeke mai la ka leo hone o ke telegarapa, i hoounaia mai maloko o ka mama anapu o ka oila, e hoikeike ana i na huaolelo awiwi loa, ua hui aku la o Kalani Aimoku Kaahele Honua o ke aupuni Anuenue o Hawaii, me Peresidena Kalivalana, ke keiki kaeaea o ka Wailele o Niagara.  O ka lua iho la keia o ko Kalani Aimoku huipu ana me Kalivalana, a ua hoike mai ko laua mau helehelena pakehi, i ka pumehana o ko laua mau puuwai i ke aloha, ma kea no he mau Poo laua e noho ana ma kea no hoomalu mai ka puuwai mai o ko laua mau lahui pakahi.  He maikai loa ko ke Alii Aimoku ola kino Ua hiki ae Oia I ke kulanakauhale o Wasinetona, a i ka home Kakela o ka Peresidena, i ka Poakahi, Ianuari 25, 1897.  Ehuenu no ka Helena a ka Wahine Imi Mea Pohihihi.

 

HE KAUPAONA KAULIKE ANEI IA?

 

            Ua hookahaha nui ia ko makou noonoo, i ko makou ike ana iho i ka olelo hooholo a na Kiure, ma ka hihia a ke aupuni Repubalika kue ia Akoni o Molokai, no ke puhi rama okolehao.  Ma ke kulana o ka hihia i ninaninau ia imua o ka Aha, ma o ka ike la a na hoike ua hoomaopopoia, aole he wahi lihi o ke kanawai e hiki ai ke haawi ia kekahi olelo hooholo i kulike ole me ka manao o ke kanawai.  E hoike ae makou i ka mea oiaio, o Akoni i Molokai no oia, a o ka pahu okolehao a me kekahi mau ukana e ae kai hoouna ia mai ma ka inoa o Ana Apana, aohe leta a Akoni e hoike ana i na okana o loko o ka pahu, ua hopu ia o Apana, aole hoi o Ana Apana, elike me ka ma ka mawaho o ka pahu, a ua kuhikuhi ia ka Ona nona ka waiwai i Molokai, a pela i hoea mai ai keia hihia i ka Aha Apana a me Kiure o Honolulu nei.  A oia ka ma kou i puana ae la maluna.

 

KA HIHIA OKI MARE O DAIMANA.

 

            Ua lilo keia hihia i mea e hookomo ai i kekahi poe kaikamahine Hawaii, e hookomo aku ia lakou iloko o nah au ekaeka loa, mamuli o ka makemake o ka wahine mare, e hoolilo i keia hihia ii mea ole, a maloko o ka nupepa Avalataisa o keia kakahiaka i ike iho ai makou i ka inoa o keia poe kaikamahine i hookonokono ia ai e lawe i ka waiwai kipe, oia hoi o Mollie Sheldon, Waikulani a me Lizzie Kinney, a hookahi haole he ka laiwa kaa, oia o Cal. Leonard, e ku nei ma ke kihi mauka o ke ALanui Betela a me Moi.

            O ka mua, ua haawi ia oia mai ka $500 a hiki ii ka $1,000 a o kekahi poe inoa iho, mai ka $25 a pii aku.  He maunu okaoka hoowalewale keia, i wahi e punihei ai keia poe kaika mahine, a beroke wale ka hoopii a ke kane e ka nei imua o ka Aha.  He waiwai lapuwale keia, a mai ae aku no ia mea, mahope hahai mai ka poino maluna o ke oukou mau kino.

 

NUHOU KUWAHO.

 

            Ua hoopomaikai nui ia mai makou, mamuli o ka loaa hou ana mai o na mea hou e hoo nuanua mau ana i na kolamu o ka kakou wahaolelo, me na mea hou like ole o kea o nei.

 

LOAA KE CZAR, O RUSIA I KA NAWALIWALI.

 

Ladana, Jan. 18, Ua hoea mai nei kekahi lono hoohikilele iloko o ka poai o ka poe kiekie, no na mea e pili ana i ke Czar o Rusia, i laulaha ae inehinei, mai Sana Peteroboro mai, e hoike ana, o Kauka Bergmann, kekahi o na kanaka kiekie loa ma ka oihana kauka iloko o ko Geremania puali kanaka, a o ko Emepera kauka kuikawa, no ke kii ana aku a hana i ke kahi mea, e keakea ai i ko ka Emepera ola kino, ma ka lilo ana i mea e hoemi mai ai i kona ola kino puipui, a lilo i mea wiwi, a i ike ia hoi, ma kana mau hana ia Iapana i ka 1891.

            Ua hoohuipu ia keia mau mea, e hookaumaha ana i ke kino, ke kumu o ko ke Czar onawaliwali mailoko mai o na apuepue ana no kekahi mau la i hala ae nei.

            O keia lono kaumaha i paho la hikiwawe, ua laulaha koke ae me ka awiwi nui, e hoike ana i ke kulana ola kino, elike me na mea i hoo aha a noouna ia mai, iloko o ka poai o ka poe kulana kiekie.

            O keia pilikia ii kau aku mana o ke Czar, he puupuu nui ia nana i hookaa koa ae i na maka o ko Iapana mau loea kilo aupuni, oiai hoi kona Manawa i kaahele aku ai ma Iapana i ka 1891.

            O ka Moi, ua kipa aku oia ma kahi Kaona o Oha, i ka malama o Mei, o kela makahiki aku nei, oia hoi ka Manawa ana i manao ai, e kaahele i kea o nei, aka, ua hooki koke ia nae mamuli o ka loaa ana o kekahi kuia, e hooiaio ana, i hooili ia maluna o ke Kama’lii George o Helene, ka ekali pilikino o ka moi, i hana ino ia e ia.

            Ladana, Jan. 18.  Ua hoike a eke Dail Mail, he lono mai Viena ae, a wahi ana: He lono hoohikilele keia, me he au la e ko ana i ke Czar a me ka Czarina, iloko o ka popilikia, ma o ka laau make la, aka, aole nae i hiki koke ke huli ia o ka oiaio mau olelo, a hiki i ka wa e huli pono ia ai na mea apau ma kahi e noomoa ia ai o na mea ai ma Winter Palace.

 

KE PANI O KUHINA WILLIS.

 

            Wasinetona, Jan. 23.  Ua laulaha ae na mea e pili ana i ka ninau o Hawaii, mawaena o ka Ahaolelo Lahui a me ka Peresidena, a ma ka nana aku ua hoohui ia keia mea e Peresidena Kalivalana, a lilo i hookahi, me ka waiho ana aku i ka hookohu ana i pani ma kahi o Kuhina Willis i make, iloko o na lima o Peresidena McKinley.

 

PAU IO PAHA AUANEI NA MAHIKO I KA LUKU IA.

 

            Madrid, Sepania, Jan 22.  He lono awiwi kai loaa ae mai Havana mai, e hoike ana, ua kauoha o Kapena Kenerala Weyler, e wawahi a hoohiolo ia na mahiko a pau, i noho ona ia e ka poe kipi.

            Wasinetona, Jan. 19.  He elua olelo hooholo, no ka nana i na pono makamaka mawaena o Amerika Huipuia, a me na a wa a pau ma ka moana Pakipiki, elike ke pono me ko kekahi mau aina e aku, i waiho ia aku iloko o ka Hale Ahaolelo, e Luna Makaainana Beach o Ohio.  O kekahi, oia mau mea, oia ke noi ana aku i ka Peresidena e komo pu mai me na aupuni o Kina, Iapana, na Repubalika, na Panalaau o ko Amerika Hapa Poepoe, na mokupuni o Hawaii, ke aupuni o Canada, a pela aku.

 

PUHI IA HE MOKUKAUA SEPANIA I KE AHI.

            Ki Komohana, Fla. Jan. 23.  He lono kai hoike ia ae, e pili ana i ka lawe pio ia ana o kekahi mokukaua Sepania, nona ka inoa o Cometa, a me kona puhi ia ana i kea hi, e na poe kipi.

            O ke Cometa, he mokukaua ikaika ia a oolea, a e kiai ana hoi i na moku Sepania liilii iho, e holo ana ma na wai o Cuba, e kaapuni mau ana i na wa a pau no ke kiai ana i na lako kaua o ka poe kipi.

            I kekahi Manawa, elike me kona ano mau, ua hookuu iho la oia i kona heleuna i kekahi po, mawaho aku o Siera Morena.  O keia wahi i hookuu iho la i kona heleuma, ua kokoke ioa ia i kekahi paku ikaika o na kipi iuka o ka aina, a me ko lakou moeohane mua ole, e hiki aku ana lakou i ka pahu hopu o ko lakou ola, ua hoohihilele koke ia ae la lakou, i ke poha ana mai o ka leo halulu o kekahi pukuniahi Notchkiss o 12 paona, mai ka batari mai o na enemi, ek u ana ma kahakai a ua loaa pono mai la ke Cometa i kekahi o na poka o keia papu i ki ia mai la, aka, ua hoao ikaika no lakou e hoopakele, mai ka lilo ana i luahi na keia poe.  Aka, ua alapine mau main a ahailono a ka make main a poka lokoino mai a pu Hotchkiss mai o uka o ka aina, a oia ka wa i kau koke iho ai o na koa kipi maluna o na waapa, a holo aku ia no ka mokukaua Cometa no ka lawe pio ana mai malalo o ke lakou ma na.

            Me ka naau i hoopiha ia i ka wiwo ole, ua pii aku la lakou luna o ka oneki o ka mokukaua Sepania, a hoouka ia kekahi hoouka kaua hahana loa mawaena o na poe koa kipi o ka aina, a me na poe olulo o luna o ka mokukaua, me na puupuu lima, na pauku laao, na pahikaua, a me na elau, e hou aku ana a hou mai, a hiki i ka make ana o ke Kapena, a me hapa o kona mau kanaka, oia ka wa i haawi pio mai ai ka koena iho o na kanaka o ka moku, malalo o ka mana o na poe koa kipi.

            Ua hoouna koke ia na pio iuka o ka aina, a o na lako kaua a pau maluna o ka moku e laa ka poka, na pupanapana, nap u raifela a me 2 pukuniahi ki alapine, ua lawe koke ia aku ia mau mea a pau iuka o ka aina, a o ka wa koke no ia i hooneenee ia aku ai o ka moku a ma kae o ke awa, a puhi ae la i ke ahi.

            Ua hoike ae o Adimarala Navarro, no na mea e pili ana i ke Cometa, ua hoopio ia oia e na koa kipa o Cuba, a wahi ana, he mokukaua oia e kaapuni ana mau ana ma na kapakai hema o Cuba, no ka hoomaka kiu ana i ko ka enemi kulana hoopae malo i na lako kaua.

 

KO HAKU ROSEBERY PANI.

 

            Ladana, Jan. 18.  I ka noho ana o ka hale o ‘Lii, oia hoi ka aoao Liberala ua koho ia o Earl o Kimberley, ke Kuhina o ko na Aina E, i pau, i alakai no ka aoao Liberala, iloko o ka Hale o na Haku, ma kahi o Rosebery i waiho mai.  O ka Karl o Kimberley, ua hanau ia oia i ka makahiki 1826, a o ka piha ana keia o kona mau makahiki i ke 70 a oi.  A ua lehulehu wale hoi o na oihana aupuni ana i malama ai.  Ua elemakule oia i keia wa, aka, o o ka ikaika o kona kulana kalai pili aupuni he oia mau no.

 

UA HANAU MAI NEI HE PUA ALII HOU.

 

            Sana Peterohoro, Jan. 25 O ke Duke Nui Wahine o Nenia, ke kaikuahine ponoi o ke Czar o Rusia, a wahine hoi a ke Duke Nui Alexander Michaelovitch, ua hoohua mai la he keikikane.  Ua mare ia laua iloko o Augate 6, 1894.  Eleu no ka hoi.

 

ULU KA HAUNAELE MA AFERIKA.

 

            Cape Town, Jan. 20.  Ua hooulu ae na kanaka maoli o ka aina i ka haunaele ma kahi i kapala o Griqualand, a ua hooi aku hoi ia i ka haunaele i ulu mau ae i kela a me keia Manawa, a aia hoi na ilikeokeo ke hoao la e kinai i kela mau hana.  Aka, ne oia mau ka pii mahuahua ana i kela a me keia la.

 

ULU KA HAUNAELE MA RAITAITEA

 

            Kapalaikiko, Jan. 23.  I ka wa a ka mokuahi Papeete i haalele aku ai ia Tahiti, ua hiki ole ke kaohi ia aku ne hana hoohaunaele a ka poe haihai kanawai ma ka mokupuni ma Raitiatea, aka, ua hoopomaikai koke ia ke aupuni, mamuli o ka koea ana mai o ka manuwa Farani, a ua kiai paa iho la oia i ka makaha, e hiki ole ai i ka poe kipi ke hooulu ae i ka hoohaunaele, a nolaila, ua haule pu wale na manao hoohaunaele o ka poe kipi.

            Nolaila, ua pau wale na hana hoohaunaele, mahope iho o ko ka moku haalele ana aku i na kapakai o Raitiatea.

 

O KA OIAIO KO MAKOU HOIKE

 

            O ka oiaio ko makou kahua, i ku ai, aole o ka akiaki a me ka wahahee, he nele ia mea iloko o ko makou waihona noonoo maikai, a pela makou i hoike akea aku ai aohe Ahahui ma Honolulu nei, i kukulu ia malalo o leo ka lahui makemake, a kohopono iho ko lakou mau Luna Nui, elike me ka Ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina, na mea i wae ia a koho pono la ko lakou mau Luna Nui, ma ka Alia Elele Nui, i malama ia i ka la 28 o Novemaba, 1896.

            No ko makou ike, ua nele a ua hihi wale kona ulu ana, elike me ke kaunaoa hihi, ka laau kumu ole, a no ia kumu ole, i ao aku ai makou i ka lahui, mai puni mai, a mai hoao e lulu a lawe paha ma kea no he mahele, no ka nupepa e o nei ma ka inoa “Ke Aloha Aina Oiaio,” o pilikia auanei oukou.

            O ka oiaio a makou i hoike ai, ua hio makou i mea hoino ia, ua kuamumu ia mai makou a ua hailiili ia hoi, a ma ia ano ua uluahewa ko Owana manao a hoea wahine mai la oia e nuku ia makou, me ko makou hoino ole aku iaia, aole hoi i kekahi mea kino wahine elike me kona ano, me ke koi pu mai ia makou e mihi aku.

            O ka maihehe keia a “Ke Aloha Aina Oiaio,” i lawe mai ai a imua o ko makou, mau maka hoikeike mai, heaha ka mea o ka lawe ana i ko hai ipuka hale, a laa ka ike ia i ke akea.  Hilahila makou i kela ano uluahewa o ka noonoo, e ahu ka hoihoi i kahi kupopo, e hoopau ia ai ia ano mai.

            Ke auamo nei makou i na hoino mai a ko makou mau enemi, no ka pono o ka lahui mai Hawaii a Kauai, mamuli o ko makou hoike ana, i ka oiaio e aole loa e hiki ia makou ke hoi hope mai ia oiaio ae.

            No ka nanea loa e ka nupepa I ka