Ke Aloha Aina, Volume III, Number 8, 20 February 1897 — Page 3
| This text was transcribed by: | Betty Yang Green |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONO, FEBERUARI 10, 1892.
E NA KIAI HEAHA KO KA PO?
MA KAHI NUI O KA PAAKAI MALAILA NA MEA HAUNA.
Ia’u ma ko’u wahi moe, ma ka po i-o Olepau, ua loaa iho la ia’u he hihio hookalakupua o ka po; oia hoi, iho aku nei ko’u uhane a ka hale leta, lohe mai nei au ua ku mai ka mokuahi Kaleponi, a ike aku nei au i na kanaka e paa mai ana i na pu-a leta a me na nupepa o na aina e, ia wa ike aku nei au i kekahi mea e paa mai ana ma kona lima he wahi leta loihi, a o ka inoa mawaho o ua leta la, oia o Kakina, manao ae nei ko’u uhane he leta ano nui paha keia, oiai, ike aku la au i ua mea nei nana e paa ana i ka holo ana aku nei, nana hoi ka holo, o ko’u hahai aku la no hoi ia mahope, o ka holo o ka lele kaiala, ku ana i ka puka o ka lumi o ka Peresidena Dole, ma ka Hale Alii, kahi laki loa nae o ke pani ole ia ana mai o ka puka, oia mau kunihi no, no ke komo ana aku la o kela mea, hoomanao ae la au, ia’u e ku ana mawaho, he Elele ka keia a’u i uhai mai nei, kiei aku la au ia loko o ka lumi, ike aku la au i ka Peresidena Dole a me na Kuhina eha, Kupa, Kaimana, Kamika a me Kini, a aike aku la au i ua leta loihi nei ma ka lima oa Kamika, a kuemi mai la ko’u uhane ihope, me ka aloalo ana ma o’a maanei, ina ke ike ia mai nei au e kekahi mea, ia wa i hoopuiwa ia ae ai au i ko’u lohe ana aku i ka nui o kekahi leo iloko o ua lumi nei, e kuhea ana: Hai-lo! Loaa pono ke kolohe! i iho la au ia’u iho, laki maoli au, loaa ka hoi ka’u wahi mea hou, e hoi aku ai a hai I KE ALOHA AINA, kiei hou aku la au, aia hoi, ike aku la au ia Kamika e ku ana iluna me ka leta, lohe aku la au i ka ninau like ana ae o ka poe o loko, heaha keia mea hou au e hoopuiwa mai nei? Kuli! Wahi a ka pane, aole no au e kala i olelo aku ai ia oukou, he wahi moo nahesa o Kakina, a eia hoi paha la ka hoike oia mea, oliana? Wahi a na leo kahea, heluhelu ia ae la ua leta nei, o na olelo o loko i paanaau ia’o, oia keia: MR. KAKINA;
Aloha oe:
I pane aku ia oe, no kou manao hoakaka no ke kulana maikai ole o ke kulana aupuni e ku la, a me ka ae ole o ka hapanui o na kanaka Hawaii i ka hoohui a ua manao oe, e hoihoi hou ia kea no Aupuni Moi no Hawaii a o Kaiulani ka Moiwahine, no ia manao ou, ina oia ke kulana Aupuni maikai loa no Hawaii, he hana maalahi loa ia na ke Aupuni o Amerika e hana aku ai malo kena Peresidena a me ke Aha Senate la a oiai, ua hilunai ia ko ka Moiwahine Liliuokolani hiki kine ana mai nei a launa pu me na poo alakai o Amerika nei, nolaila, i na ua manao ke Aupuni pela he mea pono ke hoike ia mai ia manao, ma o ka hoouna ana mai i Luna Aupuni e hui pu me na Luna o keia Aupuni.
I ka pau ana o ka heluhelu ana a Kamika i ka leta, ua pane kikoola ae ia oia, ike oukou ke hoao ia nei kakou e kumakaia, a o ka oi loa aku o ka poino, oia ko kakou hookohu ana aku nei i ka Mana piha ia Kakina i Komisina, nana e hana aku ma Amerika no ka pono o ko kakou Aupuni a kakou i kuhihewa ai iaia, pane ae la kekahi Kuhina, e ole nae hoouna ia aku nei ua o Kakina i Amerika, ahu wale ae nein a iwi ona, ke hele la paha ia me ka manao, aole kakou i ike i kana kumuhinu e poe poli nei, a laa ko kakou mamamake iloko o ka hilinai kuhihewa, i hele aku kela a hooko i kona makemake, ehia mea aloha o kakou o keia mau la o kakou o ka no ho ana ae nei, a ina hoi e nana mai ana oia ia kakou aohe hoi he olelo ana no ia, pane ka Peresidena, aohe oia ka kakou hana, i ka wa a kea hi e hoomaka ana e a, eia wale no ka hana, e lalu i pakeke wai a ninini maluna o kea hi e a ae ana, o kona pio no ia, a pakele kakou.
Nolaila, e hooholo kakou, e holo o Kamika e alualu ia Kakina, a e kao aku iaia, aole e hana i ka noa huna ana i poha ae nei mahope nei, pane o Kini, ko-e-he-ke, ninini ka wai, pane o Kupa, makehewa ia hana, he lilo no kea hi i kauwa maikai na kakou, pela no o Kakina, he kauwa oia na kakou, o ko kakou makemake kana e hana ai. Kuh! paa’mai kou waha!! wahi a Kamika, e holo au, o ke oho like ae la no ia o loko me na leo hooho: Go! Go!! Go!!! Last Call!!!! Go – He malu ana iho no kahi mea mahope mai o’u, i huli ae ko’u hana, ku ana ke kii o Kamehameha e ku nei ma ka Hale Aupuni, ma ka puka, o ko’u pioo iho la ia i kahi e holo aku ai, ia wa, lohe aku la au i na leo uwa o loko o ka lumi. Auwe! lapu ke Aupuni ia kakou, ko’u poiwa ae la no ia, eia ka he nihio wale no ka’u e ike nei.
O-ia! wehea main a mea huna a Liua, auhea o Dimeraka, mai hai ae oe i ka nane huna, o lia o loaa aku ao i kahi kiu ma na hulu i ka puapua, wehe o uahi la lilo, he uwahi ma o, he makole maanei. O ka oukou mai koe e na Magol, kilo ia main a mea ike a oukou.
Ku-pai,
KE KIAI O KA PO.
Kia ke upuia nei e kipa mai ana ka mokukaua Pelekane Wild Swa, (None Ahiu), ma kona alahele e holo ana no ka Fakipika Hema.
AOHE UWEA MOE MOANA.
Ua huli hoi ae o Hon. R. R. Dobell, he mea i hoopiha aku i ka hakahaka o ko Enelani aoao ma Canada. Ua hoike ae oia no na kumuhana i hoolala ia e ke aupuni makua o Enelani, a wahi hoi ana:
“E hana kakou i na mea a pau e holomua ai ko kakou aina, ma ka hoolaula ana aku i ka oihana kalepa me Enelani.
Eia ko kakou mau laina mokuahi nunui a hikiwawe ma ke kaahele ana ke hoopiha pu nei i ka Moana Atelanika, he pahuku hoi ia e hikii ai i ka oihana kalepa moana mawaena o Canada me Enelani, a he hoonui a hoakea ana aku hoi i ko Canada lawe ana ae i ke keehina mua loa o ka hookuonoono ana, mamua o ko kea o holookoa.
Mai hookuu aku ia kkaou e paukiki loa iloko o keia ninau e puapuai mai nei. e lawelawe aku ana o Canada me kona mau laina moku e hoopuni ana i ka Moana Atelanika, a no na mea e pili ana i ka Uwea Moe Moana Pakipika, no ke kuka a noonoo ana:
Ua hoike hou ae o Mr. Dobell, a wahi ana: He mea oiaio, i ka wa e malama ia ai o na kuka ana, he mea pohihihi, a aohe pomaikai e loaa mai ana no ia mea.
O na kuka maikai ana, a i ole ia, ma ka hele kino maoli ana paha o Mr. Lourier i Ladana, i keia kau Makalii ae, oia ka mea e apono ia ai keia uwea moe moana, aka, no’u iho aole loa e ae ia kela kumuhana uwea olelo Pakipika.
I ka wa e noonoo ia ai keia hana, e imi mua ia kahi o ked ala e hiki mai ai ke hoohana, i wahi e uku ia ai na lilo o keia hana hoomoe uwea olelo.”
KE KAMAKAMAILIO A KALIVALANA.
Ma ka Poakahi, Feb. 8, ua kipa aku o Sir Richard Cartwright a me Hon. Davis, kekahi mau hoa o ka Aha Kuhina o Canada i keia wa, ma Wasinetona, no ka ike ana aku ia Peresidena Kalivalana i keia la. Ua ukali ia ka laua hua kai ike i ka Peresidena e ke Kuhina Nui Olney, ka mea i hookamaaina mau aku ia laua he mau manaw lehulehu wale oiai laua e noho ana malaila.
Ua loaa main a puli pumehana ana o ke aloha mai ka Peresidena mai, aua hoohala ia he hapalua hora ka Manawa no keia launa kamailio ana, malalo o ke kumuhana e pili ana i ka laua huakai i hoea aku ai:
“O ka Peresidena ua kama kamailio iho la me ka oluolu,” wahi a Mr. Davies, kekahi o na Komisina “ua hoikeike aku la oia i na pauku o kekahi kuikahi i hana ia mawaena o na aina elua, e pili ana i na hana holomua iloko o ka aina.
O na mea e pili ana i ka launa kalepa ana mawaena o keia mau aina makamaka elua, ua hala aku ia me ka piha i nap o maikai he nui. Mamuli o keia launa kamailio ana o ka Peresidena ua hoike aku oia, e kali ana oia i ke komo mai o kona pani maloko o kona keena oihana.
Ua hoomau aku no na Komisina ma ka laua hana la la hookahi no, ma ke kipa ana aku e ike i na hoa o ka Ahaolelo Lahui, no ia kumuhana hookahi no i waiho la aku imua o ka Peresidena, i ko laua wa e huli hoi ai no Ottawa, alaila, e koho hou ia ana i Komisina a hoouna ia ae no ka noho ana e kuka pu no ka pono o na aina elua. Ala ka hulu o ka poe Pelekane, malalo o kela kanawai hookaiki hoopae, limahana.
KUE O CANADA IA AMERIKA.
Ma ka la 3 iho nei o keia mahina, ua hoike ae la o William Mc Gregor, kekahi o na kanaka poo nui a piha loea o ka poai o ka poe Pelekane e noho ana ma Canada, i kona manao kue loa i ka bila kanawai Hoopae Limahana a Corless kekahi o na hoa o ka Hale Ahaolelo Kau Kanawai o Amerika Huipuia, a wahi ana me keia mau olelo koikoi o ka noeau, e hoopuhili ana i ka ike kakaolele o ko ka Repubalika o Amerika noonoo kilo Aupuni:
“Eia kakou ua kokoke loa kekahi a me kekahi, a o ko kakou makemake wale no, o na aina elua, ma kea no he mau pilikoko. Aka, e hiki no ia kakou ke hoopai aku ia ano hana, elike me ka hana ia mai ia kakou.
O na apana nui a waiwai o ko kakou mau apana aina, i lawe ia mai ai, oia no o Detroi. O na anaka o Essex County, Windsor, Walkerville a me Sandwich, e kuai lilo mai, i oi aku iloko o Detroi, mamua o Windsor, aka, elike me ke kuhikuhi a na rula, e hooko ana i ke kaehi ana aku i na poe Cuba me ko lakou mau waiwai i ke komo ana aku ilo ko o Detroit.
Mai Mikikana a Maine, he lehulehu o na kanaka e komo mai ana i Canada nei no ka lawelawe hana ana, oiai ke kiki na hana papa e lawelawe la ana ma na wahi a pau o Canada e ko Amerika Huipuia poe, a e ka hoao ana o Amerika e paniku i ko Canada poe i ke komo ana aku iloko o Amerika Huipuia, he hana hoohaiki ia, a pela e Canada e lawe ae ai a hoohailike aku Oolea la ka nana a ka Pelekane.
HE HANA ALOHA OLE.
Ua lawe ia mai kekahi lono i o makou nei, e pili ana no ka hana aloha ole a kekahi makua mea keiki e noho ana ma ke Alanui Liliha, i ke kaikamahine a kona hanau mua, a ina he oiaio ia mau lono, he keu a ka lapuwale maoli.
Oia hoi, mamua aku nei, ua kii aku nei ke kaikaina o ka makuakane i ke keiki i Kau, me ke noi aku nana e malama i ke Keiki, a ua ae mai la kona hanau mua me ka olulu, me ka i mai, o lawe i ke keiki a malama.
He oiaio, ua hooko oia i ka hapa mua o kana olelo, a mahope mai nei, ua unai oia i kana olelo imua o kona hanau mua mamuli o ka loaa ana o kana wahine hou, ua hana ino ia ua keiki nei, he kaikamahine nona na makahiki he 13 a oi, a emi iho paha.
Ua moe oia malalo o kahi o ka Pake no ekolu la, me ka ai ole i ka ai, a hiki i ka wai i loaa aku ai i kekahi kaikamahine okoa aku, hoaikane me ia, a eia oia ilaila kahi i noho ai a hiki i keia la.
E ka makamaka, ua hooi loa aku oe i ka hoino ia o kou inoa mamuli o keia hana au, e pono e hoopau i kela manao ino ou, a e malama i ka luhi a kou hanau mua.
MAKEMAKE KO HARVARD IA OLNEY.
Ua loaa ae ia Kuhina Nui Oiney o Amerika Huipuia, he leta mai a Peresidena Eliot, o ke Kulanui o Harvard a noi aku ana iaia, i ka wa e ai o kona Manawa e noho hina ai, e lilo oia i Kum Kanawai na na haumana kula, a me he mea la, e i aku ana no paha oia ia ke Aia ia hana no ka puniu a i ka ike, na ka hana no kahea mai, me ka ui ole ia i.
He uha laki no.
KE ALAWAI OKI O NICARA
O ka hila kanawai e pili i ke Alawai Oki o Nicara
He ia mau keiki Hawaii e