Ke Aloha Aina, Volume III, Number 8, 20 February 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

POAONO,  FEBERUARI  20, 1897.     5

 

ke me na olelo a na enemi, ua holo ka Peresidena no ka makemake ole e ike i ke Alii ) ma ka auinala oia la, ua kipa mai la o D.N. Morgan, ka Puuku malama Dala o ke Aupuni o Amerika nei, ( aole keia o ka Morgan hoohui aina o ka Aha Senate ), ua kono mai  oia i ke Alii me ka haawi ana aku i manawa, e makaikai ai ke Alii i ka hale hana dala o ke Aupuni, a ua ae ia aku no kahi manawa.

 Ma ka Poakahi ae Jan. 25, hora 10 kakahiaka, ua hoouna aku ke Alii i kekahi o Kona mau Kakauolelo ponoi, oia o Mr. J. Heleluhe, e hele e ike i ka Peresidena, ua hiki aku oia ma ke keena o ke Kakauolelo ponoi a ka Peresidena, a ua hoolauna aku oia iaia iho ma la waiho ana aku i kona pepa inoa (card) penei ka olelo:

  JOSEPH HELELUHE,

  Honolulu, H. I.

 Sec'y and Agent,

 H. M. Liliuokalani.

 

 A me ke kau wahi palapala a ka Moiwahine, e hoike aku ana i ka Peresidena i Kona hiki ana mai i Wasinetona nei.  Ua ninau mai ke Kakauolelo iaia makemake oe e ike i ka Peresidena?  Ae aku la keia, "ae," pane mai la ke kakauolelo, "minamina loa au i kou hiki ana mai nei i ka la e hooluolu ai ka Peresidena, ma kona mau rula aole e ike kekahi mea iaia, i keia la, a he rula paa ia nona, aka, e lawe au i kou pepa inoa (card) a e hoike aku iaia a na'u e pane aku ia oe ma ka palapala."  He hapalua hora paha mahope iho o keia manawa, ua hiki mai la ka Elele me ka palapala mai ke kakauolelo ponoi mai a ua Peresidena la, ma ka Hotele, e ninau ana ia Mr. J. Heleluhe, a e heluhelu ia penei:

 Hale Mana Hooko,

  Washington, D. C.

  Ianuari, 25, 1897.

Ia Mr. Joseph Heleluhe, Kakauolelo, etc. etc.,

  Aloha:-

 

 No ka pane ana aku i kau hoomanao i waiho mai ai ia'u, i keia kakahiaka no ka Peresidena, ua kauoha mai oia ia'u, e hai aku e oleole loa ana oia e ike aku i ke 'Lii ka Moiwahine Liliuokalani ma ke ano pilikino, ma ka hora 3 o keia auina la.

 Me ka haahaa.

  HENRY T. THURBER,

  Kakauolelo Pilikino.

 

 He rula paa no ka Peresidena, o na Poakahi a pau, mahope iho o kona huli hoi ana mai, mai kekahi mai o kana mau huakai hele, he la kapu loa ia aole mea e ike aku iaia ma ia la, aka, ua lilo no hoi ka lono i pahola ae i ko ke Alii hele ana e ike aku iaia ma ia la i mea hoopahaohao nui mai i ko kulanakauhale nei poe, a o ka alua hoi keia o na manawa a'u e kakau nei i na hana pookela loa a ke Alii i hana ai, a e wawahi nei i na rula paa o Amerika, Kona rula ana i kela anaina poina ole maloko o ka Hale Mele, a o keia hoi ka lua, ua kapae ae ka Peresidena i kona mau rula paa no ka ike ana mai i ka Moiwahine o Hawaii, me ka hooulolohi ole iho, a no kahi wa aku, he hoike ana mai no ia mau hana i ka hooi loa ana aku i na manaolana o ka lahui a'u e olelo ae ai, kulia imua e ka lahui, me ke kupaa me ka malama i ka maluhia, eia na ouli ke hoea mai nei no na hopena e hauoli ai ka lahui no ka wa mau loa, a o ka'u ia e lia e nei, ia wa auanei paha ka'u wahi kapuai nei e helu hou aku ai i ka lepo o ka Paredaiso o Hawaii, ka aina au e moeuhane mau nei.

 Ma ke kokoke ana ae e kani ka hora 3 o ka auina la i olelo ia ae nei, ua haalele iho la ka Moiwahine a me a'u pi i ka Hotele no ka Hale Keokeo, kahi a ka Peresidena e kali mai ana me ka makaukau e apo mai i ka Moiwahine, ia makou i hiki aku ai, e hamama mai ana na puka a pau o ka hale, ua hookipa ia aku la ka Moiwahine a me makou pu a pau maloko o ka Rumi Ulaula, o ka Hale Keokeo, a i ka wa i komo aku ai ka Peresidena iloko o ka Rumi, ua hoike mai la oia i kona ohohia me ka oluolu o na puili ana mai i ke Alii, me he la, he apo aloha ana na ke Kaikunane i ke Kaikuahine no kekahi manawa loihi i kaawale ai, a o na olelo hoolauna mua loa a ka Peresidena i pane mai ai.  "Ua hauoli loa ia au i ko'u ike ana ia Oe, ua oluolu loa Oe, a me ka manawalea Kou manao ana e kipa mai i o'u nei."

 A hoomaka ia na kamakamailio no Hawaii, a ma na kukai olelo ana, ua haawi aku ka Moiwahine i na hoomaikai i ka Peresidena, no kona lawelawe ana i na keehina i unuhi ia mai ai ke kuikahi hoohuiaina mai ka Aha Senate mai.

 Ua hoomaopopo aku, la ka Moiwahine i ka ninau ana aku i ka Peresidena, no ke kulana ola kino o Mrs. Kalivalana, ua pane mai ka Perisidena, ua manao au e loaa mai ana oia iloko nei o ka rumi, eia nae ua hele e aku nei oia no kekahi wahi, no ka hoomaopopo mua ole iaia e kipa mai ana Oe, oiai, o ko'u haalele ana aku nei no ia i ko'u rumi oihana, a komo mai nei no ke kali aku ia Oe.

 A i ka wa i hoi mai ai o Mrs. Kalivalana, ua hai aku ka Peresidena i ko ke Alii kipa ana mai ua puana ae la oia me ka pihoihoi nui, minamina maoli la au i ko'u lohe mua ole, e kipa mai ana ka Moiwahine ianei, nolaila, e kono aku ana au iaia e kipa hou mai i ka la apopo.

 He nui na hoa o ka Hale o na Senate me ka lakou mau wahine a me ka lakou mau kaikamahine i kipa mai e ike i ke Alii, i kela a me keia la, he mau hiohiona hauoli ko lakou i ka wa e hui ai me ke Alii.

 O Mr. F. Webber ka Luna Nui a Mana Kiekie o ka Hui Malu Filimasina (American Legion of Honor) oia ka hui malu kiekie loa o ke ao nei, ua lawe aku oia he makana a hoolei ma ka ai o ke Alii i ke Kea Hanohano o ka Mana Hooko Kiekie o Generala A. Pike nona na degere kiekie loa o 33, oia ke Kea kiekie loa iloko o ua hui malu la, he makama na ka hui i ka Moiwahine, ma ka aoao o kana Alii Kane i make, i ka wa a Mr. F. Webber i hoolei aku ai ua Kea Hanohano la, ua haawi pu aku oia i na olelo hoakaka no ke ano o ua Kea la, wahi ana:

 "O keia Kea Hanohano a'u e hookau aku nei ia oe e ke Alii, oia ke Kea kiekie loa o 33 degere iloko o ka hui malu, he kokua ia Nou ma na wahi a pau Au e hele aku ai, o kona mana ua hoopuni aku ia i ke ao nei a puni, ma na wahi a pau Ou e halawai ai me na pilikia, e lei ae Oe i ua kea la, ma ia hana ana Au, ua kahea aku. Oe i na lala a pau o ka hui malu e haawi mai i na kokua ana ia oe, oia ke ano o keia Kea, a me kona rula paa loa Au e oluolu ai e lawe aku no Kou pono iloko o na popilikia."

 Ua haawi ia aku keia makana kiekie o kokua nui i ke Alii mamua ae o Kona hele ana i ka Hale Ahaolelo o na Senate.

 Ke pahola nei na lono, ma na nupepa o Wasinetona nei, e olelo ana, ua hoike ae o Peresidena Makinile, i kona manao ma ka ninau hoohuiaina o Hawaii penei:

 "Aole loa oia e ae, e hele ae mawaho o na moali, o ke alahele a Peresidena Kalivalana i hehi ai, no ka ninau hoohuiaina o Hawaii, nolaila, aohe waiwai i ka poe o Hawaii ke hoomau mai i ko lakou mau manao uluahewa no ka hoohuiaina, he iwi io ole ia i na poo alakai o Amerika."

 E hookaka hou aku au ia oe, me na mea pili i ke Kea i makana ia mai ai i ke Alii.  Aole keia he makana, ma ka olelo kupono ke olelo ae, aka, e oleloia ae ia he puukalahala  ia no ke Alii ka Moiwahine a me Kona lahui.

 I ka wa e ola ana Kona Kaikunane Moi, oa loaa no iaia keia Kea ma Kona kula na iloko o ka Hui, oia na degere kiekie loa he 33. A puni ke ao Moko o keia Hui, a oia hookahi hoi ka Hawaii iloko o ka Hui i ae ia, a loaa hoi keia Kea, oiai nae oia e noho Moi ana no Hawaii, a o keia hoi, ua lawe ia aku ka noho Alii mai ka Moiwahine aku a o na hooponopono aupuni hoi mai Kona lahui ponoi aku, oia ka wa i pahola ia mai ai keia haawina makamae nui wale, oia ka mua loa mai waena ae o na wahine Hawaii i loaa keia kulana kiekie loa.

 O ka pomaikai nui e loaa ana mamuli o keia Kea, oia ke pale ia ae o na pilikia, a e haawi ia mai ai na pomaikai, mai na lala mai a pau o ka Hui, a me he la he aumakua keia Kea no ia poe, aole e hiki ia lakou a i kekahi paha o lakou ke haawi ole ina kokua ana i ka mea e ike ia ana e lei ana i ua Kea ia, o ka lala a mau lala i haawi ole i na kokua ana i ka mea e aahu ana i ua Kea la, he hoopai kiekie loa ko ua lala ia ina o ka make, oia iho la.

 Nolaila, e olelo ae au i ka nui o ko'u hauoli i ko'u ike ana i ua makana hiwahiwa la i loaa ae i ka Moiwahine, oiai, aia iloko o ka Aha Senate na lala o ua Hui Malu la, a ina ike mai ana lakou i ua Kea aumakua la o lakou, i ka lei aku o ka Moiwahine i Kona wa i komo aku ai iloko o ka Aha Senate, aole no auanei e nele ana ko lakou hoomanao ae, he wahine keia i hoopilikia ia a me Kona lahui, a e kono aku auanei ua Kea Hanohano la, i na lala o ua hui malu 'la e haawi mai i na kokua ana no ka Moiwahine i hoopilikia ia Kona noho Alii, a oiai he mau lala kokua hoohuiaina kekahi o  o na hoa o ke Senate, a e lilo auanei keia Kea a ka Moiwahine e lei aku ai imua e lakou i mea e hoololi ia ai ko lakou kue o ka wa i hala, i kokua no ka wa e hiki mai ana, a no ka mea, na keia Kea e hiki mai ana, a no ka mea na keia Kea e hoike aku he kaikuahine ka Moiwahine no lakou, ma na rula paa o ka hui malu.

 Nolaila, aole keia na ke kanaka, aka, o na lima keia o ke Akua e hoike mai ana i ka lahui o Amerika nei, aole i hawahawa ke Alii a me Kona lahui iaia, a o na pilikia ana i ili iho maluna o ka lahui, no ka manao pakaha wale no ia a na keiki a kanaka, e hiki mai ana ka manawa, e hapai ai o Iehova i ka Moiwahine a me ka lahui i hoopilikia ai, a oia ka'u e pule nei, e hiki mai ia minute.

 E hoike hou aku no au ia oe i @ mea ano nui o keia mau la e nee aku ai no kahi wa aku.

  Me ke aloha,

 HAWAII NO KA WA PAU OLE

 

 E hona@ hou mai ana ao ia kahuna pule hou @o Honolulu nei, iloke o ka ma@ama ae aei o Mar@ki, nona ka moa@ o Kam@ka. 

 

HEAHA KEIA HOOHALAHALA.

 

 I ko makou heluhelu aua iho i kekahi manao, i kakauia maloko o ka nuepa puka kakahiaka o keia Poalima, ua ike iho la makou, i kekahi mau mamalaolelo i haawi ia e ka ona o ka Hotele Hawaii, no na kukai kamailie pu ana o ke kamaalii o Wale, a me ka Moi Kalakaua i make, i hoike ia e kekahi mea ma kekahi anaina i malama ia ma ka Hotele Hawaii, e hoole ana i ka pololei oia mau olelo.

 Ua hana ia keia hoike mamuli o ke kauoha a Konela Makapolena, kekahi hoi o na Ukali ponoi o ka moi i make, he mea hoi e hakoko nei no ka ninau elike me na kamakamailio i malamaia mawaena o ke Keikialii o Wale a me ka moi Kalakaua, i ka wa mua loa o ko laua launa ana, a mahope mai hoi, ua hoopuka ia ia mau olelo e ke Keikialii, oiai laua e kamailio pu ana me ka-moi, ma ka hoolauna ana aku i ke Keikialii me keia mau olelo mahamaha o ke ano makamaka oiaio, a makou no e manao nei he oiaio no ia mau olelo i kukai ia mawaena o na mea elua.

 A oiai hoi, o keia mau olelo i panai ia, aole ia he mau olelo e hiki ai ke kue ia, oiai, ua loihi ka manawa, a ke hele aku nei e piha ka 20 o na makahiki, mai ka wa i kamailio ia ai a hiki i keia la.

 Ua make ka moi a me Kale Kauka, a o Limaikaika a me Makapolena wale no na mea i koe i lohe ia mau olelo, a na kekahi o laua e hoole nei me ka uhiuhi ana i ka oiaio, Lapuwale no hoi.

 

KA MAKANA A KA EMEPERA UILAMA.

 

 Ua hoike ae ka nupepa "London," eia ka Emepera Uilama o na Aupuni Hui o Geremania ke liuliu nei, no ka makana ana aku i ka Moiwahine Victoria o Enelani, a Emeperesa hoi o Inia, i kekahi kiaha i kinohinohi ia me na mea hoonani likeole, nona ke kiekie o 3 kapuai, no ka piha ana o na makahiki he 60 o ka noho ana o kona kapunawahine maluna o ka nohoalii o Pelekane.

 O keia@ kiaha makana, e holo ia no ia ma ke Kowa o Dover a i Heligoland, a na ka Emepera ponoi no e haawi aku i keia makana, i ka mea e hikimua ana ma Kiel@.  Ua lilo keia i mea e hoeueu la i na noe he mau moku heihei ko lakou, a ke kapili la kekahi poe hui i mau moku holo loa, i kaa ai keia makana makamae, iloko o ka poholima o kekahi o lakou.

 A oiai hoi, ua kaupelena ia ko Amerika mau keiki lalewai, ma keia heihei moku, nolaiia, e nele ana lakou i keia makana makamae a ka Emepera opio o Geremania.