Ke Aloha Aina, Volume III, Number 9, 27 February 1897 — HUE PAU IA NA MEA HUNA. KE KOI POHO A KA MOIWAHINE O KAWAII. O KALIWALANA KONA HOIKE. Puhili ka Ike Loio o Hatawela. I ka Noeau o Liliuokalani Malamalama na Kualono i ke Alahele On e Kalani. [ARTICLE]

HUE PAU IA NA MEA HUNA.

KE KOI POHO A KA MOIWAHINE O KAWAII.

O KALIWALANA KONA HOIKE.

Puhili ka Ike Loio o Hatawela.

I ka Noeau o Liliuokalani

Malamalama na Kualono i ke Alahele On e Kalani.

Ma ke ku ana mo'iiuahi o ua lawe pu mai oiā i na heu e hoopuipui ana : na kolamu o Ke Alo«a Aina, a oia ka makou e maleana nei niWlaaiko'u mau maleamaka heluti elu, e noho ana ma : na kihi ēha 6 ko HaWāīii Paeaini, mailBkō mai o na loh#tele~garapa f hoolaha fa ma Was?nētbrtc» l maloko o ka nupepa w La 4 ' oiā ;Icufanakauhale, a Vhoopt)ka īa Hoi maloko o nu|&sa Chronfcīe o Kapafīikik6 ae nei, ma ka !a o kefa a nona jcrbī na olelo ku a roe* ka wikani, kamar!io nui īa ma na"#tfvFi ō Amerika Huipuia.a r afa ifjat :analteka"hi hana paliaohao ā! 0 Hawaii Uuku, mā ' ka' noeau a me ka naauao pihā o Kona Meiirabiu£, ma ke ano, he hana ano m\ a he koi poho māo--popo Kana i ka Rfepuba!ika" o AmeWka, ma o ka lilo ana o Pefesidetia Kaliva!ana, ka hoifcē nui a koikoi e lawe ia ae ai imua o kāhi ku hoike no ka poao o ka o Hawaj ii, a e heluhelu ta hoi na olelo hookaau mua loa ma ke alaKele e hiki aku ai t kahi o ua kot pohoia ka mea hoi a k» iehulehu 1 ike ole ai, aia he hana nui a hoea a. oia keia i huai puka nui ia mai ia ma aa, e ke Jvakauoieio Pilikino a ke Aii«J ma kekahi hv»kai kaahele a ka Pertsidena ma kona kai lawaia ma a me kona afha lianai na ma KaroHna * e e lululu ia na elelo eJIVe mt 5a ma!alojho; aNu ioka, Fcb, 11. Ua hoi* ke ae ka, nupepa "La. Wasineiona, he iono a wmhi iaa; I ka wa o ka _Mo?w«httte k? v Mo»wahme hoi o ko Hawaii pae«m«, a t »ke ta hoi he efcoU* ( puie. ae nei \ haia ma W«&i' ■' f\tu * ua ki}* aku e tk« ī kona hoaioha nuikni » { tnt Kona mak«m»k9 oi»»o,j virrw h.-?a afcuj oia ma kahi la**ia ma gtnta, * t l#ifc «a hoi e ia ])t mm |wie i hm "»et; m katii hotoh«4rm mi Han&lma Hemi, t kumu nont $ nf m\ *!k% i t

manaoio ia hoi, o Kona kumunuiwale no i kipa mai &o na mea e pil! ana kauoha. pili auj>uni ana i lawe pu aku ai. ■ ; 0 ke ano' o *i«Sf Wasmetona nH i *vā*V Jiiki mai ai, aoie rivo-' Kona noh.9' anamaanei.i! bKana hana mua "oia jio Kona imi afia. 1 mea e W kiika pu. ai #t§ riiē. ka Uena, ma ke kaenakamaiho'ana ma fia nīeā piti " MafHspe" iho o Kōna hui āna me ka Pere<?KJena; cta* loaa mai la na kono JāiaP fffai a Mrs. " Kalivahina''. mai, no kona makemake e hui a kama kamaiiio pu laua. ,>J v k>ko o keia mau no be mea luki. ke koho poMei ios aku , 0a v a„no nui i māwa.eoa. ifeQ,o lakou, i loaa jnai Q?a. a.na kjuka kamaiuo m a Wasinetona.,. e hpike i na mea app $ ma o ka ioaa laift ipai. hoa tjiai o ka jV*ia Kyhj; i?a i kipa aku e ike ma ke ano he mau mea mua laia. Oiai Oiae t ma, ka mehey . e hjkL|j~ ke ioaa Koaa maii pono noi, ma. ke. poho ana L ke aupum a AmeHka .ipa o olelo ike 1«l a , Peresidena Kalivalana, e kakoo ana i Koqa ponoi i hao wale ia ma oka hana !a a Kona Kuhina Noho i hoouna ia ai e hooko 1 Kona ir>akemake 4 I hana ole i* a hiki 1 keia !a. Aole ka Pcresidena i mahuka mai ICona alo 1 wahi e jwkeleal oU mai aa' a hoonee aku imua 1 wa e uoho. jai ka Pe resi4eaa hou, e kQnuo jīp%q o aA hana aao aui o kpua hoau .mua ipa ana 1 kana kana» m* ke £il% he mea hoomalu maluo*.. iahui ka naka. J Aak.ka Moiwahine i i&ie aku mao & nuanei „ o kona rumi, ma*\aho ae Kana ki ; _ pa aaa aku e īke i ka dcaa ,ka ,a\c Koua hele ana i ka iiule. Aole oU i e, ike * na iviic oihaua u« pihkia kM ] oia uva hana e ae. O kona ICakaūo!e|p 4 Puyku Hōt. oia o' Ju)ius l*a!mer 4 ' uT ae oia fkekah? mau pohihihi, e pih ana i ka Mot» wahine, otat o\* ma W«fineiojw ua. haoa pih i k^a* O keia ,mau tuca i u* hoelaha >a ae u u>*lq&£ kekahl u k* maUma 0 laauaiL Js9s, qii [ka huipu «iia i keu ( mc ao4.ma;„o U l*ahi«t ma Wa&iaeuaa. iljoij s mta aao tiu! ma Wa ! M -

Ua hoike ae o Kakaoolelo! Palmer i ka palapala haalele nohoalii a ka Moiwahine i piha i ka epa a me ka hoopunipuni, oia hov aohe mēa i kapa ja ma kela inoa "Liliuokalani Dominis." e ana me ka onoonou ana, no ka waiho ana mai i Kona kuleana i ka nohoaiii, a ua ka mailio ae oia malalo o ke kauoha e hoole ana i ka oiaio o kela palapala hookikina ku, ole i ke kanawai no ka haalele nohoalii. - Aole • i hana ia kela palapah i kakau ia maluna o ke kahua kupono» aole loa hoi ma kekahi aha hookolokolo kaulike. Ua kaohi ia oia mai kona kakauinoa ana, maluna oia mea, koe wale no paha na hana apuhi, wahi ana, ke ano hoi e hoike ana ma ua palapala haalele nohoalii la i na hana apiki, koiehe a pela aku. Nolaila, ke hoomakaukau uei o Mr. Palmer i kana hoike, a oia hoi keia: O tca Moiwahine Liliuokalani, eia Oia imua o ke alo o na poe e noho ana iloko o keia kulanakauhale, e hoala i na manao ku i ke aloha mai n» wahi mai a pau o napapa ma na poai like oie o na ano a pau. O kHa ka mea oiaio loa, aohe kumu e kanalua at ma keia mea, Oia ne hoi, eiike me ke aloha a me ka lokomaikai i haawi wale ia mai ia'u ma ke ano he kanaka Amerika au, pela no hoi ia haawina i kau aku malunā o ka Moiwahine, ma ke ano he wahine. Ua hoike ae no hoi oia i ko»a mau manao e hoomaepope ana i kela me keia la, ma ke anooluelu. aka hoi t aole oia i lawe ae i ka hapa oia mea a noonoo. Aka, ua makemake au e ole- * lo aku, o kela palapala haalele _ nohoalii a Ka Moiwahine, aole ia he mea t helo ia, ma o kela p«!apala la a A u S. Hat*welaH kakau ai, he loio oui no na poēj mahiko, a i keiā wa he loio no ka Repubaiika Hawaii. Ke hoakaka net au, ina oe e makemakee hoikeaku i ka oiaio no ia mea t ke hoomaopopo nei i ke ane nui o ko ka Moi wahine o Haaaii haawi ole an.» aku i ka apono ma keia paia paU haaMe nohoahi, oia hoi, he mea e noho mana ana mala-l lo o ke kanawai, e rv»lj ana hoi «na'uua o ka lahuikanaki e*hcoko ana hoi i kona m-u pono l>ili m«i ke kanawsi. li hoikeike aku au i ke xno nut o keia ko» Ma ka U f o| lanuwi•, IS95 4 u Ou n«) Krkshi ,i ki»ika**, ; o)c k.* hewa, tawe .i: n>e k<i !,'nu ik At'ka, a ; pio >a Oi.i no m J *n v k»'' o| ka a e u nei boi i kee k," h*»e e k# M# na *

Ua hOopaa ia Oia wale _iho no, a i kekahi mau la, ua loaa ia Oia i ka nawaliwali koik'oi/ oia ka wa a ke Kuhina Noho Willis i hele ai e kokua me ka hoao ikaika ana e keakea aku ana i na hana e luku wale ia ke ola o na lahui e noho ana malaila, i hiiinai malalo o ka ke KumukanawAi o ke aupuni Alii mau hooponppono ana. He lehulehu wale o na pio i hoopaa ia maloko o ko lakou mau lua hale, rha ke aro o ko iakou mau hale hoopaa laweha la ia, i ole hoi lakou e puka aku mawaho. ā hiki i ko lakou wa e li ia ai e like me ka makemake o' ka poe Repubaīika. Malalo o keia kumu, me ka hoonele pu ia i na hoaloha nana e ao aku iaia no kana mea e hana ai, ua hoike ae la oia i Kona manao aloha pon' ī, i Kona mau hoaloha, e kali ana oia no ka hoopai o ka make maluna o &pna lahui, a o Kana hana pono wale no, oia Kona hoepakele ana i ko lakou mau ola, ma ke kakauinoa ana ma kela palapala haalele nohoalii. Ua ike no Oia, he hana hiki ole keia ia lakeu, ma Kona mohai ana laia iho mai ko lakou mau manao uahoa mai, ma ko lakou haaWi ana mai laia me ka hoopanee ole ilea hoo pai o ka make maluna o Kona lahuikanaka, i na aole oia e hooko ana i k» makemake o ka poe nana Oia i hooweliweli; no ia hoi, ua ae aku la Oia malalo o keia jmau olelo hoo-. kikina e hooko ana hoi malalo 0 ke kanawai i kekahi palapala i hoolaha ai ma kau pepa. , t Aka, o keia kakauinoa ana maialo o'keia palapala i piha 1 ke iuo a me ka pono ole, aole ia e phi mai ana i ns hoa ohaha 0 ka pomaikai, Aole * ke A!it i kakauinoa malalo o kekaVi kumu kupono e hiki $ki ke hlo i mea maha keia kakaumoa ana. Aoie no hdr ue n«a kanaka I hooiaio m malalo o "keīa inoa Liliuokalani Domin,s, aohe mea e ola nei nva kela inoa a hiki i keii U īloko o ko lakou me ke kuvx> io, ua hoik.t:k.> mn loa una ma kahi o kakauinoa ana, e lawe ae Oia 1 kona inoa Liliuokalani Re!gn»3, (ki Molwahine) ka nw' hoi a Ukou t ake nui a! ( ei hik? ke hana ia * me ks ho!o| pono, a i ku hH ma!a!o o ke] kan^wii. Ua hoao no bkou e noi aku e kakau sho I kona Mrs HominU !?e nuu uca oV »*!<• no o kg kai \\*a akn ia lakou mamul» o ie k.uuwai. Va Kin,i| \ifcoo j kfi.i h.ii:a me ka rru-Vi l A e jH"no 3*] ko Ukou Kio I

Aobe ninau i h'ooponopono iā a b(ki i ka wa i hooponoponp ia sku ai me ka pono £ pololei a ois auanei ka w& e ]bpea mai ai ke kino holookoa q ninau o Hawaii, a ia hou ia aku ai na manao o, ka lehule.hu o na kanaka nka Huipuia nei. Aīa iloko o ka buke moolelo a kekahi o" na poe o ka aoao kue 1 ka Moiwahine i kakau ai, oia hoi o W. D. Alekanedero, ī pai ia e ka l'apa' Hoonaauao o ko Hawaii Paeaina, ua loaa.iho la ia'u ma ka aoao tnua loa o ua buke la ke ki.i nani a piha pono c ke Alii ka IVToi— wahine Liliuokalani. A *e o ko'u nana ana, ua loaa, iho la ia'u he ekom mau a~oao i piha" i ke kuavshau o na kupuna. no kekahi mau haneri makahiki t hala ae nei, oia, hoi na mea e I>ili ana i na_alii nana i rula \a noho ohana aupuni ank o "Hawaii. _ He mea, no. keia ua ik> mua la fie mau makahiki mamua aku o ko Liliuokalani lawe ana ae i ke leulana ma ka nohoalii, a i Kona w* i pii ae ai ma *ke poo* o ka noho hoomaiu ana,maluna 0 Kona lahui, he mea akamai Oia i ka himeni, ua hoonaauao ia a ua oi aku Kona maa. maalea ma ia hana mamua o kahi poe e ae. 1 *0 ka ioaa ana mai laia o kekahi analna ike Hoko o keia kulanakauhale, /nai kekahi kulai mai, wale no ka manawa mua loa Ana i wehe akea ae ai" 1 Kona maei lebelehe imua o ka j lehulehu o Amerjka nei, uiai! Oia e hoikeike ana i Kona toanao imua ō kela poe haumāna| i kipa aku e ike laia. <•■ I Aka, i ko'u heiuhelu ana i| ka moolelo o na kahikoJ a me na mea kaulana o Ha-| waii, aole ioa hu mea hiki ke,| Koohaahaa u ke Ajiij Kiekie ma jka hanau ana o ka; Moiwahine i hoo ( puka ia. n hQi .Kpna ae hoio i na ain* e. . j Noiaila, eia na hoaloha e ma Amenka. a peli hoi «»u ke ae» ine IU oluolu maluna o kumuhani ano nui. ,