Ke Aloha Aina, Volume III, Number 11, 13 March 1897 — Page 6

Page PDF (820.48 KB)

This text was transcribed by:  Kumu ?Aina Badua
This work is dedicated to:  Nā Kumu me nā Pohaku Kupuna

KE ALOHA AINA

 

 

                                                            OIA MAU KE ʻ LII I KE ALOPALI

 

                                    Ulumahiohie ka Hotele Cairo ka Nopu a ka Ohu Wailiula.

 

                                    HAAWI HOU O LILIU I ANAINA IKE.

 

                                    Konoia o Kalani Aimoku e Hki aku i ka La e Noho ai ka Peresidena Makinele.

 

            Mamuli o ka hakalia loa o ka loaa ana mai o ka makou leta, mailoko mai o ka  Hale Leta, ua hiki kupono ole ia makou ke huepau aku i ka makemake o ka lahui, aka , ma ka pepa o keia pule ae e kuupau aku ai makou i ka holonui.

            Aia no ka Moiwahine ke lualai ala maloko o ka Hotele Cairo, me ke kino ola maikai, me ka piha haiamu mau ia o Kona alo, i na hoa o ka Ahaolelo Senate a pela no hoi me ko ka Hale Ahaolelo o na Makaainana, a ua lilo Oia me he kii  milimili la na ka lakou poe wahine a me na keiki.  a pela hoi me na poe koikoi e noho ma keia Hotele.

            Ua haawi ae Oia he anaina ike Alii, i ka Poaha, Feberuari 25, mai ka hora 3 o ka auinala; a hiki i ka hora 5 o ke ahiahi, ua hoea ae malaila he 26 hoa o ka Aha Senate, a o kekahi poe, mamuli o ko lakou paa i na hana, ua hoouna mai lakou i ka lakou poe wahine me ka lakou mau keiki, no ka hoopiha ana i ko lakou mau makalua i hakahaka, mamuli o ka paa i ka hana.

            Pela no hoi a e pa Lunamahaainana, me ka lakou poe wahine, he mau haneri ko lakou nui, he poe wale no i ka wekiu, aole i ka maukauka hoehewa.

            Ua loaa mai no na palapala kono i ke Alii, a me kona mau Ukali,.  no ka la e komo aku ai o Peresidena Makmile iloko o ka Hale Keokeo, oia hoi ka Poaha iho nei, Malaki 4.  Pehea la o Haki ma, Kakina a pela aku?  Pehea hoi!

                                                                                                                        Aole i pau.

 

                                                                        KE KAUOHA IA AKU NEI.

 

            Mamuli o ka make ana o ko makou Luna Lawe Pepa, o ka Apana o Kaupo, mokupuni o Maui, oia hoi o J.A. Kaukau.  ke hoouna mau nei makou i na pepa ma ka owili pakahi, a oiai aole i hookaa ia mai ka uku pepa a ia poe, no laila, ke hoike ia aku nei ka lohe ia lakou, e hoouna koke mai i ka uku pepa i ko makou Puuku oia Honolulu nei a ina aole pela, e paa no makou i na pepa me ka hoouna ole aku.

            E hoolohe i keia leo kauoha.  o piliia auanei.

 

                                                                        MA KE KAUOHA.

                                                            Honolulu, Mar. 13, 1897.

 

                                                HAULE PAHU KA REPUBALIKA O HAWAII.  I KA LUA ANA

                                                I ELI AI NO KA MOIWAHINE.

 

            Ma ka nupepa Kuokoa kakoo aupuni Repubalika o ka la 5 o Marakai nei, i hoalaala hou mai ai oia, no ka ninau haalelennohoalii o ka Moiwahine Liliuokalani, e pili ana i kela palapala Powa i ka Nohoalii o ka lahui Hawaii, a me ke Aliiaimoku, e olelo na o Kuekoa, ua mana a oiaio loa ua palapala la i kakauinoa ia e ke Alii, a ua pau ko ke Alii kuleana ma ka Nohoalii, mamuli o Kona kakauinoa ana, malalomo ua palapala ala i hookikina ia aku ai ke Alii e kakau, a e kaueha mai ana i ko ka lehulehu noonoo kaulike a hoopono e kaupaona i keia mau mea.           

            1--E nana ia ke koikoi a me ke kulana hilinai ia o na hoike, na lakou i kakauinoa aku i ua palapala haalele Noboalii la a ke Alii, oia hoi o Iwana, Wilimana, Samu Paka, Kalua Kahookano, Kale Wilikini a me Paulo Numana, (haalele ia iho la ka inoa o Hakawela a me Kanale, na mea nana i hana oo ke aha?)

            2--"O keia Palapala, he palapala ia na ka mea hookahi wale iho no i hana aole na ke Aupuni e ku nei i lilo i hoa hana, hoopaa manao like ma ua palapala ala, na ko Liliuokalani manao ponoi no ia."

            Mamuli o pa kumu a Kuokoa i ho kahua mai nei i kona kukulu manao ana, maluna o keia ninau, ke ku nei KE ALOHA AINA ma ka aoao o ka Nohoalii a oe ka Moiwahine, a pane aku i ka Kuokoa mau alakai ana i ka noonoo o ka lehulehu penei:

            O ke ko ana mai a Kuokoa i ko ka lehulehu noonoo kaulike a hoopono, ma keia ninau, ua like hoi ia me ka makou e ao aku nei i ka lahui, e nana mua ia ka paepae e kukulu iho ai i ka noonoo, a makou e olelo ae nei oia ke kaulke.

            O ka mua, "ke nana nei ke Kaulike i ka Lunaikohala o ke kanaka."  ("The Equity looks the consience.")

            O ka lua.  "E hahai ana ke Kaulike i ke Kanawa.  ("The Equity follows the law.")

            1-- nana ia ko ka Moiwahine kulana i Kona wa i kakauinoa ai, i na he kulana ia i loaa ole ai Iaia na hoohaiki ia ana, a e noho ana Oia ma ke ano akea i hoopilikia ole ia ai ka noonoo.  ka manao a me ke kine, a mamuli ola noho hoopilikia ole ia, ua kakainoa aku Oia i ua palapala ala, alaila, ke alakai nei ke Kanawai i ka mana o ka nana a kaupaona ana i ko ke Alii lunaikehala ia manawa.  e olelo ia nei no Kona kakauinoa, ana, aka he mea hoopau manawa  wale ka wehewehe ana ana aku i ke kulana kupilikia o ke Alii, i Kona wa i kakauinoa ai, oiai, he nohoana Kona i ike ia e ka lehulehu ia mau la iloko o ka Halepaahao, a ma ʻ a no hoi o ka mana o ke Aupuni Repubalika.  Owai la i komo iloko o ka halepaahao e olelo mai ana, aohe hoopilikia ia hora mau noonoo, ua ike no ka lunahooponopono o ke Kuoloa ia mea, no ka mea, oia no kekahi iloko oia kama ke Alii i komo iho la, nolaila, auhea la lanakila a me kuoloa o ka lunakuhale o ke Alii?  ma ia ano, ke nana nei ke Kauike i ka lunaikehala.  a i na ua hoopilikia ia Oia, e hooholoholo ana ke Kauhila, e lalo na  bana oe i mea ole.

            2--E hahai ana ke Kaulike i ke Kanawai, ("The Equity follows the law.")

            Ma ke Kanawai, o na hana epa a pau na ke Kaulike wale no ka mama e wehe he elua ano o ka epa i hoomaopopoia ma ke ano o ke Kanawai, o ka epa hoopilikia ma ke ao ana aku, a o ka epa hana malu.

            Nolaila, ma ka lawe ana mai o ka lehulehu a kaupaona iho i ko lakou noonoo kaulike ana, e komo ana o ka epa hoopilikia ma ke ao ana aku, oia na mea i ae ai ke Alii e kakauinoa oiai e noho pio ana ke Alii ia mau la, ua puka e hoolaha akea ae la na nupepa pili aupuni, e kiki poka ia na poe i hopu ia a e paa ana ia wa no ke kipi, aole nae i hoike ae ke Aupuni i kona manao kue ia mau hoike nupepa, aole hoi i hoole aku imua o ke Alii i ka oiaio ole oia mau mea, a i huipuia hoi me ka manao lauhala o ka hoopai o ke kipi he make, ina aole ma ke kipokaia, alaila, ma ka li ia, e ole wale no na Kuhina o na aina  e, e keakea, pakele ai ke Alii a me ka lahui mai ke kau ana mai o kekahi oia mau hoopai, nolaila, ua lawa ia mau ao ana me ka hooweliweli aku i ke Alii, e hooholo ai ke Kaulike e lilo ia kakauinoa ana i mea ole.

            A ma ka lawe ana mai hoi i na kumu a ke Kuokoa i waiho mai nei no ka noonoo a hooholo ana uku o ka lehulehu.  no ka nana ana i ke koikoi o na Hoike i kakauinoa ia.  Ke olelo nei makou ma ia wahi, aohe i lawa na mea e kono ia mai ai ko ka lehulehu noonoo kaulike ana.  e lawe ae he mau hoike koikoi ia, a no na kumu, o na haole ekolu. oia o Iwana Wilimana me Namana, aole i lawa ke koikoi o ko lakou mau kulana. e hoike mai na ke Alii ponoi i kauoha e kii aku ia lakou i mau hoike, o ka mea i ike ia. ua hana malu i keia palapala iwaho nei, me ka hele mua ole aku e ninau a e hoakaka mua a ke Alii, o ka mea i ike ia. na Hakawela i ohi a hapuku aku i keia poe imua o ke alii me ka palapala i pau i ke kakau ia a me ka Luna Hooiaio.  oia o Kanaahele, he hoike ia no ka pau e no iwaho nei i ka hanaia, me ka ike mua ole o ke Alii i na mea e hoolala ia nei.    a na keia poe mahaoi wale iho no i hele aku me ke komo ole ia mai e ke Alii.  nolaila, mahea e hiki ai ke oleloaa, ua lawa ko lakou koikoi i mau hoike.

            A no Samu P ka a me Wilikina, aohe hilinai ia no laua, oiai, ia laua ke aupuni kahi i milimili ai, a na ko laua iwikuamoo ole, i hli ai ke aupuni a lilo mai ko laua lima aku.

            No Kalua Hookano he kanaka i koko Hawaii piha oia, a he ahona pia mamua o na poe hoike e ae, aka, he kanalua lua ia koua kakau hoike ana, no ka mea, e haalulu ana no oia i kona wa i ku ku ai imua o ke alo e ke Alii, no ka maka ʻ u i ka hopu ia mai e ka Aupuni, e like me na anee alii e ae a o ke kokua aku i ka makemake o ke Aupuni, maka oia ka mea e pakele ae ai i ha hopu ia, a oia no hoi kona wahi helu ma ia hana, nolaila, ua olehaka loa ua kumu e hiki ai ke hilinai aku a ma houke, nolaila, e hooholo ana ke kaulike aohe hilinai i ka ano Kuokoa o na buke.

            No ke kumu olu "O keia palapala ua ke Alii hookahi wale no ia i hana, aole na ke Aupuni o ku nei i lilo i hoa hana, hoopaa manao like."  nohea mai nei la ia wahi loaa pale a ke Kuokoa?

            Ke ninau aku nei KE ALOHA AINA ia Kuokoa, hiki anei ia oe ke hooiaio mai:  1--Aole o Hakawela he hookahuli Aupuni Moi, a he mea alakai i ke Aupuni Repubalika ia manawa?  a--Hiki anei ia Kuokoa ke hooiaio mai, aole na Hakawela i haku i ua palapala la?  3--Hiki anei ia Kuokoa ke hooiaio mai, na ke Alii ponoi i kauoha aku ia Hakuwela e haku a kakau i ua palapala la?  4-- Hiki anei ia Kuokoa ke hooiaoi mai na ke Alii i kauoha ia Kanale la, Luna Hooiaio e hele aku imua Ona?

 

            O ka KE ALOHA AINA e ike nei, aole loa e hiki ia Kuokoa ke hooiaio mai. aole  i ike mua ke Aupuni a kuka mua ia me Hakawela. e hiki ai i ke Kuokoa ke olelo mai, na ke Alii hookahi wale no i hana iho, me ka ike ole o kekahi alakai o ke Aupuni, o ka mea oialo, o Hakawela ka mea nana i haku ka palaapala, a he ao Kanawai oia no ke Aupuni. oia pu kekahi i komo ma na ano a pau iloko o ua Aupuni la, a o ka olelo pololei ke olelo ae, na ke Aupuni hookahi no i hana ua palapala la, me ka ike ole mai o ke Alii, a ma ka onou ia ana aku e Hakawela, me ka haawi ole aku i manawa no ke Alii e noonoo ai, oiai Oia iloko o ka halepaahao, akahi no a ike ke Alii, he epa kiekie ia ma ke Kanawai a o Kona hopena aole e nana ia mai e Amerika ia palapala makolukolu nui wale o ka epa.

 

            Aole i hoole ke Alii i Kona kakauinoa ana, aka, ke olelo nei ke Alii, oia kakainoa ana Ona, he epa ia ma ke Kanawai, e hooholo ia ai e ke kaulike e llo i mea ole.

 

 

            O ka KE ALOHA AINA kumu pale nui e hooiaio aku nei, oia keia:  I na ua ike ke Aupuni Repabalika e ku nei. aohe kuleana i koe o ke Alii ma ka Nohoalii, a ma Kona mau ano a pau mamuli o kela palapala haalele Nohoalii, a he makaainana Oia i keia Ia i like me na kanaka e ae.  No ke aha i holo aku nei o Kamika, ka Loio Kuhina me ka mana piha o ke Aupuni Repubalika i Amerika, a me ke Kuikahi e olelo ana, e aku ia ka Moiwahine i $20,000 no ka makahiki, ina nae e hoolohe Oia me ka manao maikai i ka mana o ke Aupuni o Amerika Huipuia a me ka mana Aupuni kuloko o ko Hawaii Paeaina, mamuli ponei no o na olelo o keia Kuikahi e ole.  o maopopo mai nei, ua ae mai ka Aupuni o Kuokoa ma o keia puu dala ia, he mana Nohoalii, a kuleana mana piha no ko ka Moiwahine i keia la, ma ka manao o ke Kanawai.  i na e hoole ia na olelo hoike e ae, aka, ae ia mai ka io maoli o ka hihia, ua like ia me ka ao ana mai i ka hihia holookoa, o ka hoole ana aohe kulean a mana i koe o ka Moiwahine maluna o ka Nohoalii o Hawaii, aka, ua ae ia mai nae ka uluana i $20,000 no ko ka Moiwahine kuleana, iole ma ke ano malaainana a ano okoa ae, aka, ma Kona ano Moiwahine a kuleana nui maluna o ka lahui ua lawa ia e ia maoli mai ana no, i ka ewalu a ka Moiwahine e olelo nei, ua hana ia oe me ka epa, a he mana ole Konakakainoa ana i ua palapala la.  mamuli o keia a ana mai ke Aupuni ua lawa na ka olelo Aupuni a ke kaulike e hooholo ai e lilo keia palapala i mea ole.

 

            Nolaila, ke hooholo nei ka Aha Kaulike o KE ALOHA AINA, ua lilo keia palapala a ka Moiwahine i kakau ai i mea ole, a e boloi loa ia mai na hoomanao ana a ke Kuokoa ma keia hope aku.

 

                                                                        HOPUIA NO KA HOOMAINOINO

 

            Ma ke ki ana mai o ka moku kalepa Waila, i ke kakahiaka Poaono nei, me na lake ukana no keia awa, a aia maluna o kona oneki he elima mau lio no keia awa, mawaho ae o keia heluna, he elua mea i loaa i ka poino, a he ekolu mea i lawe loa ia aku no kahi o ka Ona, malalo o ka malama ana a James Macdonald, mamuli o ka puiwa ana i loaa ai he poino maluna oia mau lio elua.

 

            O na lio i loaa i ka poino, ua lawe ia aku laua no kahi o Kauka Shaw, ma ke Alanui Moi, a malaila i nana pono ia ai, a ua maopopo, ua ehaeha inoino loa keia mau holoholona, a nolaila, ua hoouna ia aku ke kauoha ia Miss Helene Wilder, a mamuli o ka hoiki a me ke kupono ole o kahi i hookaawale ia ai no keia mau Po.

            No laila, ua hoopuka ia ka palapala hopu no ke kapena o ka moku, a i keia kakahiaka Poakahi e noho ai kona hihia imua o ka Aha Apana. **

 

                                                                        KOHO ANA I NALUNA NUI.

 

            Ma ka halawai a na poe paa mahele o ka "Hui Kalepa Hookeonoono Hawaii Kaupalenaia," i malamaia ma ka la 2 o Maraki 1897, ua kono pono ia na Keonimana no lakou na inoa mahope ae nei i mau luna nui no ua hui la no ka manawa o hookahi makahiki, e hoomaka ana mai ka la i hai mua ia ae nei:

 

                        S.K. Makekau                                                 Presidena.

                        J.M. Kealoha                                                   Hope Peresidena.

                        D.W. Keliiokamoku                                        Kakauolelo.

                        Jos. L. Kukahi                                                 Puuku.

                        Jas K. Kaulia                                                   Luna Hoou.

                        S.K. Kaloa                                                      Luna Hoohaaa.

                        Ass Kauha       }

                        W.K. Naheiau.            }                                              Papa Hooko

                        D.K. Kaeieie,  }

 

                                                            D.W. KALEIOKAMOKU,

                       

                                                Kakauolelo o ka H.K.H.H.K.

                                                Honolulu, Mar. 5, 1897.**

 

 

           

                                                            HUI WAIHONA HOOKUONOONO ALOHA AINA.

 

            Ke kahea ia aku nei ka lahui Hawaii Aloha Aina i koho i mahele a mau anahele Hoko o ka Hui Hookuonoono a ka lahui.  a pela ma ka poe i aloha io i 

ka aina, e hoomaka ana la ohi ana i no dala o na mahele, mai ka Poakahi aku Maraki 15, 1897 ma ke Keena lono o Jas K. Kaulia, ka Presidena Nui, mawaena o ka boke o a ui, a hiki i ke hora 3 no o na la mea a pau.  me ka la Sabiti, a ia manawa e haawi pu ie aku ai ka buke Kuaolanawai.  A ke hauoha no ia aku nei au keia na Ahahui lala oia ko lakou mau luna la, no ka ohi pu ana mai i na mahele o aa lala, a e hoouna mai ma ka inoa o Enoch Johnson ke Kakaoole Nei, a i ole ma ka inoa o la Peresidena Nui.

 

            Me ke kauoha

                                                ENOCH JOHNSON.

                        @ Nau o ka Hui Waihonua

 

                        Hookeonoono Aloha Aina.

                        Honolulu, Mar. 11, 1893.