Ke Aloha Aina, Volume III, Number 12, 20 March 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

            POAONO, MARAKI 20, 1897

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

E. A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, MAR. 20, 1897.

 

HE WEHI NO LILIUOKALANI

-

O Liliu-o-Loloku ae keia

A ka Akimalala hoohie nei,

O ka punonu ku i ka moana,

Ka ukali o Kalani a ka lahui,

O ke anuenue pipio iluna,

Ko kahiko ia e Liliulani,

E hai mai ana i  kona nani,

Ua ko ka iini a ka lahui,

Ua lohe na kukulu o Kahiki,

No Liliuokalani nei Kalaunu,

Na mamoia a Keaweaheulu,

No lakou nei Hae Hawaii,

Ua ola Hawaii-nui-o-Keawe,

A kau i ke ao malamala,

O ka lamaku Oe o ka noeau,

Ka hoopakele o Kou Lahui,

Ola ai na kini o ka Aina,

Mai Hawaii a ka mole o Lehua,

Keehia a paa ko Aupuni

Ko noho kalaunu i ke kapulani,

Aohe kupueu nanae hooni,

I ka wai ua lana lai malie,

E ola o Kalani me ka Lahui

I ke ao kumu i ke ao pau ole,

E ola o Hawa-nui-o-Keawe,

O Liliuokalani ka inoa.

                        Hakuia e

                        Miss Elizabeth.

            Alanui Nuuanu, Honolulu

--

AOHE LOEA I KA WAI OPAE.

            --

            Ua iniki ia mai makou e kahi mea i ike ole ia ma ke Kuokoa o kela pule aku n ei, no ko makou lalau ka, pela paha. Eia ka makou: “Lilo ae la ka Logou i kanaka, a noho iho la me kakou.” Ioane 1:14

            He Akua lua o Kahimakaualele, mahope iho o kona make ana, na wai e hoole kona ka huna ana. Mamuli o kona hana kahuna ana, ua loaa  i ho la oia i kekahi ma’i nui mai na kahuna lilili mai aia, huli ke alo iluna, hihi ka punawelewele i na maka, pili ke alo me ke kua, i ka ka hookelakela ike,  kui aku nei ka lohe a puni o Maui o Kahimakaualele, hemake mai koe, aohe manaolana i koe, he make wale no.

            A mailoko mai oia make nui ua ola mai la o Kahimakaualele, a ike hou ia ae la e hele ana, hele mai la ko Maui, ka poe i lohe i  kona make a i mai la, kui ae hoi ka lohe i ko make, eia ka hoi aole, pane aku o Kahimakaualele i keia mau olelo, ae, he make ia no hoi paha, aka, o ka make o ke kalo a ola ma ka naio, oia ka oukou e ike mai la ia’u.

            Ma ke ano hea kona alo ana? Ma ke ano kumulua anei? No! wahi a ka haole, aka, ma kona ano akua a kahuna nui, penei i aku ai, eia ka pule ailolo o ka oihana lua ia i ike iho ai oe penei:

            Ia oe e Kauakahiakaola.

            Ia ola, Ia ola ewalu,

            Ia Kamakaimi,

            Ia Kahimakaualele,

            Ia Kaiahupe,

            Ina aumakua a pau,

            E @nana i ka hoole ike,

            Hoole mana. A mama ua noa.

            Lilo o Kahimakaualele i akua no ka poe lua e pule ia ai, mahope o ka kona make ana o  kona kino kanaka. Ole kahuna ia la ia oe?

            No Kamehameha I., ua olelo ia ma kona moolelo, ua kapa aku ka lahui kanaka iaia he akua, a no ka mea, o ka mana o na akua p na ‘lii, ua pau i ke pio ia Kamehameha I., ma o kona na’i ana a hoohui i na paemoku i hookahi.

            A ina he Akua oia, he mea hiki ole anei kekahi i ka mana o ke akua, ina no i kahuna, i kaula, i revi? Owai ka mea nana e papa aku iaia no ia mea. Ole kahuna ia la a ke keiki. A kanaka makua hoopapa he ok-h-ka ma’i. Mo-ke-ki la make.

 

-

KE WAWA LOA IA MAI NEI

-

            Ua uumi malie iho  no makou i kekahi lono ekaeka loa i hana ia e kekahi mea uhane, i  manao ia, aole e hiki ke hana pela, mamuli o ka ike ia ana, he hoa lawelawe hana oia no ka pohai o ka poe Mikanele.

            Aka e like me ka-poi awaawa, ke pohapoha ae, a hiki ole ke nalo, pela no ia e hauwawa mai nei iloko o keia mau la, a o ka mea oiaio loa, e hoea mai ana he hopena hoakaaka no ia mau hana ma keia mau aku, i lawelawe, ole ia e kekahi kanaka Hawaii mai kona mau kupuna mai, a hiki i kana mau mamo i keia la.

            No makou iho, ke kali nei makou i ka oiaio o keia mau hana hookalakupua, he mea no e kani ai ka aka ma kekahi wahi, a e hoopailua ai no hoi ma kekahi wahi. A no ka  nui o ko makou hilahila, nolaila, ua uumi malie iho no makou i keia mau hana ano hoopahaohao, ku i ka hilahila a hoopailua, i ike ole ia mai kinohi mai.

 

            E hoike ana na Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu nei, ma ka Ulu Niu o Poka-i, Waianae, ke hiki aku i ka la 8 o Aperila, 1897.  E makaala oe na makamaka a pau ma kahi i hoike ia ae la maluna.

            Pukaka lua ka hoi ka Makaainana i hoea mai ai i keia pule iho nei, i ka makau paba i ka “Hui Waihona Hookuonoono Aloha Aina” he kohu lio makapaa ka pahua o ka holo ana, huaela ka akaaka, ua ia mai makou, elike @@ka nui mai o kou hue ana, pela ka nui aku  e kona ikaika, mai hoemi iki auanei ae i ka hoao ana. He@@@ mai a @@@.

 

OOLOKU NA MANAO.

-

PII KA INAINA WELA NA PAE PUU.

-

Haawi ka Aha Kiekie i ka pono no ka Luna Dute Nui.

-           Kahea Halawai na Iapana ma ka po Poakolu nei.

-

Aole lakou e hoi hope a hiki i ke ko ana

-

            Ma ke kakahiaka Poakolu nei, i noho ai ka Aha piha o na Lunakanawai Kiekie, e hoolohe i ka hoopii hoohalahala a na Iapana, ma ka hihia o Taku a me kona mau hoa, ma ke ano he poe limahana ku wale ae, mai ko na ano limahana e ae e hoopae ia mai nei iloko nei o ka aina, oia hoi, ke hoike nei lakou, aia no he $50 i loaa ia lakou ma ke dala nota, mai ka Hui Hoopae Limahana mai o Iokohama, a ma ia kumu, ua loaa ia lakou @@mana e hiki ai ke kue ole i na kanawai o ke aupuni Hawaii.

            Malalo oia kumu, ua lawe ae la ka Luna Dute Nui i kona mana, a noii pono aku la i  na hana e lawelawe ia nei e kekahi mau Hui Iapana maanei, a me ko o mai, hoopaa iho la i na Agena maanei, iloko o kahi hoopaa o ke aupuni.

            Ua hoike ka lahui Iapana i  ko lakou makee i ko lakou mau hoa kanaka i hoopilikia wale ia a kahea ae la i halawai makaainana nui, no ka noonoo ana i ka pono o kela poe e hoopae ia mai la makai o Kahakaau lalan a ua hoouna aku la i ka lakou mau kumu hoohalahala imua o ka Aha piha o ko Hawaii Pae Aina, no ka loaa o na olelo hooholo akulike mawaena o na poe i hoopilikia wale ia, a me ke aupuni.

            O ke kakahiaka Poakolu iho la ka la a ka aha Kiekie i haawi mai ai i ka lakou olelo hooholo, e haawi ana i ka pono no ke Aupuni, ma o ka Luna Dute Nui la, e kauoha ana i na Agena, e hoihoi hou ia keia poe Iapana, mak ko lakou mau wahi i hele mai ai.

            Mamuli o keia olelo hooholo a ka Aha Kiekie, ua hoouna ia o Kuhina Kupa Kanikela Shi mamura a me ka laua mau Kakauolelo no ke kahua o ka poe Iapana e hoomalu ia nei, a me ka Maheleolelo Iapana.

            I ka wa i puka mai ai ka olelo hooholo o ka a ka aha Kiekie, ua like ia me kekahi pauahi nui e nee papa ana me ka weliweli, ma na ululaau @@oakua kanaka ole, e ahai ana iloko o na  home o na Iapana, ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, me ka hikiwawe loa.

            A elike ma ka emoole o keia lono i poha mai la, pela no hoi ka emoole o ke kahea koke ia ana o ka halawai makaainana malalo o keia kumuhana hookahi no, no ka lua o ka manawa.

            A oiai, he puuwai ko lakou i makee i ka pono a me ka hanohano o ko lakou mau hoa kanaka i hoopilikia wale ia, ua ku lakou iluna me ka manao lokahi, a hoopiha i ko lakou hale halawai, maluna ae o ka hale kudala o W. S. Luce, ua hele a hu mawaho o ka hale, ka ua mea o ka piha.

            He mau hora no hoi mamua iho o ka wa e wehe ia ai o ka halawai, ua hoopiha pu ia mai ka aoao mauka o ke Alanui Moiwahine, he mau haneri o na kane, na wahine a me na keiki, no ka hoolohe ana i na haiolelo oia po, no na mea e pili ana i ko lakou mau hoa kanaka o ka pupuu hookahi.

            Ua haiolelo ae kekahi kanaka opio me ke oolea, me ka nana ole ae i na hoopilikia wale aku a ke aupuni iaia, oiai ke aloha e paila, ana iloko o kona lunaikehala, no kona mau hoa kanaka penei;

            “O keia ka wa mua loa i l oaa ia kakou, ma ka hookui kahi ana i  ko kakou mau manao, e hoike aku i kokakou hoowahawaha, a me ka hilahila pu hoi, no na hana lima nui i hana ia mai ia kakou i keia la.

            Ke hoohiki nei au, e hana no ka pono o kela poe e hoomalu ia mai la ma ke kahua hoomalu o Kahakaaulana, i na ia mea e hiki ai ke hana ia , me ka mohai pu ana aku i ko’u ola no ia poe. Ua makaukau au i na waa pau, i na ia he mea e hoopakele ia ai ko’u mau hoa kanaka mai keia hoapaapa wa le ia ana.

            I ka wa e hele mai ai o kekahi mea i keia aina, ua hele mai no oia malalo o ke kuikahi me ka loaa iaia o na pono a pau, elike me ko kekahi poe e ae.

            Ua lawe ia mai kakou i keia aina, me ke ike ia, no kakou ponoi iho ko kakou mau mea a pau a ua loaa pu hoi ia kakou na pono pilipaa a pau ma keia aina, i ko ole ia ke kuikahi o ka n oho hoaloha ana.    

            I na ua hookomo ia kakou iloko o na halepaahao no na hewa a kakaou i hana ai, ma ko kakou aina ponoi, ua oi aku ka pono e haalele koke iho kakou, i ka kakou mau koi hoohalahala ana i ka Aha Kau like, me ka waiho pu aka i na apono ana i na  hana a ka Luna Dute Nui, a e hoi koke aku ao Iapana.

            I keia la, ke olelo nei na mea a pau maanei, e hoihoi hou aku ia lakou i Iapana. E hookuu aku anei kakou ia lakou e hana ia mai pela, aole paha? Ua oi aku ka pono, e kue loa aku i keia, a e kokua hoi ma kela, iloko o keia kumuhana puanuana, a e hana koke me ka hookaulua ole.

            Ua nui a lehulehu o na Iapana kuonoono i haiolelo ae a ua lawe pu ia mai hoi he mau olelo hooholo, a hooholo lokahi ia, a e hoouna ia aku ana no Iapana, me ke koho pu ia o na Komite nana e hooponopono i keia mau mea a pau a hoouna aku i na mana Aupuni ma Tokio Iapana.

            O ka makou keia e ike nei, eia he ao eleele maluna o ka lahui o Iapana kahi kau ai , a ke popoi maluna o kahi Repubalika uuku o Hawaii, peha ana la?

           

-

KA HAKAKA WELIWELI O NA BIPI BULU

-

            Aia ma Durango Mekiko, ua malamaia kekahi hakaka weliweli loa mawaena o na bipi bulu hae loa, o na mauna o ka apana aina Durango, ma ka la Sabati, a e hoike ana ka moolelo o keia hana i ku maoli no i ka weliweli ma ka nana ana aku me kou mau maka elua, a me ka uhane menemene o ke aloha.

            I ka wa i makaukau nei keia hakaka mawaena o na bipi bulu holo nahele, a me eha mau kanaka maluan o ko lakou mau lio, aia hoi, ua hoopiha ia ae la ke kahu hoohakaka me na makaikai he nui wale, e ake ana e ike i ka hopena o keia mau hana oiai hoi na kanaka eha e paio aku ana ia 8 bipi bulu.

            Ua hoike mai la na bipi bulu i ko lakou inaina wela, i ka wa i komo aku ai o na kanaka eha maluna o ko lakou mau lio iloko o ka pa hao kahi i  hoopaa ia ai o keia ano holoholona.

            I ka wa’i pani ia ae ai ka puka pa, o ka wa koke no ia i hoomaka mai ai o na bipi bulu e hou me ko lakou mau kiwi manamana, i na lio o na Paulolo e kau ana, a iloko o ka manawa pokole, ua lilo aku la ke ola makamae o na holoholona a lakou e kau ana, i luahi @@na ka make.

            Aka, me ka makau ole i oia iloko o ka houpo o keia poe, ua pau loa keia poe bipi @i ka pepehi ia @ make, me ka manuheu ole o ko lakou mau kino, a oia no hoi ko lakou wa i puka mai ai ma@@ho o ka pa me na leo hora o ka hauoli.

            O keia na paani lealea loa a ka poe Pauolo o Mekiko, a pela mau no lakou e malama mau nei a hiki i keia la. aohe o lakou makau i ka  make ke hakaka me  na holoholona.

           

            Me ka hora 11:45 o keia kakahiaka @@@ i @@ mai ai ka mokukaua. Ame @@@ @@@ mai Sana Diego, mai i hiki mai ia @@@ ianei no ke pani ana i ka hakahaka o ka mokukaua Amerika Ak@@ oiai, oia e huli hoi aku ana ao Amerika @@@ @@ keia la.