Ke Aloha Aina, Volume III, Number 12, 20 March 1897 — Page 6

Page PDF (891.18 KB)

This text was transcribed by:  Jaynie Stone
This work is dedicated to:  Keaka

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 20, 1897

 

KE KULANA O CUBA.

  Havana, Mar. 3. Ua loaa mai i ka nupepa Associated Press, kekahi hoike maanei, e pili ana i ka holomua o na kauoha pili aupuni, i hoopuka ia no na koa kuikawa a me na koa kumau, a puni o Cuba, e hoao ana hoi e kinai i na hoalaala haunaele ana a kekahi poe, ma ke kokua ana, i wahi e hooluolu ia ai ka manao o na kupa Amerika, no ko lakou mau hoa kanaka i paa iloko o na halepaahao, ma ke kau ana i ka ahewa, no ke kipaku ana aku ia lakou a pau mailuna aku o ka mokupuni o Cuba.

  E hoike ana no hoi kekahi mea ikemaka, no Ramon Mas, ke Kakauolelo a Costillo, kekahi o na alakai o ka poe kipi he pio ma Sitio Esconbidio a wahi a kana hoike, o na alakai Aquirre a me Marquis o Santa Lucia, ka Peresidena o ka Repubalika o Cuba, o laua a i elua, ua make no ka nawaliwali a ka ma’i a o kekahi o lakou, oia o Quintin Bandera, kekahi o na alakai wiwo ole o ka poe kipi, ua make oia mamuli o na palapu i loaa kukonukonu aku i kona kino.

  Ua hiki ae o Kenerala Weyler ma Camajuiam, ma ke kaaahi i na apana aina o Remedios a me Caibaren, a ma ia wahi e kau aku ai oia maluna o ka mokukaua Sepania Legaspi no Havana.

  O ka wahine a Kauka Ricardo Ruis, ua haawi ia aku kona palapala ae holo ma ke kauoha a na mana aupuni, no ka hoi ana i Nu Ioka i ka la apopo, maluna o ka mokuahi Seneca. Ua kipa aku oia e ike ia Kanikela Kenerala Liko Amerika kanaka uwao ma Cuba.

  Ma ka hora 1 p. m. o keia auina la, i ko ae ai ka mokukaua Legaspi, me Kenerala Weyler maluna o kona oneki ma Remedios.

  Key West, Mar. 4.  Mai na ohua ae o ka mokuahi Moscotte mai Havana mai, i ku mai i keia ahiahi, i loaa mai ai ka lo no, ua pau i ka hookuu ia na sela o ka moku hoopae lako kaua o na kipi mai ka halepaa hao aku, a ua hoihoi hou ia aku ka moku pio Competitor ia lakou.o

  O keia lono nae, aole i hooiaio ia kona pololei, no ka mea, aole he mau kukala pili aupuni i hoike ia ae.

  Ma ka Poakolu iho ia i malamaia ai ka hookuku kuikui puupuu oia waena o Fitzsimmon a me Corbett, no ke aumeume i ka inoa @oho kuikui puupuu o ke ao nei.

  O Thos Carter o Kepalakiko i huli hoi aku nei ma ka mokuahi Australia, na hoolala ae oia no  ka hooholo ana i kaa uw@a mai Hilo a hiki @@ka o Kaluaopele, aka, na keia @@@ aku e hoike mai ina he oiaio keia mau hoolala ana. 

IMUA O KUU LAHUI ALOHA−E MALIU MAI

  A oiai, ua pau aku la na makahiki 4 a oi, a @a pau pu aku ia oi ko Peresidena Kalivalana noho.  Peresidena ana no Amerika, ka Peresidena hoi i haawi no i kona noonoo kuoo a hohonu, no ka hoopii Hoohuiaina a Kakina ma, a me ka Hoopii kue a Liliuokalani me Kona lahui, oia mau Palapala Hoopii a elua i loaa iho iaia, ma ka wa o kona pii ana mai a noho ma ke kulana he Poo no ka lahui Amerika, a no ia mau Palapala kana i olelo ino ai pene@.

  “Aka, ua hiki pono mai kekahi palapala hoohalahala, e olelo ana, ua kakauinoa ka Moiwahine a me Kona mau Kuhina i ke Kuikahi, ua olelo oia me ke akaka loa, ua waiho aku oia i ka mana kiekie ae o Amerika Huipuia, ka mea hoi nona ke Kuhina i hoolele mai i na puali koa o Amerika ma Honolulu, no ke kokua ana i ke aupuni Kuikawa.”

  “O ka oiaio a me ka oiaio ole o keia hoike, oia ka mea nui e hoomaka mua ia ai ka @oo@oo ana, aole hoi i ia i ia ka oiaio a me ka oiaio ole keia hoike nolaila, ua manao au, o ka’u hana pono e hana ai, oia no ka unuhi ana mai i ke Kuikahi, mai ka Aha Senate mai i wahi e hiki ai ke imi ia a maopopo keia hana.”

  O kela ae la ka manao hookumu noeau o ka Peresidena Kalivalana i pau aku la, a mamuli oia manao hookumu noeau i hoo@na ia mai ai o James H. Blount i Hawaii nei, a hoi aku la me kana hoike piha o ka oiaio, no na mea i hana ia ma Hawaii nei, e pili ana i ke kipi nui hookahuli Aupuni Moi a Kakina ma.

  A mamuli hoi oia hoike a James H.Blount, i kukulu ia ai ka manaopaa o ka hoopono o Peresidena Kalivalana, a oia kana i puana ae ai me ka mahiehie, “Mamuli o keia mau olelo hoike i puka mai, me he mea la, i ko’u manao, o ke ala@ui hanohano wale no i kupono i ko kakou aupuni ke hana aku, oia ka wehewehe hou ana i ka hewa i hana ia e ka poe e ka ana no kakou, a e hoihoi hou, e like me ka mea e hiki ana i ke kulana aupuni e ku ana i ka wa o ko kakou komo lima ikaika kuleana ole ana”

  O keia manao ae ia o kela Peresidena, ua mahalo nui ia, aka me ka minamina nui ao e hoike aku nei, aole i hooko ia kela manao maikai o ua Peresidena la, a pau aku la kona mau makahiki eha. A heaha la na kumu o ka hooko ole ia ana oia manao maikai o kela Peresidena?

  Pehea hoi na keiki ohi onihi o ka uwap@, e ku malie anei oukou malalo o keia hana maikai, aole anei hoi, i hookahi wai a ka like?

  I hoi hou mai ai ko kakou mau aina i pau i ke kuek@@ ia iloko o ka poholima o ka poe nana e paa nei na maraki a pela aku.

  Eia no ke kumu, ma ko’u hoomaopopo ana, aole ka lahui Amerika i haawi mai i ka Peresidena Kalivalana, no ka hooko ana i kana olelo hoihoi Aupuni Moi, ina i loaa mai ka mana piha ia@, i@@ ua ko kahiko, a eia la kakou ke hauoli nei. 

  A pehea @@ la keia Peresidena hou o Amerika, a me ka lahui Amerika, no keia hewa nui a lakou (Amerika) i kokua ai? E holoi @@ ana paha lakou, aole paha?

  Ma keia wahi, e olelo ae au no kakou penei: Oiai aia ko kakou Moiwahine imua ponoi o na maka o ke aupuni Amerika i keia wa, a ke ike pono ia lakou Iaia me ko lakou mau make, a ke lohe la me ko lakou mau pepeiao i Kona leo aloha no Kona lahui, a e pane ana ia lakou ma ka lakou mau ninau a pau.

  A ma e lilo ana ia i mau kumu e kono ia ai ko lakou mau manao aloha no ko kakou Moiwahine me Kona lahui, alaila, e haawi mai ana ka lahui Amerika i mana piha no ko lakou Peresidena hou, no ka hooko ana i ka manao hoopono i kukalaia e Peresidena Kalivalana, “E hoihoi hou i ke Aupuni o ka Moiwahine.”

  A i ole ka lahui Amerika e hana mai pela alaila, ke hoike e aku nei au ia oukou e kuu lahui aloha, e haulele iho ana Oia (Moiwahine) ia Amerika, a hoopau loa i Kona kuka ana me ia aupuni, a e unuhi mai ana i na mea a pau, a o Beritania Nui ka pahu hope.

  Malia paha aole e manaoio mai ana kekahi o oukou i keia mau hoo@aikeike ana ae la. Heaha la hoi, kakali aku no hoi paha me ka malie. No ka mea, ke napoo ka la ma ke komohana, e hoea hou mai ana no makai (hikini) a pela mau no ia e ike anei.

  Aka na’u iho, oia ae ia ka’u hoike, me ke kanalua ole.

  Na’u no me ka haahaa. EDWARD KEKOA, Hilo, March 11, 1897.

UA KOMO AIHUE IA AE.

  Ma ka po o ka Poakolu nei, ua komo aihueia ae la ka halekuai oTong Sing, a lilo aku la i ke kolohe he $2.90 me 40 cig@, ua hoike aku ka ona o keia halekuai ia Chillingworth.

  I ka huli pono ia ana o kahi i komo ai o ka aihue, ua loaa aku la ka puka o hope, ua hele a manumanu.  Ua loaa kekehi pahi nui loihi i pepee hoi kona maka, a i ka nana pono ia ana, ua ikeia iho la no ka halekuai bipi o Yee Hop keia pahi, aka, ua lawe ia nae e kekahi mea i maopopo ole he mau mahina ae nei i hala.

  Maloko o kekahi pahu, ua loaa aku la he poomoku kikaliki pake, a ma o ka loaa ana o keia poomoku pake i lawe mai i na hooiaio ana , aole he lahui e ka mea nana i hana i keia hana, aka he pake oo.

UA LAWE AE NO I KONA OLA

  Mawaena o ka hora 9 a me ka ia o ka po Sabati nei, ua loaa aku la o Alexander Gray, i kona ohana e waiho ana ua make maloko o ka halekaa, ma kona aoao e waiho ana kekahi pu @a@@ela.

  Ua lawe ae oia i kona ola makamae mamuli o ka hoo@@ilo mau ana a ka ma’i akepau i kona, ua hooko iho oia i ka waha o ka pu iloko o kona waha, me ka hoopaa ana hoi i kekiko o ka p@ me kekahi kaula a hoopaa iho la hoi i kona kapuai wawae, a i kona wa i huki aku ai i ke kaula, oia no ka wa i kapoo aku ai ka poka iloko o kona waha.

  He @o ka nui o kona mau makahiki he @@@@@ kana hana ike, a hiki i ka wa a ka ma’i i hooikaika loa iho ai maluna ona

  He ohana o William Auld ao@@, a malaila i lawe ai oia i k@@@ ola.

Na Palapala

  Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na hewa ana no keia mau manao i hoopak@ia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna i na poe na lakou i kakau mai.

 

I KUU MAU HOA O KA AINA O KA ENAENA.

Aloha oukou a pau loa:

  E haohao ana paha oukou i ko’u kau wahi leta ole aku na oukou, he oiaio ia, oiai, ua ike no oukou, ina wau e kau leta pakahi ana na oukou, he mea e ka @ui o ka lilo i ke pooleta, nolaila, ua manao au, i mea no oukou a pau e ike like ai i keia wahi manao, a me ke ano o ko’u noho ana i keia mau la, ua noi aku au i ka oluolu o na hookele wiwo ole o ka nupepa KE ALOHA AINA, e ae mai i wahi kaawale o ka lakou ahailono, no ka’u wahi leta, a ua apo ia mai la me ke ohohia nui, a no lakou wau i a@e nui ai, no na nupepa a lakou i manawalea wale mai nei ia’u, a pela pu no hoi me kekahi mau ona nupepa Hawaii e iho a me na ona nupepa haole pu o keia kulanakauhale a me ko na aina e mau nupepa pu no hoi kekahi mai na makamaka haole mai o’u a lehulehu wale o keia kulanakauhale.

  Ia’u i haalele ai ia oukou ma ke kakahiaka Poalima, Feb. 26, iloko o na ulumahiehie a ke kani hone a na ohe o ka Bana Puhiohe o Kalaupapa, malalo o ke alakai ana a Prof.. Kealakai. Ua hiki

au ma Kaunakakai i ka hora 11:30 oia la, haalele ia Kalaiakamahu hora 10 oia po maluna o ka mokuahi Mokolii. He malie a malino ke kai a kalae no hoi na lani. Hora 6 a. m., e ka Poaono ae, kaalo makou mawaho pono o Daimana Hila, a hoomanao ae la au ia mele kaulana:

“Aia i Leahi Daimana Hila,

Ka hokua o ka ale kai Mamala.”

  I hai aku au ia oukou, ma ia wahi au i ku ae ai iluna, a kol@ makawalu iho la ko’u mau waimaka, i ka ike pono ana aku i ka aina hanau, kahi i noho ai a kupa na awawa o Palolo a me Manoa, a o ka nihi ae a ka Ua Tua-ahine i Waahila, me he la e kahea oko maoli mai ana no ia’u:

“Kaua i ka nani a o Manoa,

I ka loku mau a ka Ua Tuahine,

Mea ole la uka i ka makemake,

I ke k@@o uilani a ka manao. 

  Hora 7 ponoi pili aku la makou i ka uwapo, a malaila au i hui aloha pu iho ai me na makamaka a lehulehu wale.  Ma ka lokomaikai o ka Makai waipahe D. Nahoolewa, ua hookipa ia aku la au ma kekahi hotele a’u i kamaaina mua, a malaila au i paina iho ai ko’u aina kakahiaka.

  Mahope o ko’u haawi ana ae i na hoomaikai i ka Mea Maua Loa iloko o ka eehia nui, no Kona malama maalahi ana ia’u a hehi hou na kapuai i ke one hanau.  Oiai no au e paina ao@, ua piha a puni ko’u papaaina i na ho@ i hele mai e ike ia @.  Nui ko lakou hauoli i ka ike ana mai ia’u e ku aku ana imua o lakou me la ua make a ola hou. 

  A ka Poaono ae nei, piha ke elua pule o ko’u noho ana anei, a i na la a pau, aole i nele ke kipa ana mai o na makamaka e ike ia’u, a ua aia@u mai lakou i na mea e pili ana i ko kakou noho ana oiaila, ua hoike aku au i na mea a pau.

  Eia au ke noho oluolu nei me ka Luna o keia wahi oia o Henry Broadway (Hanale Pika) aohe olelo ana @ona oiai, he kanaka oluolu oia ma na ano pau, a he mikiala i ka pono o na poe a pau e noho ana malalo o kona malu, a hui pu ia hoi me ka mikiala o na kaikuahine Katolika ma ka lakou mau apana hana, ua lilo ia he mea a hoohauoli nui ai i ko’u manao.

  Aole i maopopo ko’u manawa e hoi aku ai, oiai, aohe i pau ka’u mau hana i holo ma nei i ka hooponopono. 

  Ke hooki nei au i keia leta me na waimaka o ke aloha no oukou a pau loa, a o ka’u noi i na haipule a pau mai poina i ka pule no’u.   TOMMY K. NAKANAELA.

Pa Hoomalu o Kalihi, Mar. 10, 1897

 

KA PEPEHI KANAKA O MAUI.

  Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kalaudine, i ke kakahiaka la Sabati nei mai Maui mai, ua lawe pu mai oia i ka lono no ka pepehi kanaka ma ka mahiko o ke Kulaokamaomao, mawaena o na paahana Kepani, a e hoike ana ua lono la penei:

  Ma ko po o ka la 11 iho nei o keia mahina, mawaena o ka hora 8 a me 9, ua pepehi ia a make loa ka mea maheleolelo Kepani, he Kepani no oia lahui hookahi, malalo o ke kumu, oia ka hiki ole iaia ke wehewehe moakaka aku no na mea e pili ana i kekahi puu dala i lulu ia e lakou, no ka waihona o ko lakou poe ma’i.

  Ua hoike mua ia aku iaia ka lohe mamua ae o ka manawa e halawi ai, ia ahiahi no, e like me ka hooholo ana o ka hapanui o kona mau hoa lahui, e malama ia i halawai nui, no kona hoike ana mai, eia no paha ke paa ia nei ma kona lima keia huina dala i haawi ia aku ai ma kona lima e paa ai.

  O ka hiki ole iaia ke hoike mai i ka mea oiaio, a me kona mahuka ana mai ke alo aku o kona mau hoa lahui, ke kumu nui nana i kono mai, he oiaio na mea a lakou i haupu ai, ua pau kela dala iaia i ka ai ia, a p@la i hoea aku ai oia i ka hopena o kona ola ana.

  O ka lakou mau mea kaua i pepehi ai, oia no na pauku laau kiawe o kekahi pa@@ wah e e  muu mokaki ana, a me ia ano oia i pepehi ia @ e kona mau @oa lahui a make loa, me ka nana ole ae i kona ola. 

  Ua hopu ia na alakai o keia haunaele he 5 ko lakou nui, a lawe ia i Wailuku, a ma kekahi ahiahi ae, oia hoi ka la @@ nei, ua maki aku la he 300 a oi poe i hele aku no ke noi ana, e hookuu ia mai kela poe 5. mai ka hoopaa ia ana i ke halepaahao. 

  Mahope iho o na kamailio ana me ka oluolu, me ka hoikeike pu ia aku o na mea a pau, ua haalele iho lakou ia Wailuku ma ke  ma ke kakahiaka Poaono nei, a @@@ hoi aku la no ke Kulaokamaoamao kahi a lakou i hele mai ai. 

  Ua hoopanee ia aku la ka hoolohe ana o ka @@ia o kela poe a i keia Poakahi ea, @ @@ @ ia wa paha @uanei e hoea hou aku ai ua poe Kepani nei, no ka hoolohe ana i ka @@@@ o ko lakou mau alakai, nana i hooulu kela haunaele a pepehi ia kela Kepani a make loa. 

  Aohe i puka mai ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie no keia palapala hoopii a na Kepani Ahea ia pane ia ae?

  Ma ka po o ke Sabati nei, ua hopa ia iho @@ David Koii ka pake poahi o ka mokuahi Claudine no ka aihue kopaa.