Ke Aloha Aina, Volume III, Number 13, 27 March 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

 

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 27, 1897.

 

KE - ALOHA - AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E.A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, MAR 27, 1897.

 

E WAIHO AKU ANA.

 

            Eia ke wawa ia mai nei, e waiho aku ana o Lunakanawai Apana De la Vergne, o Honolulu nei, i kona kulana ana e paa nei i keia la, a e hoi aku ana oia ma ke ano he hoa hui no kekahi mau loio o keia kulanakauhale, a oiai oia e waiho iho ana i kona noho a hakahaka hoi, alaila, na Lunakanawai Wilikoki, a maheleolelo hoi e malama, a hiki i ka wa e loaa ai o kona pani.

            Eia ke laulaha mai nei ka inoa o kekahi poe i makemkae no ia kulana, he poe haole ka hapanui, a he kakaikahi na Hawaii, ua oi aku ka pono, e haawi ae na kekahi poe Hawaii i pipili a hooikaika hoi mahope o keia aupuni, mamua hoi o ka haawi ana aku i ka poe o waho mai.

 

E HOLO IO AKU ANA PAHA.

 

            Ma ka nupepa Hoku o ka Poakolu nei, i ike iho ai makou maloko o kekahi o kona mau hunahuna, e olelo ana: "E holo aku ana ka Lunakanawai Kiekie Kauka a me ka wahine no Amerika, ma ka Monowai o ka la 1 ae nei o Aperila. He ano hou keia iloko o kekahi manao hookumu no kekahi hana."

            O ka KE ALOHA AINA no ia i hoike mua ai, e holo aku ana ka Lunakanawai Kiekie o ka Repubalika Hawaii, ma ke alahele a Kamika, Kakina a me Hatawela, e koopu mai la i Amerika, ina nae ia he mau koho e hala ole ai, a ina hoi no kekahi ano e ae, alaila, ua hala ole ka Lunakanawai Kiekie ma keia hoakaka manao ana o makou.

            Ina o keia huakai ana e hele nei, he kakoo ana ia no na hana popopo a ekaeka a lakou i lawelawe ai, imua o ke alo o ka Mana Hooko o ko Amerika Huipuia Aupuni, alaila, malalo o ka mana o ka makapeni a ka lahui, ke kue loa nei makou ia ano hana a kekahi kanaka e noho ana ma ke poo o na buke kanawai o ke aupuni Hawaii.

            He mea nui keia, a he mea no hoi e hiki ai ia makou ke nema aku, me ka nana ole i ka ihiihi o ke kulana a ua kanaka la e paa ana, ina aole he kauoha pili aupuni, e lilo oia i hoike no kekahi hihia pili aupuni.

            Ina hoi, o keia hele ana, he hana kaokoa mawaho ae o kana mau hana ponoi, aole no ia he mea na makou e nele ai ke kamailio ana ma ka aoao o ka lehulehu, oiai oia e ohi piha ana i kona uku mahina o $500 i kela a me keia mahina ana e noho palaualelo ai i Amerika, ina 2, 3 a oi aku mahina e noho ai, me ka hana ole ia eia hookahi hihia imua o kona alo.

            I ka nana ana i na moolelo o na Lunakanawai Kiekie o na aupuni nui o ka honua, o na hana uwao, a me na hana hoopaapaa, ke kuleana e kaawale ai ia Lunakanawai Kiekie mailuna aku o kona noho hoomalu maluna o ka lahuikanaka, aka, ma ko Hawaii Aha hookolokolo Kiekie, aole loa pela, ua hiki wale no ke waiho iho i kona noho me ka hakahaka a hiki i kona wa e hoi mai ai me ka piha mau o na manamanalima i ke dala.

            Oia nae hoi, "he au keia no ka nui o ke dala, a me na manamana e kioe iho ai, a hoolei ae." Nui no na hana kamahao, aia no hoi kela poe i Amerika kahi i noho ai, a ke uluku nei hoi ko onei e holo hou aku no o, ina nae o ke kahua nui ia o keia huakai hele.

 

E PUNI AKU ANA O HAWAII I KE ALAHAO.

 

            Eia ke hoeueu ia mai nei ka noonoo ana no ka hoopuni ana i ka mokupuni holookoa o Hawaii i ke alahao holo honua, e holo ana maluna o na alu na pali kahako, a me na kahawai lehulehu, ka mea hoi a ka maka o ka mea mikiala hana e moe ole ai o kona po.

            Ua hoala ia mai keia noonoo ana, mamuli o ke kuka ana o kekahi poe kuonoono a ulakolako o ka mokupuni nui o Hawaii o Keawe, i wahi e hiki ai ke lawe ia mai na waiwai nui o kela a me keia apana e hoohana ole ia nei i keia la, a e waiho wale ana hoi me ka hoomaopopo ole ia aku.

            Aka, ina io e hoea mai ana ka hooulu waiwai elike me keia ke ano, aole anei e lokahi ana ka poai o ke dala e hoohana koke ia keia kumuhana imi waiwai iloko o ka aina, elike me na hana e ae?

            Ke hoomanao nei makou me ka poina ole, i ka inoa o ka Hon. S.G. Waila, ka mea mua loa nana i hoolala mua i kela kumuhana no ka hoopuni holookoa ana i ka mokupuni o Hawaii, me na lio mahu, aka, mahope nae o ka aneane ana e loaa ke dala mai ka poe keiki hoonoho @ o na Aina E, oia iho la ka wa a kekahi o na poai o ka aina nei i hoolilo ai i ka luhi oia kanaka i mea ole a hoi mai la oia i ka aina nei me ka naau luuluu o ke kaumaha, a me ia ano oia i kukule ai a hiki i kona pauaho ana mai i keia ao.

            Uu hala loa oia, a eia hou hoi keia poe ke hoolala mai nei elike me ka hana a ko lakou mua i lawelawe ai, a ma ia ano, ua hoea mai la i Honolulu nei o Col. G.F. Little o Kauakanilehua o Hilo, ma ke kakahiaka Poakolu nei, a ua hui kuka pu aku la me na hoa o ka Hui Alahao Oahu.

            O ko makou manao no keia he hana nui keia e pono ai o ka aina, a oia hoi he wa hune loa keia o ka aina, mamuli o ka emi ino loa o na uku hana o na paahana iloko nei o ka aina ka hoike nui e maopopo ai he au hune keia a pilikia, aka, aole nae ia he mea no makou e hoemi ai i ko lakou manaoio hana, o ka makou no o ka paipai aku e hana, oiai, he hooulu pomaikai ia iloko o ka aina a oia mau mea auanei ka makou e kokua ai no ka pono o ka lehulehu.

 

KA NINAU LIMAHANA IAPANA

 

            Mai ke ku ana mai o ka mokuahi Shinchu-Maru a hiki i keia la, ua lilo ke komo ana mai o na limahana Iapana i hana nui na ko ke aupuni aoao e ku ai a kiai me ka makaala, me ka hooikaika nui ana i ole ai e komo iloko o na hoopaapaa pili aupuni ana me na mana aupuni o Iapana, kahi i hele mai ai o keia poe.

            Ua hoala hou ae no na Iapana, he halawai ma ka po Poakahi nei, a o ke ano nui o ka lakou halawai, aole ia i maopopo ia makou i keia wa, aka, e hoea mai ana no nae he wa ma keia mua aku, a e ike pono ia aku no na ouli oia mau halawai ana, ina paha ia he mau mea e alakai ai i na hana holomua oia halawai ana, no ka pono o ko lakou mau hoa kanaka, e hoihoi hou ia nei i Iapana. Hoomanao ae la makou ia olelo kaulana, "ma kahi o ka uahi e punohu ana, aia he ahi o lalo.

 

PAA I KA HOPUIA.

 

            Ua paa mai nei i ka hopuia ma ka la 28 o Feberuari, ma ka Hale Dute o Kapalakiko, e kona mau agena kuikawa, he huina opiuma nui i ike ole ia malaila mamua, iloko o ka mokuaina o Kaleponi, nona ka waiwaiio o $200,000 i loaa aku iloko o kekahi hui Pake.

            Ua hiki ae ka poiuma i Kapalakiko, he 2 mahina i hala ae nei, i hoounaia mai e H.R. Davidson o ka Hale Banako o Beritania Kolumebia i hoololiia ma ke ano laau lapaau, i hoounaia ae i ka hale hoahu waiwai o Swayne a me Hoyt mamua ae nae o ka laweia ana ua paa iho la na Pake i ka hopuia.

 

POMAIKAI KA MEA KUPAA.

 

A Pau Kona Hoaoia mai Loaa Iaia ka Lei o ke Ola.

 

            Ke hoolana aku nei no makou i ka lahui Aloha Aina, e hoomau i ke kupaa ana mahope o ka aina, ka lahui, a mai poina i ka nonoi ana i ko ke Akua lokomaikai e kau iho maluna o ko kakou Moiwahine he mea hauoli no ka lahui, ka loaa ana mai o na hopena pomaikai mamuli o ke kupaa ana e kupaa no ka pono, a e makaala i na keiki a ke diabolo, oiai eia no oia ke holoholo mai nei iloko o ke awakea o ka la a e ike aku ana oe iaia me he la o kou io ponoi, mai ka pupuu hookahi mai, e hele mai ana me na leo waipahe, e i mai ana he Aloha Aina au, a na ke Aloha Aina au i hoouna mai nei ia oe, eia ka hana la o oe a me kou ohana, kakau ia mai ko oukou mau inoa, no ka pono keia o ko kakou aina, ka lahui a me ke Alii, a me na olelo lehulehu e ae a ka mea i hamo i kona waha me ka wale o ka nahesa, no ia poe ka makou e kau leo aku nei i ka lahui, mai puni aku, a mai ae e kau i kou lima maluna o kekahi pepa ma na ano a pau.

            Ke ao nei makou i ka lahui no ka mea, eia ke hoolala ia mai nei kekahi mau hana poholalo i ka pono o ka lahui, e kekahi poe i maopopo ole ia makou ko lakou kahua aloha aina a hookahi mea i maopopo he poe haawi aina a hookahuli aupuni lakou, a no ia poe e makaala mai ka lahui ia lakou a me ka lakou mau hana.

            Ua oi aku no ka pono i na aole i hanau ia mai ia poe, he wa keia no ka maluhia, a e lawelawe i na hana me ka maluhia, aole me ka imi epa ana i ka pono o ka lahui.

            O ka malama i ka maluhia a me ka imi aku i ka pono a ke kanawai e koi mai nei i ke kanaka oia ka kakou e hana, a e kali aku no na hopena pomaikai e imi kino wahine ia mai la i na aina e, aole hoi ko kakou paupauaho ae i keia wa aka, e kupaa me ka lokahi e paa i ke Aloha Aina, a e kaulona aku ko kakou mau leo nei i ke kikowaena o ke ana kaupaona o ke aloha o ke Akua, nana auanei e hoopakele mai ia kakou mai na ehaeha ae, a uku ia mai me ka lei o ka lanakila.

 

            Ma ka auina la Poalima nei, i hoikeike ai ka Hui Keaka L@ a Prof Bristol imua o na elemakule o ka hale ilihune o Lunalilo. Eleu no ka hoi.

 

            Ia K@@ Von Mo@@ o Geremania ma P@@, Rusia, ua paa pu ae oia na palapala no kona @@, @@@, e pili ana no ka a@@ o K@@.

 

MAI POINO KE OLA.

 

            Oiai ka mokuahi Kaala e hookomo mai ana i ka nuku o Mamala i ka Poakolu nei, a oiai hoi na hao o ka mikini e kuupau ana i kona ikaika hoonee imua, me he Mahimahi la no ke kai hohonu.

            I kona wa i maalo ae ai mamua o ke alo a kekahi mea ano malihini, ua ike koke ia aku la kekahi lima kauaka e okuku ae ana iluna o ka ilikai, a ua kauoha koke ia ka waapa e hookuu iho ilalo no ka nana pono ana i keia mea i loaaa i ka poino.

            I ka wa i kokoke aku ai ka waapa ma kahi o ka mea i ike ia mai ai, aia hoi, ua ike koke ia mai la he elemakule i holo i ka lawaia a po'i ia e ka ale, a lilo aku ka waa a me kekahi mau mea e ae, a koe mai iaia he umeke, he ka liu paha ia, a oia kona wahi hoopakele i ka wa i loaa aku ai i ka waapa kokua.

            O ka inoa o keia elemakule oia o Kailimai, a nona hoi na makahiki he 70, a me he mea la, he makuakane oia no ko makou makamaka W.H. Kailimai o kai ae nei o Kakaako, pakele ke ola, ina aole i ike ia e ka mokuahi Kaala.

 

HE WAAPA PAILAKA HOU.

 

            Eia ke hana ia nei ma ka hale hana waapa o W. Ingate Balls, ma ke Alanui Hotele, he waapa hou no ka oihana Pailaka o Honolulu nei, a nona hoi ka loa o 36 ft. 6in, ka loihi 6ft. 6in, ka laula, o waenakonu.

            E hana ia aku ana keia ano waapa hou ma ke ano paa, a maloeloe hoi o kona kulana, no ka wa oehuehu makani o ke awa nei i kahi mau manawa. E hookomo ia aku ana i mahu maloko me kona mau lako hana. He elima a eono hoe a na keiki e ume ai i kona mau pine.

            He kulana hiehie kona ke nana aku, a malia paha, oia hiehie a me kona paa i hana ia ai, he mea ia e hoomaalahi mai ai i ka hana a ka oihana Pailaka ma Honolulu nei. Aohe no he mea ano nui o keia mea, aia iloko o keia hana i kekahi wa makani a kaikoo o ke awa nei, ua hoao no na paahana a me ke Pailaka e hooikaika e hoopakele ia lakou mai na ale huhu mai o ka moana, ka luakupapau i hamama mua no ke ola oia poe, aka, mamuli o ka ikaika a me ka makaukau o na limahana oia hana, ua lilo na ale a me ka makani hele huhu i mea laka loa, a hiki ke hoopalupalu ia.

 

            Ma ka Poalua nei, ua hoo@ia o I. Ha@@ he koa no kela Aupuni, e ka Lunakanawai De la Verga@ he eha mahina ma ka hana oolea, mamuli o kona hoao ana e hana i ka hewa maluna o kekahi kaikamahine opiopio nona makahiki he umikumamakolu.