Ke Aloha Aina, Volume III, Number 13, 27 March 1897 — Page 4

Page PDF (865.90 KB)

This text was transcribed by:  Lynne Minamishin
This work is dedicated to:  Minamishin 'Ohana

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 27, 1897.

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia ae ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE, Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI, Puuku KE ALOHA AINA.

HONOLULU, MAR. 27, 1897.

 

KA MOIWAHINE LILIUOKALANI.

            Aia no ka Moiwahine Liliuokalani, ke lualai la no ma ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, me ke ola kino makalapua, ka lono ma ka Miowera mai nei.

           

            HE HOOHENO NO LILIULANI.

A he lono Nupepa kai hiki mai,

No ke alahele Au e Liliulani,

Loaa mai hoi Kou mana piha,

Ma ka mana hooko o ka enemi,

Ua huikalaia Oe e Kalani,

Ma na kai kapu la o Hawaii,

Ke hii ia la Oe e Kalani,

Ma ka oneki nani o ka Pekina,

Ku-i ke e ka bele o ka holoia,

Hoolai i ke awa @ o Mamala,

Malie ko alahele e Kalani,

Hamau na ale o ka moana,

Ua ana i ka holo o ka Pekina,

Ma na aekai a o Hawaii,

I ka hapalua like a o ka moana,

Pale ai Hawaii me Kaleponi,

Ike hou i ka nani a o Kaleponi,

I ka hau hookuakea i ka ili,

Ilihia i ka hele Au e Kalani,

Ma ka Hale Keokeo Mana Hooko,

Hooko i ka pono Ou e Kalani,

Me ka pono Ou e Kalani,

Me ka pono Ou makaainana,

Nau e Kalani i kula aku nei,

Ina loea ike o ke ao nei,

Poni ia o Kalani i Moi,

No ka noho kalaunu a o Hawaii

KE ALOHA AINA pu me Oe,

Me na Mana Lani Kou kokua,

Kokua i ka hana Au e Liliu,

A kau hou ae i ke kalaunu,

Hainaia mai ana ka puana,

E ola o Kalani a mau loa.

Hakuia e

D. KAHOEKA.

 

Ka Maunu Hoowalewale.

            Ua hoikeike ia mai makou, ua haawi ia aku ka i na Agena o ke Kama'liiwahine opio Kaiulani ma Honolulu nei, ka huina o $2,000, no ka hapa makahiki, a ua lawe ia aku e ua Agena maanei, koe paha ka loaa pono ana aku i ka poholima o ke Alii opio wahi a ke Kuokoa o keia la, a ua olelo hou ia, ua lawe ia ka makana, a o ka hope, ua hoopaa ia ka aelike mawaena o na aoao elua a o ka uku oia makana o ka hanai ai ana, oia no kona haalele ana i kona kuleana i ka nohoalli o Hawaii uuku.

            Nani ka maalea a me ke akamai i ka huna ana i ke ano io maoli o ka makana, aka, o kahi Kuokoa no nae ka mea nana e hoike e mai nei i ka no'a huna a kona mau haku i hana ai. A nona makou e haawi nei i ka mahalo no kona huki ole ia ana o koina mau noonoo maikai, e lilo i mea hoolapuwale, ia e na waiwai pau wale o keia ao aku, e hoike maoli ana i kona manao kuokoa, he maunu hoowalewale keia, a oia no hoi ka makou ike i keia la no ia mea.

 

"KA WAI UA LANA MALIE."

            Ke nana aku nei makou i kela mau huaolelo maemae, a Kalani Kaulilua i moe aku la i ka moe kau a hooilo, ua hiki ia makou ke ike, he mau huaolelo nani ia a maemae, e hiki ole ai ke hoopilikia ia ka noonoo uluku o ka lehulehu ma kekahi mea, oiai na manao haipule o kekahi poe e maalo ae ana, o ka hana pono wale no, o ka uumi malia, kakali me ke akahele, ma ke alahele naauao e hiki ai ke hoopau ia na paio hahana ana o kekahi me kekahi.

            Oiai makou e ku ana maluna o ke kahua kalai manao no ka pono o na mea a pau, o ka makou hana pono wale no, o ke kiai a makaala ana i na hana e hookuee ole ai i ko kakou noho ana, aole hoi o ka hookuu aku e akaaka ia mai kakou, e ko kakou mau enemi, ka poe hoi nana e hoopuni nei i ko kakou mau aoao, me ka ino i oi aku i kekahi mea uhane ke hoomanawanui. Aka, o ke aloha i ka aina a me ke alii, oia ka bakeke wai nui nana e hoopio nei i na manao uluku o ka lehulehu. Nani kela.

 

            I HONOLULU NEI MAMUA

            O Adimarala Michael Culme Seymou, ua hookiekie ia ae la oia e kona haku Moiwahine i Luna Nui no na Adimarala ma Portsmouth, Enelani. Ua loaa keia hanohano nui iaia mai ka Moiwahine mai me na leo apono he lehulehu wale, no kekahi kumuhana e pili ana i kahi noho o ka ohana Alii ma Osborne, na Mokupuni Wight a me Portsmouth.

            O Sir Michael, i Hawaii nei oia maluna o ka mokukaua Swiftsur@, i ka makahiki 1896, a oia hoi ka wa e noho ana o ka Ahaolelo o ia makahiki o ka Kalakaua, a ua hele aku na hoa o ka Hale Ahaolelo e nana i na hoikeike batari a me na waa topido, oiai oia e hekau ana i ka nuku o Mamala.

 

 

            Aia ma Kaneloa, Waikiki ma kahi noho o Mrs. L. Kainana Puahi, ua kiko mai la kekahi m@a kumulau he eiwa keiki, o ke keiki hope loa, he 4 ona wawae, elua wawae e like no me ke ano mau o na moa, he a wawae malalo ae o na Keu, kahi e pili ae ana i ka puapua. Kia 2@ ke ola nei me ka maikai. I ka la @@ o keia mahina keia @@@ keiki kupanaha i hanau ai.

 

OHI KA REPUBALIKA O HAWAII I KA PUAHIOHIO.

            A-hua a Pane, he Pane ko laila Hoolohe ko Anei.

            Ua hoomaikeike ae ka Nupepa Kuokoa o ka la 19 o Maraki nei, ma kekahi o kona mau manao alakai, "Uku ke Aupuni Repubalika i ka haawina dala o Kaiulani." Wahi ana, "ke hoike aku nei makou i keia, ma ke ano ua paa ka aelike mawaena o ke Aupuni Repubalika a me ke Alii Opio, e lilo ke Auphni i mea haawi kokua aku i ke Alii, a e lilo hoi ke Alii i mea lawe pomaikai mai ke Aupuni aku. Pau ae la keia hapa o ka pohihihi."

            Mai kapa oe i kou kuhihewa he pau ana ia no kou pohihihi, no makou iho aohe ia he ninau e hoopohihihi ia mai ai ko makou noonoo ana, a oia ka makou e olelo nei, ua alakai kuhihewa loa ia ka noonoo o ka makamaka nupepa, no ka lawe ana o na Agena o ke Kama'lii wahine Kaiulani i na dala kipe a ke Aupuni O ka makou ia e ninau aku nei i ka makamaka, ua lawe ia anei kela huina dala o $2000, he uku no ko ke Kama'liiwahine Kaiulani haalele ana mai i kona ano a kuleana Hooilina Alii no ka Noho Moi o Hawaii?

            I mea e pau ai kou pohihihi ma ia ninau, au e manao kuhihewa nei, oia ke kumuwaiwai i lawe ia ai ua mau dala la, e hoopau a holoi loa aku oe i kou mau manao kuko lalau o ia ano, no ka mea, o ka haawi ana a hooholo ana o ka Ahaolelo 1896 i haawina hoomau no ke Kama'lii Kaiulani o $4000, ua nana iho makou ina olelo o ua kanawai la, aole i olelo ia, "Uku hoomau no ke Kama'liiwuhine Kaiulani no kona haalele loa an@ i kona kuleana ma ka Noho Alii o Hawaii, he $4000."

            Aohe mau olelo ma ua kanawai la o ia ano, ke kahua i paepae ia ai kahi i loaa mai ai keia mau dala ina Agena o ke Kama'liiwahine.

            Ina he mau olelo maopopo @na ko ke kanawai ka@i i ku ai keia haawi dala ana e like ae la me ia a makou e olelo nei, i na ua pololei ka pau ana o ka pohihihi o ka makamaka, aka, aole he mea o ia ano, loe wale iho no kona manao koho kahua ole.

            A ke olelo nei makou, ua like pu ka lalau o ka noonoo o ka makamaka nupepa, me ka lalau o ka noonoo o ka Ahaolelo nana i hana i ua kanawai la, oia ka aelike i kakau ia mawaena o ke Aupuni a me ke Kama'liiwahine, a o ka hoea ana mai o na ninau e hoopaapaa ia ai, e alakai ia no ia mamuli o na @ua pi-a-pa, i kakauia maluna o ua kanawai la o 1896.

            A ina e heluhelu ia iho e loaa ana no e makana manawalea, e like no me ke ano haalea, e like no me ke ano haawina hoomau mai ke au o ke Aupuni Moi mai, a i hooia e hoomau ia mai nei e ke Aupuni Repubalika, ka ike ana mai ia Kaiulani ma kona ano Kama'liiwahine.

            Ke olelo nei makou ina i olelo ia ma ke kanawai o 1896, he makana keia no ko ke Kama'liiwahine haalele mai i kona kuleana ma ka Noho Alii, aole loa e lawe ia ke kau wahi keneta e kona mau Agena, aka, no ka ike o kona mau Agena e like me ka makou e olelo nei ka pololei, oia ka lawe ia o kela huina $2000.

            Ua like keia mau dala me kahi hoki i kapaia o Deneva, a ka haele keaka e hoikeike mai nei, ina e olelo aku kona kahu iaia, hele oe e kunou hoomai ai aku imua o ke anaina, o kana hana mua ka hoonukee mai i kahi waha, a kunokunou mai kona wahi poo, he lohe, aohe nae he uhane, pela keia mau dala $2000, ke hoonukee mai la kona waha, a ke kunokonou mai la kona poo i ke Aupuni Repubalika, kona Ahaolelo a me ka nupepa Kuokoa, kona mau haku, he dala piha ma ke gula Amerika o $2000, aohe nae ka uhane.

            Alakai ka makapo i ka makapo, haule like no iloko o ka lua.

            Ke manaolana nei makou, ma keia e hookaakaa ia ae ai ka maka o B@timea ma.

Auwe ka poe i hoopanee,

Apopo a huli eo,

Lawe koke wahi ana,

I ke ola no oukou.

 

PAHAOHAO NO NA HANA

            Ma ke kakahiaka la Sabati nei, i pili mai ai ka mokuhi Iapanaa, Sakura Maru, ma ka uapo Pakipika , me kona hae olenalena no e kau ana ma kona kia hope, e hoike ana he moku ma'i oia, a mai ka aina mai hoi oia o ka ma'i i hele mai ai.

            Ua ohi ia na paahana no ka hoolele ana i na ukana @o lakou ka huina i em ole malalo iho o ke 60, a ua hooko ia ka makemake o na Agena maanei, mamuli o ko ke aupuni apono ana e komo mai no keia moku i ike ia, mai ke awa mai oia o ka popilikia kahi i hele mai ai, aka, ua ae ia mai la no nae e lele iuka nei na poe ukana ma'i i kumu hoopulpula no ka ma'i a@@lau.

            He mea kupanaha no hoi keia ano hana, oiai no na lono weliweli e pili ana no ka mai ma @apana, eia nae, he hana maalahi wale no i ka Papa Ola ka ae ana aku i na makemake a pau o na Agena @@@@ keia poe moku, e komo mai nei iloko o kakou mau awa, e hoopili mai ma na uapo, me kahi rula hoomalu ano ole, a me ko na paahana puhi kuaepele oleia, a hoi aku la no kauhale.

            O keia kekahi hana makemake loa a ka Papa Ola, ke ole makou e kuhihewa, e manao nei, e lumai hou aku i na kanaka Hawaii iloko o ka make weliweli, e like me ko ka 1894 me 1895 ai, oia hoi ke Korela, a pela pu no hoi paha e manao hou ia nei, e pau hou aku he mau heluna kanaka, malalo o keia hana kinai i ka lahui Hawaii.

            Nolaila, ke a'o aku nei makou i ka lahui, e malama i ko oukou mau kino mai na uhaai wale ana, o komo mai auanei na anoano ino a lakou nei e hoopae mai nei i ko kakou aina aloha, ka aina nona ko kakou hilinai ana a hiki i ka hopena.

 

KA HUI WAIHONA HOOKUONOONO ALOHA AINA.

            Iloko o keia pule iho la, i hele kino aku ai o Jas. K. Kaulia, ka Peresidena Nui o na Ahahui Aloha Aina, e kukulu i ka hana o ka Hui Waihona Hookuonoono iloko o na Apana o ka Hoomana Naauao, Pauoa, Kamoiliili a me Waikiki-kai, ua hoikeia mai ia makou, ua nui ke ohohia ia o keia kumuhana a ka Pereaidena Nui i waiho aku ai iloko o na Apana i hoike ia ae la, a ua haawiia mai ia na hopena holomua me ka nana ole i na olelo hopukahua a hoohui aina ma.

            O ka huina o na koho mahele no ia mau Apana i laweia he 3,612, a ua likeia me na dala he $3,612, ka ikaika hoonee no ka pono o ka lahui, iloko a @eha wale no wahi i kipa ia aku ai e ka Peresidena Nui, a ke manaolana nei makou, ina e puui ka Pae aina i ka hele ia e ka Peresidena Nui me ka na misiona @e ka pono o ka lahui, aole no e emi iho malalo o $3,000,000 ka huina e loaa mai ana ma ia hana, a o ka noho no ia o ka lahui iluna o ke k2ono nona iho, hoi io no na hooponopono ana o Hawaii Aupuni ia Hawaii Lahui, elike me ka mo@o a ka Peresidena Nui e alua@u nei.

            Nolaila, ke paipai nei makou i ka lahui, mai hoopalaleha i na hana maikai, a i ka wa pono, e @hi auanei kakou.

            E ku like ka lahui a mai nana i na olelo hooiloilo hope ole e hana, e kanu, a nana aku o ka hua o ka hana, a i hoike no ko makou komo pu aku e kakoo no keia kahua hana maikai e pono ai ka lahui, ke lawe nei makou ma ka inoa o ka Nupepa KE ALOHA AINA @e 100 mahele iloko o ka Hui Hookuonoono Aloha Aina.